Bataliony Chłopskie

Z Wikipedii

Bataliony Chłopskie (BCh) – oddziały zbrojne polskiego ruchu ludowego w latach 1940-1945.

Początkowo ruch ludowy nie tworzył własnej organizacji wojskowej kierując swoich członków do Związku Walki Zbrojnej. Jednak wzrost wpływów sanacyjnych i piłsudczykowskich wśród kadry kierowniczej ZWZ, umacnianie się NOW, a także chęć zdobycia dominującej pozycji przez ruch ludowy tak w okresie okupacji jak w momencie wyzwolenia kraju i kształtowania jego modelu polityczno-gospodarczego który miał być oparty na zasadach agraryzmu spowodował zmianę stanowiska Centralnego Kierownictwa Ruchu Ludowego. Organizacja utworzona została w sierpniu 1940 roku jako "Chłopska Straż" kryptonim konspiracyjny Chłostra.

Utworzenie "Chłostry" a następnie masowe przechodzenie do niej ludowców z szeregów ZWZ spotkało się z ostrą krytyką Komendy Głównej ZWZ. Ponieważ jej porządkowo-policyjne zadania nie spełniały aspiracji działaczy ruchu ludowego, wiosną 1941 została przemianowana na Bataliony Chłopskie. Była zbrojnym ramieniem Stronnictwa Ludowego -członkowie SL i ZMW stanowili trzon organizacji. Zwierzchnictwo nad nią na szczeblu centralnym sprawowało Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego reprezentowane przez Józefa Niećkę, a w terenie okręgowe, obwodowe, rejonowe, gminne i gromadzkie trójki SL -"Roch". Do organizacji wstępowali głównie mieszkańcy wsi, nie posiadała ona natomiast oddziałów bojowych w wielkich miastach. Komendantem głównym od 8 października 1940 do końca wojny był Franciszek Kamiński. Inicjatorem powołania BCh a później zwierzchnikiem z ramienia Centralnego Kierownictwa Ruchu Ludowego "Roch" był Józef Niećko "Zgrzebniak". Szefem sztabu Komendy Głównej był Kazimierz Banach "Kamil". Centralny organ prasowy BCh nosił nazwę "Żywią i bronią".

W 1944 BCh liczyły ok. 160 tys. żołnierzy. Głównym celem BCh była obrona ludności polskiej wsi przed terrorem okupacyjnym oraz eksploatacją gospodarczą. Do najważniejszych akcji BCh należą walki w obronie pacyfikowanej Zamojszczyzny w latach 1942-1943 zwłaszcza bitwy pod Wojdą i Zaborecznem.

Do pozostałych ważniejszych akcji BCh zalicza się:

• rozbicie więzień w Krasnymstawie, Radomsku Pińczowie i Siedlcach
• wysadzenie pociągu z amunicją pod Gołębiem
• zatopienie na Wiśle niemieckiego statku "Tannenberg" w rejonie Puław 31 maja 1944 roku

Oddziały BCh w czerwcu 1944 wzięły udział w bitwach partyzanckich w lasach janowskich i lipskich oraz w Puszczy Solskiej — największej bitwie partyzanckiej na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej.

W 1944 część oddziałów podporządkowała się, wbrew rozkazom, władzy PKWN i weszła w skład AL lub nawiązała z nią współpracę, a następnie zasilała na terenach wyzwolonych oddziały MO oraz LWP. Większość pozostała jednak wierna Rządowi RP w Londynie. W marcu 1945 roku BCH zostały rozwiązane, a żołnierzom zalecono wstępowanie do ludowego Wojska Polskiego, choć decyzji tej nie poparły struktury polityczne PSL-u. Uwięzienie 16 przywódców Polski podziemnej uniemożliwiło wykonanie decyzji o rozwiązaniu. Formalne rozpoczęto je we wrześniu 1945 r.

[edytuj] Struktura organizacyjna

BCh obejmowały swoim zasięgiem prawie cały obszar II Rzeczypospolitej z wyjątkiem Pomorza oraz województw wileńskiego, nowogrodzkiego i poleskiego. Terenowa sieć organizacyjna składał się z okręgów (województwa), podokręgów, obwodów(powiatów), rejonów(kilku gmin), gmin i gromad.

Do końca 1943 powstały następujące okręgi:

• I - Warszawa
• II - Warszawa województwo
• III - Kielce
• IV - Lublin
• V - Łódź
• VI - Kraków, Rzeszów, Śląsk
• VII - Białystok
• VIII - Wołyń
• IX - Lwów, Stanisławów i Tarnopol
• X - Poznań

Około 80% sił BCh koncentrowała się w okręgach: krakowskim, kieleckim, lubelskim i Warszawa województwo.

