Księstwo Mediolanu

Z Wikipedii

Flaga Księstwa Mediolanu w latach 1397-1765

Flaga Księstwa Mediolanu w latach 1765-1796

Księstwo Mediolanu było państwem istniejącym w północnych Włoszech od roku 1395 do 1797. Początkowo było częścią Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, później pod panowaniem hiszpańskim, a następnie austriackim. Rządzone było przez wiele dynastii, w większości pochodzących spoza Włoch. Terytorium księstwa ulegało zmianom poprzez stulecia, jednak zawsze obejmowało znaczną część Lombardii z Mediolanem i Pawią. W skład księstwa wchodziła również Parma, ale w XVI wieku została oddzielona i wraz z okolicami utworzyła oddzielne księstwo.

[edytuj] Historia

[edytuj] XIV-XV wiek

Księstwo utworzone zostało w 1395 roku przez Galeazzo Viscontiego, który jako Galeazzo I został pierwszym księciem Mediolanu. W roku 1447 wraz ze śmiercią księcia Filipa Marii dynastia Viscontich wygasła. Mediolan ogłosił się republiką, nie zważając na fakt, że według zawartych traktatów prawowitym dziedzicem opuszczonego tronu był książę Karol I Orleański. Choć książę Orleanu niezbyt energicznie dochodził swych praw, republika nie trwała długo. Słynny awanturnik Franciszek Sforza, który poślubił córkę Viscontiego z nieprawego łoża, opanował Mediolan w 1450 roku i zasiadł na jego tronie jako Franciszek I.

Księstwo Mediolanu w chwili narodzin w końcu XIV wieku (na mapce obszar pod nazwą Visconti)

[edytuj] XVI-XVII wiek

W roku 1498 książę Orleanu zasiadł na tronie francuskim jako Ludwik XII i natychmiast zgłosił swoje pretensje do Mediolanu. W 1499 roku najechał zbrojnie Mediolan i wyrzucił dotychczasowego księcia Ludwika Sforzę. Francuskie panowanie trwało do roku 1513, kiedy to z pomocą najemników szwajcarskich wyparł Francuzów syn wyrzuconego Ludwika Maksymilian. Panowanie Maksymiliana nie trwało długo, gdyż już w 1515 roku doszło do kolejnej inwazji francuskiej, tym razem z inicjatywy nowego króla Franciszka I. Próba wyparcia Francuzów doprowadziła do bitwy pod Marignano, zakończonej klęską Szwajcarów i uwięzieniem wspieranego przez nich księcia Maksymiliana. Wielkie zwycięstwo w znaczącym stopniu umocniło francuskie panowanie nad Mediolanem. W 1521 roku wybuchła kolejna wojna włoska, a w rok później doszło do bitwy pod La Bicocca, zakończonej zwycięstwem wojsk austriacko-hiszpańskich. Skutkiem tej bitwy młodszy brat Maksymiliana zasiadł na tronie w Mediolanie jako Franciszek II Sforza.

W następstwie klęski Francuzów pod pod Pawią w 1525 roku cesarz i król Hiszpanii Karol V stał się dominującą siłą we Włoszech. Książę Franciszek II postanowił w tym układzie opowiedzieć się przeciwko cesarzowi i w 1526 roku przystąpił do ligi z Francją, papieżem Klemesem VII, Wenecją, Anglią i Florencją. Skutkiem tego natychmiast został wyparty z Mediolanu przez wojska cesarskie. Zdołał jednak zachować kontrolę nad wieloma innymi miastami w swym księstwie. Wrócił do Mediolanu w wyniku pokoju zawartego w Cambrai w 1529 roku.

Gdy Franciszek II zmarł bezpotomnie w 1535 roku ponownie pojawił się problem sukcesji tronu mediolańskiego. Pretensje zgłaszali zarówno cesarz jak i król Francji, co ostatecznie doprowadziło do kolejnej serii wojen włoskich. Cesarz utrzymał księstwo w swych rękach i postanowił przekazać je swemu synowi Filipowi. Władza Hiszpanii nad księstwem Mediolanu została ostatecznie uznana przez Francję w wyniku pokoju zawartego w Cateau-Cambrésis w roku 1559.

