Łańcut
Z Wikipedii
Współrzędne: 50°04' N 22°14' E
Łańcut | |||
|
|||
Województwo | podkarpackie | ||
Powiat | łańcucki | ||
Gmina - rodzaj |
Łańcut miejska |
||
Burmistrz | Stanisław Gwizdak | ||
Powierzchnia | 19,43 km² | ||
Położenie | 50° 04' N 22° 14' E |
||
Liczba mieszkańców (2004) - liczba ludności - gęstość |
18 045 928,7 os./km² |
||
Strefa numeracyjna (do 2005) |
17 | ||
Kod pocztowy | 37-100 | ||
Tablice rejestracyjne | RLA | ||
Położenie na mapie Polski
|
|||
TERC10 (TERYT) |
3182410011 | ||
Miasta partnerskie | Lewocza Litomyśl Piran Keszthely Tavira Humań Balmazújváros Baktalórántháza Castelnuovo Bormida |
||
Urząd miejski3
pl. Sobieskiego 1837-100 Łańcut tel. 17 225-20-20; faks 17 225-20-21 (e-mail) |
|||
Strona internetowa miasta |
Łańcut - miasto w województwie podkarpackim, na granicy Podgórza Rzeszowskiego i Pradoliny Podkarpackiej. Siedziba władz powiatu i gminy.
Łańcut należy do województwa podkarpackiego i leży 16 km na wschód od jego stolicy - Rzeszowa. Przez tereny miasta przebiega szlak tranzytowy Jędrzychowie – Korczowa (E40), który łączy zachód Europy z Ukrainą. Według danych z 30 czerwca 20042, Łańcut miał 18 045 mieszkańców.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Miasto założone przez króla Kazimierza Wielkiego. Lokacja miasta na prawie magdeburskim nastąpiła w roku 1376 z nadania księcia Władysława Opolczyka w dolinie rzeki Wisłoka. Król sprowadził tu kolonistów niemieckich z miejscowości Landshut (= strażnica kraju) [1]. W XV wieku wybudowanu tu zamek początkowo drewniany, który do XVI wieku dawał odpór najazdom tatarskim. Historyczne nazwy miasta Landshut, Lanczuth (1375), Landssuth (1381), Lanchth (1384), Lanczuth (1494). W pobliżu Łańcuta założono w roku 1450 niem. wieś Helwigau. Ludność niemiecka z okolic Łańcuta i Albigowej zachowała swoją odrębność językową do I. poł. XVIII wieku [2]. Podczas II wojny światowej niemiecka administracja okupacyjna tzw. Generalnego Gubernatorstwa wprowadziła w roku 1941 dla miasta nazwę Landshut.
[edytuj] Struktura powierzchni
Według danych z roku 20026, Łańcut ma obszar 19,43 km², w tym:
- użytki rolne: 59%
- użytki leśne: 2%
Miasto stanowi 4,3% powierzchni powiatu.
[edytuj] Demografia
Dane z 30 czerwca 20042:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 18 045 | 100 | 9513 | 52,7 | 8532 | 47,3 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
928,7 | 489,6 | 439,1 |
Według danych z roku 20026, średni dochód na mieszkańca wynosił 1430,43 zł.
[edytuj] Liczba Ludności
W roku 1980 liczba ludności miasta wynosiła 14864 osób. Łańcut było po Rzeszowie i Mielcu trzecim co do wielkości miastem ówczesnego województwa rzeszowskiego. W latach 1980 - 1986 dynamika wzrostu ludności była wysoka. Liczba mieszkańców Łańcuta powiększała się rocznie średnio o ok. 300 osób. Było to wynikiem dużego przyrostu naturalnego i wyraźnie dodatniego salda migracji. W okresie tym pomyślnie rozwijało się budownictwo mieszkalne. W dzielnicy Podzwierzyniec wzniesiono wówczas składające się z pięciu bloków osiedle mieszkaniowe. Kilka wielorodzinnych budynków mieszkalnych oddano do użytku również na obszarze dzielnic Przedmieście i Grabskie i Południe. Powstałe budynki przeznaczone były przede wszystkim dla pracujących w miejscowych zakładach pracy. W 1979 roku ukończono budowę fili krakowskiej Vistuli. Fakt powstania nowego zakładu pracy miał wpływ na rozwój liczby ludności miasta także w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych. W latach następnych, aż do roku 1991 nastąpił spadek dynamiki wzrostu ludności miasta. W okresie tym liczba mieszkańców Łańcuta wzrastała rocznie już tylko o około 150 osób. Powodem zaistniałej tendencji było stopniowe obniżenie się poziomu przyrostu naturalnego i znacznie niższe wartości salda migracji (w latach 1987-88 saldo było ujemne). Wynikało to z pogorszenia się kondycji miejscowych zakładów przemysłowych, a w szczególności spadku ilości tworzonych przez nie miejsc pracy. W okresie tym zbudowano również wyraźnie mniej wielorodzinnych budynków mieszkalnych. W latach 1992-99 odnotowano w dalszym ciągu powolny, ale stopniowy spadek wzrostu liczby mieszkańców Łańcuta. Roczny wzrost ludności utrzymywał się w tym okresie na poziomie poniżej 100 osób. Konsekwencja tego był minimalny spadek liczby mieszkańców w roku 1998 (-7 osób w porównaniu z 1997). Było to związane z ciągłym spadkiem przyrostu naturalnego na obszarze miasta, bezrobociem oraz upadkiem niektórych przedsiębiorstw. Wyjątkiem są lata 1996 i 1997, w ciągu których wzrost liczby ludności był wyższy. Spowodowany był on wyraźnie dodatnimi wówczas wartościami salda migracji.