BCh składało się z oddziałów taktycznych (przeznaczonych w przyszłości do ogólnonarodowego powstania) podzielonych na sekcje, drużyny, plutony i kompanie i terytorialnych (prowadzących działalność dywersyjną na swoim terenie). W 1942 z oddziałów terytorialnych zaczęto tworzyć Oddziały Specjalne liczące od kilkunastu do kilkudziesięciu ludzi przeznaczone do prowadzenia walki bieżącej. Działało około 300 Oddziałów Specjalnych BCh. Samorzutnie powstały oddziały partyzanckie BCh. Największą aktywność wykazywały one w latach 1943-1944, działało wówczas ponad 70 oddziałów partyzanckich BCh. Najsilniejsze z oddziałów partyzanckich BCh liczyły po kilkuset żołnierzy.

W maju 1943 BCh podpisało umowę scaleniową z AK, faktycznie jednak scalenie nie zakończyło się do końca okupacji. Scaleniu z AK ulegały głównie oddziały taktyczne-zgodnie z umową scaleniową AK miały zostać przekazane wszystkie oddziały taktyczne skupiające około 115 tysięcy ludzi jednak wskutek konfliktów dotyczących głównie obsady stanowisk dowódczych ostatecznie przekazano AK około 51 tysięcy żołnierzy. Część żołnierzy BCh zasiliła Państwowy Korpus Bezpieczeństwa. Komenda BCh jesienią 1943 roku utworzyła także, nie podlegającą scaleniu z AK, Ludową Straż Bezpieczeństwa (LSB). W jej skład której weszły głównie Oddziały Specjalne i oddziały partyzanckie .

[edytuj] Bibliografia

• red. nauk. Kazimierz Przybysz, Bataliony Chłopskie w walce o narodowe i społeczne wyzwolenie: sesja popularnonaukowa w 30 rocznicę bitew pod Wojdą, Zaborecznem i Różą, Lublin 3-4 II 1973 r., Warszawa 1975
• Stanisław Jagiełło, Kryptonim "Telegraf": z dziejów Batalionów Chłopskich na Kielecczyźnie, Warszawa 1979
• Paweł Czuba, Jan Wojtal, Walczyli na ziemi krasnostawskiej: 1939-1945, Warszawa 1979
• Władysław Ważniewski, Partyzanci spod znaku Bartosza, Warszawa 1980
• Janusz Gmitruk, Piotr Matusak, Jan Nowak, Kalendarium działalności bojowej Batalionów Chłopskich 1940-1945, Warszawa 1983
• Zygmunt Grządzielski, Kazimierz Marczyk, Powstanie, działalność i walka zbrojna Batalionów Chłopskich w latach 1940-1945 na terenach województwa częstochowskiego: zarys problemu, Częstochowa 1983
• Kazimierz Banach, Z dziejów Batalionów Chłopskich: wspomnienia, rozważania, materiały, Warszawa 1984
• Alina Fitowa, Bataliony Chłopskie w Małopolsce 1939-1945; działalność organizacyjna, polityczna i zbrojna, Warszawa 1984
• Kazimierz Przybysz, Andrzej Wojtas, Bataliony Chłopskie, t. 1-3, Warszawa 1985-1986
• Janusz Gmitruk, Piotr Matusak, Witold Wojdyło, Bataliony Chłopskie, Warszawa 1987
• oprac. Maria Jędrzejec, Twierdzą nam będzie każdy próg: kobiety ruchu ludowego w walce z hitlerowskim okupantem: sylwetki, wspomnienia, artykuły, Warszawa 1987
• Kazimierz Przybysz, Ludowcy na ziemiach włączonych do Rzeszy: 1939-1945, Warszawa 1987
• Wojciech Jekiełek, Bataliony Chłopskie w Małopolsce i na Śląsku: kalendarium, Warszawa 1987
• Walki oddziałów ZWZ-AK i BCh Inspektoratu Zamojskiego w latach 1939-1944, t. 1-2, Zamość 1990-1991
• Wacław Jaroszyński, Bolesław Kłembukowski, Eugeniusz Tokarczuk, Łuny nad Huczwą i Bugiem: walki oddziałów AK i BCh w Obwodzie Hrubieszowskim w latach 1939-1944, Zamość 1992
• Mieczysław Wójtowicz, ROCH i Bataliony Chłopskie w Obwodzie Krasnostawskim 1939-1945, Lublin 1997
• Aleksander Kabara, Zapalnik: z walk AK i BCh na Płaskowyżu Tarnowskim w latach 1939-1944, Warszawa 1997
• Tadeusz Piesio, Konspiracyjny ruch ludowy w powiecie garwolińskim 1939-1945, Warszawa 1999
• Janusz Gmitruk, Bataliony Chłopskie 1940-1945, Warszawa 2000
• Julian Czuba, Henryk Odrzygóźdź, Bataliony Chłopskie na południowym Podhalu o Polskę wolną, równą i sprawiedliwą, Biała Podlaska 2004
• Chłopi gminy Złota w walce z niemieckim okupantem / Władysław Odrobina. - Poznań ; Luboń : Wydawnictwo i Drukarnia Uni-Druk, 2006. - 145, [1] s. : il. ; 21 cm. - Indeks. - ISBN 83-921889-6-9

[edytuj] Zobacz też

• przegląd zagadnień z zakresu wojskowości