Bitwa pod Beresteczkiem
Z Wikipedii
| Bitwa pod Beresteczkiem Powstanie Chmielnickiego |
|||||||||||||||||
 Jeremi Wiśniowiecki w czasie bitwy pod Beresteczkiem, rysunek Juliusza Kossaka |
|||||||||||||||||
| Data | 28 czerwca-30 czerwca 1651 | ||||||||||||||||
| Miejsce | Beresteczko | ||||||||||||||||
| Wynik | wygrana Polaków | ||||||||||||||||
| Terytorium | I Rzeczpospolita (dzisiejsza Ukraina) | ||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Powstanie Chmielnickiego |
|---|
|
Żółte Wody (1648) - Korsuń (1648) - Konstantynów (1648) - Piławce (1648) - Murażnowice (1649) - Łojów (1649) - Zahal (1649) - Zbaraż (1649) - Zborów (1649) - Krasne (1651) - Kopyczyńce (1651) - Beresteczko (1651) - Łojów (1651) - Biała Cerkiew (1651) - Batoh (1652) - Żwaniec (1653) |
Bitwa pod Beresteczkiem – jedna z największych bitew lądowych XVII-wiecznej Europy, rozegrała się w dniach 28-30 czerwca 1651 r. w trakcie powstania Chmielnickiego między wojskami polskimi pod dowództwem Jana Kazimierza a siłami tatarsko-kozackimi.
Bitwa zakończyła się zwycięstwem strony polskiej. Wygrana jest zasługą dowodzącego wojskami polskimi Jana Kazimierza, który zastosował skuteczną taktykę szachownicową. Polegała ona na ustawieniu oddziałów piechoty na przemian z jazdą. W decydującej fazie bitwy ważne okazało się też wykorzystanie przez znajdującą się w centrum ugrupowania polskiego piechotę siły ognia muszkietów i artylerii.
Rozkład sił Rzeczypospolitej: piechoty najemnej, dragonów, husarii i artylerii w środku pod dowództwem Jana Kazimierza. Skrzydła obsadzili na czele jazdy wraz z pospolitym ruszeniem, hetman polny koronny Marcin Kalinowski i książę Jeremi Wiśniowiecki z lewej, a wojewoda bracławski Stanisław Lanckoroński z prawej.
Już 28 czerwca rozpoczęły się pierwsze potyczki, które trwały przez dwa dni. W tej fazie niewielki sukces odnieśli powstańcy, pokonując parokrotnie oddziały jazdy polskiej.
30 czerwca uderzenia głównych sił dowodzonych osobiście przez Jana Kazimierza (w czasie walk w pobliżu króla spadły cztery kule armatnie, jedna obtarła monarsze nogę) oraz jazdy prowadzonej do boju osobiście przez księcia Jeremiego Wiśniowieckiego doprowadziły do pogromu przeciwników i ucieczki chana Islama III Gireja z Bohdanem Chmielnickim. Ostateczną klęskę zadały Kozakom wojska polskie na bagnach nad rzeką Płaszówką 7 lipca. Stamtąd resztki wojsk wyprowadził dowodzący w zastępstwie Chmielnickiego Iwan Bohun. O zwycięstwie sił polsko-litewskich przesądziła obrana przez króla trzeciego dnia bitwy nowoczesna, oparta na wzorach zachodnich, taktyka.Polegała on na tym iż obok ustawionej na skrzydłach jazdy, w centrum wojsk ustawiona została na wzór holenderski tzw. szachownica, na którą składały się ustawione na przemian piechota oraz oddziały lekkiej jazdy i dragoni, przed szachownica ustawiono artylerię. Siła ogniowa tego szyku była jednym z istotnych czynników które przeważyły szalę zwycięstwa.
Świetnego zwycięstwa nie zdołano wykorzystać z winy szlachty, zaniepokojonej wystąpieniami chłopskimi w głębi kraju. Największe z nich, pod wodzą agenta szwedzkiego Aleksandra Kostki-Napierskiego, wzniecone w czerwcu jako akcja dywersyjna na rzecz Chmielnickiego, stłumiły wojska biskupa krakowskiego. Osłabione wojsko polskie napotkało już we wrześniu pod Białą Cerkwią skuteczny opór Kozaków. Nie mogąc ich pokonać, zawarto ugodę ograniczającą rejestr kozacki do 20 tys. osób i prawo przebywania Kozaków rejestrowych tylko do terenu województwa kijowskiego.