[edytuj] Przyrost naturalny
Przyrost naturalny podobnie jak liczba urodzeń początkowo wzrastał. Kulminacyją tego procesu był rok 1984, kiedy osiągnął wartość 10,9‰. Od tego momentu jego wartość wyraźnie spadała. W latach 80. główną przyczyną tego zjawiska było zmniejszenie się liczby ludności w wieku rozrodczym, a sam spadek przebiegał łagodnie do poziomu ok. 5‰. W Następnym dziesięcioleciu proces ten stał się bardziej gwałtowny, jego podstawową przyczyna była trudna sytuacja gospodarcza oraz zły stan materialny znaczniej części rodzin mieszkających w Łańcucie. Jednak już w 1999 roku przyrost naturalny ponownie był dodatni. W roku 1999 w Łańcucie urodziło się 202 dzieci (11‰), a zmarło 171 osób (9,4‰). Przyrost naturalny wyniósł wiec 31 osób (1,7‰). Był on większy niż w kraju (0,6‰). Największym przyrostem naturalnym charakteryzuje się dzielnica Podzwierzyniec – Kąty (8,3‰), a najmniejszym Śródmieście (-6,9‰). W Śródmieściu duży procent mieszkańców stanowią ludzie w podeszłym wieku, dlatego przyrost naturalny jest wyraźnie ujemny.
Na wzrost przyrostu naturalnego wpływa wiele czynników, np.
Ilość zawieranych związków małżeńskich w latach 1980-2005 charakteryzuje się dość wysoką dynamiką. Największa ich liczbą odznacza się rok 1983 (127), a najmniejszą – 1992 (80). W latach 1980-2005 zawierano średnio 95 małżeństw. W latach osiemdziesiątych osoby urodzone w czasie powojennego wyżu demograficznego osiągnęły wiek sprzyjający zawieraniu małżeństw. Był to powód ich zwiększonej ilości w tym okresie. Niepewna sytuacja gospodarcza oraz pojawienie się problemu bezrobocia (szczególnie wśród absolwentów szkół) wpłynęły znacząco na poniższy spadek liczby małżeństw.
- Liczba urodzeń
Z ilością zawartych małżeństw ściśle związana jest liczba urodzeń. Początkowo, w latach 1980-84, wykazywała ona w Łańcucie tendencję wzrostową. Liczba urodzeń wynosiła wówczas zawsze nie mniej niż 270. W tym okresie w wiek rozrodczy wkroczyły roczniki urodzone w czasie wyżu demograficznego z lat 50. (efekt falowania). Innym powodem wzrostu liczby urodzeń była ówczesna ogólnie dobra sytuacja gospodarcza oraz pomyślny rozwój budownictwa. Najwięcej dzieci przyszło na świat w Łańcucie w roku 1984 (302). Od tego momentu, aż do 2005 roku, pomimo niewielkich wahań, w mieście utrzymuje się spadkowa tendencja liczby urodzeń. Czynniki, które przyczyniły się do tego procesu są przeciwne do występujących w latach 1980-1984. Na spadek liczby urodzeń miały wiec wpływ: wejście w wiek rozrodczy mało licznych roczników z niżu demograficznego lat 60., kryzys gospodarczy i mieszkaniowy, ale także transformacja społeczno ustrojowa i obniżenie płodności kobiet. Ponadto w latach 90. znacznie upowszechnił się model rodziny z tylko jednym dzieckiem. Najmniejszą liczbą urodzeń charakteryzuje się rok 1998, w którym przyszło na świat zaledwie 196 niemowląt.
- Liczba zgonów
Liczba zgonów w latach 1980–2005 cechuje się powolnym, ale systematycznym wzrostem. Jest to konsekwencja powiększającej się ludności miasta. Znaczny wpływ na bardzo małą szybkość tego procesu ma wzrastająca średnia długość życia mieszkańców Łańcuta, która jest spowodowana poprawieniem się warunków socjalno-bytowych. Najwięcej zgonów na terytorium miasta zanotowano w 1998 roku (182), a najmniej w 1984 (131).