Wiek XVII - okres władzy hiszpańskiej, był wiekiem stagnacji kulturalnej i ekonomicznej Księstwa.

[edytuj] XVIII wiek

Państwa w północnych Włoszech w 1796 roku - tuż przed najazdem Napoleona Bonaparte. W środku mapy księstwo Mediolanu (na mapie zwane Duchy of Milan).

Księstwo Mediolanu pozostało w rękach hiszpańskich aż do początku XVIII wieku, kiedy to podczas hiszpańskiej wojny sukcesyjnej zdobyte zostało przez Austriaków (w 1706 roku). Traktat w Baden w roku 1714, będący uzupełnieniem kończącego wojnę traktatu w Utrecht, uprawomocnił tą zdobycz i pozostawił Mediolan w rękach Austrii.

Na mocy konkordatu Marii Teresy z Benedyktem XIV zniesiono wiele klasztorów i i obłożono podatkami wiele dóbr kościelnych. Ustawodawstwo niwelowało różnice społeczne. Reformatorskie impulsy z Wiednia Marii Teresy przyczyniły sie do ożywienia mediolańskiej oświeconej elity. Gdy gubernatorem Mediolanu został Carlo Firmian (1759-1782) grupa ta uzyskała wpływ na rządy. Wprowadzone reformy gospodarcze i społeczne miały za promotorów takich wybitnych ekonomistów i prawników, jak: Pietro Verri, Gian-Rinaldo Carli i Cesare Beccaria. Zniesiono cła wewnętrzne i dzierżawę podatków. Zakończywszy w 1760 roku reformę katastralną rząd popierał rozwój rolnictwa i podejmował wielkie roboty publiczne. Rozwinął się przemysł jedwabniczy. Mieszczanie nie zauważali jednak tego przemysłu i inwestowali w rolnictwo, w którym zapanował pełny kapitalizm.

O nowych technikach w rolnictwie głosiła założona w 1762 roku tzw. Accademia dei pugni ("Stowarzyszenie pięści"), która zmieniła sie w redakcje pisma "Il Caffé", wychodzącego w latach 1764-1765. Rolę klubów politycznych odgrywały w Mediolanie liczne kawiarnie, stąd nazwa periodyku. Redaktorem pisma był Pietro Verri. Il Caffé to najważniejsze pismo włoskiego oświecenia.

W oświeconym duchowieństwie mediolańskim zapanowała specyficzna odmiana jansenizmu. Zgrupowani wokół wydziału teologii uniwersytetu w mieście Pawia tacy teologowie jak; Pietro Tamburini (1737-1827) i Giuseppe Zola (1739-1806) byli skłóceni z Rzymem i stali sie fundamentem przyszłego lewicowego włoskiego katolicyzmu czerwonego (cattolicismo rosso).

Na uniwersytecie w Pawii wykładali tak znakomici matematycy i przyrodnicy jak: Bošcović, Mascheroni, Alessandro Volta i Lazarro Spallanzani.

Gdy w 1786 roku cesarz Józef II Habsburg zniósł senat mediolański w ramach prób unifikacji Imperium Habsburgów, czemu sprzeciwili sie zarówno mediolańscy konserwatyści jak i liberałowie, dając początek włoskiemu szerokiemu ruchowi patriotyczno-niepodległościowemu.

[edytuj] Najazd napoleoński

Księstwo pozostało w austriackich rękach aż do najazdu francuskiej armii pod wodzą Napoleona Bonaparte w 1796 roku. Na podstawie traktatu w Campo Formio w 1797 roku Austria zrzekła się władzy nad księstwem Mediolanu. Księstwo zostało wkrótce zlikwidowane i weszło w skład Republiki Cisalpińskiej stanowiąc jej centralną część z Mediolanem w roli stolicy.

[edytuj] Źródła

• Emanuel Rostworowski, Historia powszechna - wiek XVIII,Warszawa 1984 PWN, s. 529, 730-731.
• Józef Andrzej Gierowski, Historia Włoch, Ossolineum, Wrocław 2003 ISBN 83-04-04674-1.
• http://www.worldstatesmen.org/Italy_states.htm