Hieronim Radziejowski

Z Wikipedii

Hieronim Radziejowski
Hieronim Radziejowski
Junosza
Data urodzenia	1612
Data śmierci	8 sierpnia 1667
Miejsce śmierci	Adrianopol

Rodzina	Radziejowscy
Rodzice	Stanisław Radziejowski Katarzyna Sobieska
Małżeństwo	Eufrozyna Eulalja Tarnowska Elżbieta Kazanowska
Dzieci	Michał Radziejowski

Hieronim Radziejowski herbu Junosza (ur. 1612, zm. 1667), podkanclerzy koronny 1651, wojewoda inflancki 1667, starosta sochaczewski 1634 i łomżyński 1637.

Syn wojewody łęczyckiego, Stanisława Radziejowskiego i Katarzyny Sobieskiej (córki Marka Sobieskiego).

[edytuj] Początki kariery

Na początku lat 30. XVII wieku trafił na dwór Władysława IV gdzie szybko zdobył znaczne wpływy, został min. starostą sochaczewskim. W 1640 roku po raz pierwszy został posłem, mimo towarzyszącego temu skandalu (przed posiedzeniem sejmu publicznie zarzucono mu gwałt), zaś w 1645 Marszałkiem Izby Poselskiej. Następnie prowadził w imieniu króla tajne negocjacje z kozakami w sprawie wyprawy tureckiej, jednak gdy sprawa wyszła na jaw i na sejmie w 1646 szlachta opowiedziała się przeciwko wyprawie, dołączył do opozycji. W tym samym czasie zdobył sobie wpływy na dworze królowej wystąpił na tym samym sejmie w obronie jej interesów. W 1648 brał udział w bitwie pod Piławcami. Był jednym z oskarżanych o przyczynienie się do ucieczki wojsk polskich. Następnie agitował za wyborem Jana II Kazimierza na króla i jego małżeństwem z wdową po Władysławie, Ludwiką Marią. W maju 1650 roku ożenił się (dwie poprzednie żony zmarły) ze świeżo owdowiałą Elżbietą ze Słuszków, Kazanowską dziedziczką wielkiej fortuny po Stanisławie Kazanowskim. W tym samym roku został Podkanclerzym koronnym, czemu towarzyszył kolejny skandal, gdyż w swojej mowie, przy przekazywaniu pieczęci, Marszałek wielki koronny Jerzy Sebastian Lubomirski stwierdził wprost, że Radziejowski kupił urząd.

[edytuj] Spór z królem

W 1651 roku podczas wyprawy przeciwko kozakom król rozkazał zająć korespondencje Radziejowskiego. Wśród niej najważniejszy okazał się list do Królowej, w którym krytykował on Jana Kazimierza, za sposób prowadzenia wyprawy a także sugerował, że król ma romans z jego żoną (która towarzyszyła mężowi w wyprawie). Podkanclerzy został odsunięty od udziału w radzie. Miał wówczas rozsiewać plotki o wrogości króla względem szlachty. Jednak przed bitwą pod Beresteczkiem, doszło do uroczystego pogodzenia Radziejowskiego z królem. Spór na nowo wybuchł po bitwie. Związany z Radziejowskim Maciej Dębicki, stanął na czele Koła generalnego szlachty, które zarzucało królowi nieudolne dowodzenie i dopuszczenie do ucieczki kozaków. Sam Radziejowski proponował rozpuścić pospolite ruszenie i rozpocząć negocjacje z Chmielnickim a gdy jego rady nie znalazły posłuchu opuścił obóz i pociągnął za sobą znaczną część szlachty.

[edytuj] Rozwód i walka o majątek

Tymczasem jego żona, która po ujawnieniu treści listu opuściła obóz wniosła sprawę rozwodową. Sama zamieszkiwała w klasztorze (Radziejowski usiłował później porwać żonę z klasztoru, czemu przeszkodziła gwardia królewska) jednocześnie zlecała swojemu bratu Bogusławowi Słuszce usunięcie męża z majątku. Słuszka najpierw wyzwał Radziejowskiego na pojedynek, a gdy ten odmówił 4 stycznia 1652 pod nieobecność gospodarza zajął zbrojnie podwarszawski pałac Kazanowskich. Radziejowski poinformowany o napadzie zebrał okoliczną szlachtę i 5 stycznia w kilkugodzinnej bitwie usiłował odbić pałac, lecz został odparty.

[edytuj] Dwa procesy

Następnego dnia Radziejowski został oskarżony przed sądem marszałkowskim o obrazę majestatu (pod ten termin podlegało każde zajście zbrojne w okresie 4 tygodni poprzedzające sejm, dotyczące posłów lub dostojników państwowych, prawo to jednak przed sprawą Radziejowskiego nie było egzekwowane) oraz pogwałcenie bezpieczeństwa rezydencji królewskiej (oddalonej zaledwie o kilkaset metrów od miejsca wydarzeń). Radziejowski ukrył się przed wysłannikami króla, nie pozwalając tym samym na dostarczenie mu pozwu, dzięki czemu później twierdził, że nie wiedział o procesie, jednocześnie wniósł oskarżenie przeciw Słuszce o napaść przed Trybunał Koronny w Lublinie. 22 stycznia mimo trudności proceduralnych został skazany na śmierć, a wobec ucieczki na banicję i infamię. Po tym wyroku Radziejowski obawiał się o swoje życie (wyrok sądu marszałkowskiego oznaczał faktycznie wyjęcie go spod prawa) uzyskał glejt bezpieczeństwa od wojewody krakowskiego Władysława Ostrogskiego i wniósł przed trybunał koronny kolejne oskarżenia wobec urzędników sądu marszałkowskiego (o uchybienia proceduralne) i adwokatów broniących go przed tym sądem (o przyjęcie obrony bez zgody oskarżonego). Trybunał koronny skazał Słuszkę na banicję i infamię oraz unieważnił wszystkie czynności Sądu marszałkowskiego, od momentu przystąpienia do sprawy nieproszonych adwokatów. Mimo tego wyroku, król nie zamierzał ustąpić, a w kraju ukazały się pisma kwestionujące ważność glejtu wojewody krakowskiego. Do Radziejowskiego miały dochodzić informacje o planowanym zamachu na niego, nie otrzymał też (na co przypuszczalnie liczył) skutecznego poparcia na obradującym właśnie sejmie, wobec czego 15 lutego uciekł z Polski.

[edytuj] W służbie szwedzkiej

Po ucieczce udał się do Wiednia, później do Szwecji, gdzie znalazł posłuch w Sztokholmie. Był współautorem planów potopu szwedzkiego. W czasie najazdu szwedzkiego był doradcą Karola Gustawa i jego dowódców. Współautor wymierzonego przeciw Polsce sojuszu pomiędzy Szwecją, Kozaczyzną i Siedmiogrodem.

W roku 1656 został aresztowany w Elblągu i był więziony w zamku w Malborku.

[edytuj] Rehabilitacja

Po "potopie" Radziejowski odzyskał w 1662 dawną pozycję, majątek i zaszczyty w Polsce, a sejm wybaczył mu wszystkie winy, znosząc infamię. W 1667 zmarł na chorobę zakaźną w czasie poselstwa do Turcji.