[edytuj] Struktura płci
W latach 1980-2005 Łańcut charakteryzował się znaczną przewagą liczby kobiet nad liczbą mężczyzn. Różnica ta zmniejszała się stopniowo, ale bardzo powoli. Wskaźnik feminizacji spadł poniżej 110 kobiet na 100 mężczyzn dopiero w roku 1995. Taka wyraźna przewaga kobiet to efekt ich licznych migracji do Łańcuta z otaczających go wsi. Zjawisko to miało miejsce już w okresie międzywojennym. Znacznie ma również fakt, ze średnia długość życia kobiet jest większa niż u mężczyzn. Najwyższy wskaźnik feminizacji w latach 1980–2005 zanotowano w roku 1983 (113,4), a najniższy w 1997 (107.7). Liczba mężczyzn w stosunku do ilości kobiet zwiększyła się, ponieważ wzrastało ich zapotrzebowanie do pracy w nowo powstałych zakładach przemysłowych. Populacja wyniosła w 2005 roku kobiet 9513 (52,7%) i 8532 mężczyzn (47,3%). Proporcje nie odbiegają wiec od normy. Na stu mężczyzn przypada 111 kobiet.
[edytuj] Zabytki i atrakcje turystyczne
- Zamek Lubomirskich
- Powozownia
- Muzeum Ikon
- Muzeum Gorzelnictwa
- Synagoga
- Muzyczny Festiwal w Łańcucie
- Letnie warsztaty muzyczne
- Kościół Farny
- Browar Łańcut (zał. 1777r)
[edytuj] Przemysł
- Fabryka śrub "Śrubex"
- Łańcucka Fabryka Wódek "Polmos Łańcut"
- Zakład Poligraficzny "Techgraf"
- Zakłady odzieżowe "Vipo"
- Veolia transport podkarpacie PKS łańcut
[edytuj] Ludzie związani z Łańcutem
- Józef Czyrek, działacz państwowy
- Zbigniew Ćwiąkalski, Minister Sprawiedliwości w rządzie Donalda Tuska
- Ryszard Marek Groński, pisarz
- Tomasz Jurasz, literat
- Anna Podolec, siatkarka, reprezentantka Polski, Mistrzyni Europy z 2003
- Wanda Rutkiewicz, alpinistka i himalaistka
- Jan Zeh, wynalazca przetwórstwa ropy naftowej
[edytuj] Edukacja
Obecnie w Łańcucie działają 3 szkoły podstawowe, 2 gimnazja, 4 licea ogólnokształcące oraz 4 profilowane, 6 szkół zawodowych i technicznych. Działają również szkoła artystyczna oraz szkoła policealna. W Łańcucie istnieje również Uniwersytet Trzeciego Wieku.
[edytuj] Szkoły podstawowe
W roku szkolnym 2006/2007 do szkół podstawowych w Łańcucie uczęszczało 1309 osób.[3]
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. ks. Jana Twardowskiego (ul. Tadeusza Kościuszki 17)
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. 10 Pułku Strzelców Konnych (ul. 29 Listopada 21)
- Szkoła Podstawowa nr 4 im. Jana Pawła II (ul. Jana Kochanowskiego 6)
[edytuj] Szkoły gimnazjalne
W roku szkolnym 2006/2007 do gimnazjów w Łańcucie uczęszczało 841 osób.[4]
- Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego (ul. Józefa Piłsudskiego 7)
- Publiczne Gimnazjum nr 2 (ul. Jana Kochanowskiego 6)
[edytuj] Szkoły ponadgimnazjalne
- I Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza (ul. Mickiewicza 3)
- Zespół Szkół Nr 1 im. Janusza Korczaka (ul. Grunwaldzka 11)
- Medyczna Szkoła Policealna (ul. Grunwaldzka 11)
- Zespół Szkół Nr 2 im. Jana Kochanowskiego (ul. Podzwierzyniec 41)
- Zespół Szkół Nr 3 im. Mikołaja Kopernika (ul. Farna 10)
- Zespół Szkół Technicznych (ul. Armii Krajowej 51)
[edytuj] Szkoły artystyczne
- Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. T. Leszetyckiego (ul. 3 Maja 19)
[edytuj] Kościoły i Związki Wyznaniowe
- Kościół Rzymskokatolicki
- Świecki Ruch Misyjny "Epifania" - zbór w Łańcucie, ul. Czarnieckiego 22.
- Świadkowie Jehowy z Salą Królestwa
[edytuj] Sport
- PTG Sokół Łańcut - koszykówka mężczyzn
- UMKS Łańcut - siatkówka kobiet
- ŁKS STAL ŁAŃCUT - Piłka nożna mężczyzn
[edytuj] Zobacz też
- Białobrzegi, Czarna, Łańcut
- Historia Łańcuta
- Stara Synagoga w Łańcucie
- Synagoga w Łańcucie
- Synagoga Lubelska w Łańcucie
- Synagoga chasydów z Dzikowa w Łańcucie
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi
- Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
Przypisy
- ↑ Prof. Stanisław Rospond. Słownik etymologiczny miast i gmin. Ossolineum. 1984. ISBN 83-04-0190-9
- ↑ Prof. Barbara Czopek-Kopciuch. Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim. 1995. ISBN 83-85579-33-8
- ↑ http://www.umlancut.bip.doc.pl/index.php?dz=4&id=17310
- ↑ http://www.umlancut.bip.doc.pl/index.php?wiad=23187
Miasta: Łańcut
Gminy miejskie: Łańcut
Gminy wiejskie: Białobrzegi • Czarna • Łańcut • Markowa • Rakszawa • Żołynia