Maria Konopnicka

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.

Maria Konopnicka
Maria Konopnicka, fotografia, około 1885
Prawdziwe nazwisko	Maria Stanisława Konopnicka
Data i miejsce urodzenia	23 maja 1842 Suwałki
Data i miejsce śmierci	8 października 1910 Lwów
Dziedzina sztuki	literatura
Styl	realizm
Ważne dzieła	Rota
Muzeum artysty	Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu, Muzeum Marii Konopnickiej w Suwałkach
Teksty na Wikiźródłach
Kolekcja cytatów w Wikicytatach

Maria Stanisława Konopnicka z domu Wasiłowska, ps. Jan Sawa, Marko, Jan Waręż (ur. 23 maja 1842 w Suwałkach, zm. 8 października 1910 we Lwowie) - polska poetka i nowelistka, krytyczka literacka, publicystka, tłumaczka; działaczka na rzecz praw kobiet; poetka okresu realizmu.

Spis treści 1 Życiorys 1.1 Dzieciństwo 1.2 Młodość i początki twórczości 1.3 Życie literackie 1.4 Śmierć pisarki 2 Twórczość 2.1 Zbiory nowel 2.2 Dla dzieci 2.3 Zbiory wierszy 2.4 Wiersze (wybór) 2.5 Poematy 3 Upamiętnienie 4 Przypisy 5 Bibliografia 6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Życiorys

[edytuj] Dzieciństwo

Była córką Józefa i Scholastyki z Turskich. Wasiłowscy przybyli do Suwałk w 1841 z pierworodną córką Wandą Zenobią, urodzoną rok wcześniej w Warszawie i zamieszkali w domu rejenta Jana Zapiórkiewicza przy dzisiejszej ul. Kościuszki 31 (wówczas Petersburskiej). W czasie pobytu w Suwałkach Wasiłowskim urodziło się jeszcze czworo dzieci: Jan Jarosław, Laura Celina, Zofia, Jadwiga Julia. Zofia zmarła nazajutrz po urodzeniu i została pochowana na suwalskim cmentarzu.

W 1849, kiedy Maria miała siedem lat, rodzina Wasiłowskich przeniosła się do Kalisza i zamieszkała na Warszawskim Przedmieściu, w mieszkaniu na parterze pałacu Puchalskich^[1] przy dzisiejszym pl. Jana Kilińskiego 4 (wówczas Stawiszyńskim Przedmieściu), naprzeciw fabryki Beniamina Repphana. Jej jedyny brat zginął w pierwszej bitwie pod Krzywosądzem. Matka Marii Konopnickiej zmarła w 1854 roku. Ojciec jej był prawnikiem, obrońcą Prokuratorii Generalnej i Patronem Trybunału cywilnego, znawcą i miłośnikiem literatury. Wychowywał córki w tradycji chrześcijańskiej, bez kobiecego wpływu. Atmosfera powagi, żarliwego patriotyzmu i surowych nauk moralnych miała duży wpływ na Marię. W latach 1855-1856 uczyła się z siostrą na pensji u sióstr sakramentek w Warszawie i tam zetknęła się z Elizą Pawłowską, późniejszą Orzeszkową. Przyjaźń ich, scementowana wspólnymi zainteresowaniami literackimi, przetrwała całe życie Marii.

[edytuj] Młodość i początki twórczości

Konopnicka wyszła za mąż we wrześniu 1862 roku. Zaraz po ślubie Maria Konopnicka wyjechała z Kalisza, zamieszkując w Bronowie k. Poddębic, a potem w Gusinie na terenie ówczesnej guberni kaliskiej (dziś województwo łódzkie). Małżeństwo pod koniec 1863 roku i na początku 1864 roku spędzało czas z pierworodnym synem Tadeuszem za granicą, w Wiedniu i Dreźnie. W czasie dziesięciu lat małżeństwa Maria urodziła ośmioro dzieci, z czego dwoje zmarło zaraz po porodzie. W 1876 roku poetka rozstała się z mężem. Po kilku latach, w 1878 roku nagle zmarł jej ojciec. W tym też roku zaczęła uczestniczyć w konspiracyjnych i jawnych akcjach społecznych. W 1877 roku przeniosła się z dziećmi do Warszawy, gdzie mieszkała do roku 1890. Pracowała w stolicy jako korepetytorka. W 1882 roku wyjeżdżała do Austrii i Włoch, w 1884 roku w Czechach poznała J. Vrchlickiego, z którym nawiązała korespondencję. W latach 1884-1886 redagowała pismo dla kobiet "Świt", próbując zradykalizować jego program, wywołała sprzeciw opinii zachowawczej i cenzury.

Na 25-lecie pracy pisarskiej (1903) Konopnicka otrzymała w darze narodowym dworek w Żarnowcu koło Krosna na Pogórzu Karpackim. Stąd odbywała podróże głównie do Włoch, ale także do Niemiec, Austrii i Szwajcarii. Od 1900 roku pozostawała w głębokiej przyjaźni z artystką i literatką Marią Dulębianką, której udostępniła pracownię w swoim dworku, w Żarnowcu.

Konopnicka współpracowała z wydawnictwami, prasą krajową, organizacjami społecznymi trzech zaborów, a także uczestniczyła w międzynarodowym proteście przeciwko prześladowaniu dzieci polskich we Wrześni (1901-1902). Brała udział w walce o prawa kobiet, akcji potępiającej represje władz pruskich, w pomocy na rzecz więźniów politycznych i kryminalnych.

