Edmund Wierciński
Z Wikipedii
Edmund Wierciński (ur. 19 lutego 1899, majątek Jurgowo, zm. 13 listopada 1955 w Warszawie) – aktor, reżyser, pedagog, mąż Marii Wiercińskiej.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Edmund Wierciński urodził się w majątku Jurgowo (w okolicy Izabelina, w dzisiejszym rejonie wołkowyskim). Ojciec Mieczysław, inżynier, pracował przy budowie kolei. Zarówno on, jak i matka, Ernestyna z Zieleniewskich, byli potomkami uczestników powstania styczniowego. Pielęgnowane przez rodziców wartości patriotyczne w znaczącym stopniu ukształtowały życie Edmunda.
Wierciński edukację rozpoczął w szkole realnej w Wilnie. Będąc tam uczniem, współorganizował w 1913 z członkami konspiracyjnej organizacji niepodległościowej "Wyzwolenie" tajne przedstawienie III części Dziadów Adama Mickiewicza. Po wybuchu I wojny światowej przebywał w Tomsku na Syberii, gdzie ukończył szkołę i rozpoczął studia prawnicze, a w teatrze amatorskim korporacji studenckiej wystawił Dziady (1917). Po powrocie do Warszawy, od 1921 związany był z Redutą Juliusza Osterwy (od 1924 objął "kierownictwo pracy"). Grał m.in. Geniusza - Wyzwolenie i Wernyhorę - Wesele Stanisława Wyspiańskiego, don Fernanda - Książę Niezłomny Juliusza Słowackiego wg Pablo Calderóna.
Debiutował jako reżyser ekspresjonistyczną inscenizacją Snu Franciszki Kruszewskiej (1927, także rola Zielonego Pajaca). Później jako aktor i reżyser współpracował z Teatrem Nowym w Poznaniu (w latach 1927-1928), Teatrem Wielkim w Łodzi i Teatrem Skarbkowskim we Lwowie (lata 1930-1931 i 1932), scenami stołecznymi (1931 r. - teatr Melodram, 1932-1933 Teatr Nowe Ateneum, 1934-1939 teatry TKKT). Podczas okupacji niemieckiej działał w konspiracji w Warszawie (współorganizował z Bohdanem Korzeniewskim Tajną Radę Teatralną, prowadził studyjne zespoły teatralne, organizował wraz z żoną audycje poetycko-muzyczne). Po zakończeniu wojny już nie występował; w latach 1945-1946 prowadził z Korzeniewskim Scenę Poetycką przy Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi (wystawił w 1946 r. Elektrę Jeana Girardoux), a następnie reżyserował w Krakowie i Katowicach (1946-1947), w Warszawie (1947-1948 i 1952-1955 Teatr Polski) i Wrocławiu (1949-1952).
[edytuj] Kariera aktorska
Wierciński prezentował arealistyczny typ aktorstwa. Jego styl gry tak opisywał Eugeniusz Krasiński:
| „ |
Uduchowiony, uroczysty w wyrazie, dyskretny, oszczędny w środkach, z hieratycznym, rzeźbiarskim gestem, odznaczał się dojrzałą powagą, kamiennym spokojem zewnętrznym przy wewnętrznej intensywności przeżyć i umiętności zupełnego przeistoczenia się. Jego kreacje reprezentowały przede wszystkim uczucia, posągowe bohaterstwo, miały nie wzruszać, ale wyzwalać siły moralne człowieka. |
” |
| — Eugeniusz Krasiński | ||
Jego najlepsze role powstały we współpracy z Leonem Schillerem (1930 - 1934) tworzącym teatr monumentalny (Szatan-Doktor - Kordian Juliusza Słowackiego, Ksiądz Piotr - Dziady) i neorealistyczny (Student - Krzyczcie Chiny! Siergieja Trietjakowa).
[edytuj] Kariera reżyserska
W okresie międzywojennym Wierciński wiele eksperymentował jako reżyser, poszukiwał nowych rozwiązań formalnych. Był jednym z pierwszych inscenizatorów w Polsce, którzy realizowali zasadę integralności dzieła scenicznego; mistrzowsko przeprowadzał psychologiczną analizę wystawianego tekstu. Przed teatrem stawiał zadania społeczno-wychowawcze. Jego ideałem był teatr, którego źródła tkwiły w polskim teatrze romantycznym i twórczości Wyspiańskiego. Tworzył teatr postępowy, wyrażający aktualne treści społeczno-polityczne (Sprawa Dreyfusa Wernera Herzoga i Hansa Johanna Rehfischa 1931, Czarne Getto Eugene'a O'Neilla 1932). Wydobywał warstwę znaczeń przenośnych, symbolicznych, zarówno w sztukach z repertuaru współczesnego (Sen 1927, Łyżki i księżyc Emila Zegadłowicza 1928, Metafizyka dwugłowego cielęcia Stanisława Ignacego Witkiewicza 1928), jak i klasycznego (Ksiądz Marek Słowackiego 1936). Po okresie poszukiwań i eksperymentów wystawiał kameralne sztuki realistyczno-psychologiczne (Głupi Jakub Tadeusza Rittnera 1936, Lato w Nohant Jarosława Iwaszkiewicza 1936). W ostatnich przedstawieniach powojennych unikał eksperymentów, bliski był mu klasyczny teatr poetycki (Cyd Wyspiańskiego wg Pierre'a Corneille'a 1948, Fantazy 1948 i Horsztyński 1953 Słowackiego, Lorenzaccio Alfreda de Musseta 1955).
[edytuj] Publikacje i działalność pedagogiczna
Opublikowano jego Teksty i notatki z lat 1921-1955 (1990) i wybór korespondencji na łamach: "Pamiętnika Teatralnego", "Teatru" i "Dialogu". Przez wiele lat uczył w PIST (1934-1939 i w okresie okupacji niemieckiej) i PWST w Warszawie (1952-1954). W 1955 otrzymał nagrodę państwową I stopnia.