[edytuj] Życie literackie

Już w pierwszym okresie jej twórczość nabrała znaczenia literackiego. Debiutowała w prasie jako poetka w roku 1870. Umiłowanie natury miało wpływ na jej twórczość. Pierwszym jej utworem był wiersz pt. Zimowy poranek. Utwór ten został dobrze przyjęty. Miastu Kalisz poświęciła trzy utwory poetyckie: dwa zatytułowane Kaliszowi (1888 i 1907) i Memu miastu (1897).

Cykl lirycznych wierszy "W górach" zamieścił w rok później "Tygodnik Ilustrowany". Konopnicka została zachęcona dobrym przyjęciem wierszy przez rodaków i znajomych już pisarzy m.in. Henryka Sienkiewicza. Wyróżniała się na tle epoki dużą inwencją i biegłością wersyfikacyjną. Bardzo szybko jej twórczość poetycka przepełniona patriotyzmem i szczerym liryzmem, stylizowana "na swojską nutę" zdobyła powszechne uznanie. W latach 1881, 1883 i 1886 ukazały się trzy kolejne serie jej poezji.

W latach 1884-1887 redagowała pismo dla kobiet "Świt". Współpracowała z tygodnikiem emancypantek Bluszcz. Pierwszy tomik Poezji wydała w roku 1881, następne ukazywały się w latach: 1883, 1887, 1896.

Nowele pisała od początku lat osiemdziesiątych XIX wieku aż do śmierci. Zaczęło się od dziennikarskich doświadczeń Konopnickiej, w czasie redagowania przez nią "Świtu". Początkowo czerpała inspiracje z doświadczeń Prusa, Orzeszkowej, a następnie rozwinęła własne pomysły w dziedzinie małych form. Nowela Dym opublikowana została w roku 1893.

Maria Konopnicka zajmowała się także krytyką literacką, którą uprawiała od roku 1881, początkowo na łamach Kłosów, Świtu, "Gazety Polskiej", "Kuriera Warszawskiego", następnie w wielu innych pismach. Do 1890 roku przeważały artykuły recenzyjne o tekstach współczesnych autorów polskich i zagranicznych. Konopnicka jest znana z części swojego dorobku obejmującego prozę i tworzonego dla dzieci. Utwory Konopnickiej dla dzieci ogłaszane od roku 1884, eliminujące natrętny dydaktyzm, rozbudzające wrażliwość odbiorców były nowością w tej dziedzinie pisarstwa.

Już jako znana pisarka Konopnicka powróciła do wspomnień z lat dzieciństwa spędzonych w Suwałkach. Poświęciła im dwa utwory: Z cmentarzy i Anusia.

Około roku 1890 pojawiły się w poezji Konopnickiej nowe zainteresowania tematyczne, zwłaszcza dziełami kultury europejskiej oraz nowe sposoby nawiązań do tradycji.

W 1908 w czasopiśmie Przodownicy Konopnicka opublikowała "Rotę" - jedną z najważniejszych polskich pieśni patriotycznych.

Utwory Konopnickiej zawierają protest przeciwko niesprawiedliwości społecznej oraz ustrojowi niosącemu ucisk i krzywdę. Nacechowane są patriotyzmem, liryzmem i sentymentalizmem.

[edytuj] Śmierć pisarki

Maria Konopnicka zmarła na zapalenie płuc 8 października 1910 we Lwowie. Została pochowana 11 października 1910 na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, w Panteonie Wielkich Lwowian (II rondo, 5 aleja). Pogrzeb, zorganizowany przez Marię Dulębiankę, stał się wielką manifestacją patriotyczną, w której udział wzięło blisko 50 000 osób. Popiersie nagrobne wykonała Luna Drexlerówna, na cokole wyryto fragment wiersza Konopnickiej Na cmentarzu:

...Proście wy Boga o takie mogiły,
Które łez nie chcą, ni skarg, ni żałości,
Lecz dają sercom moc czynu, zdrój siły
Na dzień przyszłości...^[2]

Społeczność Suwałk zorganizowała wieczór poświęcony jej twórczości i zapoczątkowano zbiórkę pieniędzy na tablicę pamiątkową. Władze carskie sprzeciwiały się tej inicjatywie. Dopiero w 25-lecie śmierci, 8 października 1935 roku, na ścianie domu, w którym urodziła się poetka, umieszczono pamiątkową tablicę. W lutym 1957 roku powołano Muzeum Marii Konopnickiej, a otwarcie ekspozycji nastąpiło 15 września 1960 roku, po przeprowadzeniu prac remontowych i konserwatorskich. W centrum Suwałk postawiono poetce pomnik. Postawiono również pomnik we Wrześni.

[edytuj] Twórczość

[edytuj] Zbiory nowel

• Cztery nowele (1888)
• Moi znajomi (1890)
• Dym
• Na drodze
• Nowele
• Ludzie i rzeczy
• Na Normandzkim Brzegu
• Mendel Gdański
• Miłosierdzie gminy
• Nasza Szkapa

[edytuj] Dla dzieci

• Śpiewnik dla dzieci
• O Janku Wędrowniczku
• O krasnoludkach i sierotce Marysi
• Na jagody
• Nasza szkapa

[edytuj] Zbiory wierszy

• Śpiewnik historyczny (1904)

[edytuj] Wiersze (wybór)

• Zimowy poranek (1870)
• Kaliszowi (1888 i 1907)
• Memu miastu (1897)
• Rota (1908)
• Stefek Burczymucha
• Wolny najmita
• W poranek
• Tęsknota
• Noc
• Kubek

[edytuj] Poematy

• Pan Balcer w Brazylii (1910)

[edytuj] Upamiętnienie

Decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej na cześć pisarki jeden z kraterów na Wenus został nazwany Konopnicka.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• K. Tomasik, 2008: Homobiografie. Wyd. Krytyki Literackiej, Warszawa

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Akt urodzenia Marii Konopnickiej z dnia 23 IX 1842 roku