Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
| Alfonso Daniel Rodríguez Castelao | |||
|---|---|---|---|
 |
|||
| Nome completo: | Alfonso Daniel Manuel Rodríguez Castelao | ||
| Data de nacemento: | 30 de xaneiro de 1886 | ||
| Lugar de nacemento: | Rianxo, Galiza | ||
| Data de falecemento: | 7 de xaneiro de 1950 | ||
| Lugar de falecemento: | Bos Aires, Arxentina | ||
| Partido político: | Partido Galeguista | ||
| Cargo(s): | Deputado (polo PG) Presidente do Consello de Galicia |
||
| Profesión: | Político, médico e escritor | ||
Alfonso Daniel Manuel Rodríguez Castelao naceu en Rianxo o 30 de xaneiro de 1886, e morreu no exilio — en Bos Aires — o 7 de xaneiro de 1950. Pai do nacionalismo galego, Castelao foi un intelectual comprometido coa terra e co país. Estudou medicina, pero confesaba: "Fíxenme médico por amor a meu pai; non exerzo a profesión por amor á humanidade".
Índice |
[editar] Biografía
Era fillo de Manuel Rodríguez Dios, mariñeiro, e de Joaquina Castelao Genme. Manuel emigrou a Arxentina aos tres meses do nacemento de Daniel, e no decurso do 1895 emigrou coa súa nai para ir vivir co pai en Bernasconi, na Pampa; alí residiu até o 1900 e, segundo el mesmo conta, descubriu o valor da caricatura lendo Caras y Caretas.
Na casa e na escola chamouse sempre Daniel, non Alfonso, como, por iniciativa propia, puxo na partida o crego, por ser nado no mesmo ano en que se agardaba o nacemento do futuro rei, ó que se lle tiña destinado o nome de Alfonso[1].
Estudou Medicina na Universidade de Santiago de Compostela, tamén durante os anos da universidade agroma o seu interese polo debuxo e a pintura, e en especial pola caricatura. En 1908 expuxo os seus debuxos en Madrid e comezou a colaborar coa revista Vida Gallega. Entre 1909 e 1910 fai un curso de doutorado en Madrid e participa na III Exposición Nacional de Humoristas e colabora como ilustrador con El Cuento Semanal. En 1910 especialízase en Santiago en obstreticia e ao rematar instálase en Rianxo, e durante este período colaborou na fundación do semanario El Barbero Municipal (1910–1914), no que publicou as súas primeiras caricaturas e escribiu atacando o réxime caciquil galego. Castelao insírese na vida política local dentro do Partido Conservador local nunha liña maurista.
Dá a súa primeira conferencia en marzo de 1911, en Vigo, falando sobre a caricatura e ao longo dos anos seguintes realiza exposicións das súas caricaturas en diversas cidades galegas. En 1912 adheriuse ao movemento Acción Gallega e o 19 de outubro dese ano casou con Virxinia Pereira. Durante esta época colaborou con El Liberal, El Gran Bufón, La Ilustración Gallega y Asturiana, Mi Tierra, Suevia, La Voz de Galicia de Bos Aires, publicacións que axudaron a popularizar as súas caricaturas. Un desprendemento de retina déixao cego en 1914, pero unha operación devólvelle a vista. En 1915 participou na Exposición de Belas Artes de Madrid, no que obtén grandes eloxios da crítica. En 1916 obtén por oposición unha praza na delegación de Pontevedra do Instituto Xeográfico Estatístico e nese ano foi un dos fundadores da agrupación local das Irmandades da Fala. Nese mesmo ano participa no filme Miss Ledyia, rodado en Pontevedra por José Gil y Gil. Gaña praza de profesor adxunto da cátedra de Debuxo, no instituto de segunda ensinanza de Pontevedra.
En 1918 comezou a colaborar co xornal madrileño El Sol. Con Vicente Risco, Otero Pedrayo e outros fundou a revista Nós, arredor da cal xermolou a vida política e cultural de Galiza entre 1920 e 1936. En xaneiro de 1921, grazas a unha bolsa de viaxe da Xunta de Ampliación de Estudos, viaxou a Francia (París), Bélxica (Bruxelas, Gante, Bruxas e Antuerpen) e Alemaña (Berlín e Múnic)[2] para estudar a arte deses países; froito desa viaxe foi o diario que escribiu e que publicou parcialmente na revista Nós e que apareceu como libro en 1977 co título de Diario 1921. En 1926 foi nomeado académico de número da Real Academia Galega. O 3 de xaneiro de 1928 morreulle o seu fillo Afonso Xesús aos 14 anos e nese ano marchou a Bretaña coa súa dona en viaxe de estudos para estudar os cruceiros bretóns que materializou no libro As Cruces de Pedra na Bretaña en maio de 1930, tamén quedou fondamente afectado pola morte de Antón Losada Diéguez o 15 de outubro de 1929.
En 1931 resultou elixido deputado como galeguista independente para as cortes constituíntes da Segunda República e participou na constitución do Partido Galeguista no mes de Nadal de 1931. Unha vez aprobada a Constitución de 1931 que designaba un estado integral, que non era senón unha república unitaria, o galeguismo político, entre cuxos persoeiros destacaba Castelao, pescudou a autonomía de Galiza a través dun estatuto de seu[3]. Membro da Real Academia Galega dende 1933, foi desterrado por medio dun traslado administrativo forzoso a Badaxoz en novembro de 1934, durante a súa estadía en Estremadura escribiu para A Nosa Terra unha serie de artigos co título de Verbas de chumbo que posteriormente integraría en Sempre en Galiza. O 6 de setembro de 1935 púxose fin ao desterro tras as xestións do novo ministro da Gobernación, Manuel Portela Valladares. En 1936 foi escollido de novo deputado na candidatura da Frente Popular. Protagonizou a campaña polo si ao Estatuto de Autonomía de Galiza, que foi aprobado en plebiscito en 1936.
O "Alzamento nacional" colleuno en Madrid cando participaba na delegación que facía entrega oficial do estatuto galego ao presidente das Cortes, promoveu a organización dunhas milicias galegas en colaboración co Partido Comunista de España, instalouse en Valencia en decembro de 1936 e posteriormente en Barcelona e xa nunca volvería a Galiza. Do 20 de abril ao 20 de maio de 1938 realizou unha viaxe oficial coa súa dona, por encarga do ministro de Estado, Julio Álvarez del Vayo, á URSS (visitando Leningrado e Moscova, e despois a Ucraína Occidental e Acerbaixán), alí quedou impresionado pola aparente liberdade de que gozaban as nacionalidades. O 20 de xullo de 1938 embarca cara a Nova York ao encomedarlle o goberno a realización dunha campaña de axuda á República en América, para o que contou coa colaboración das Sociedades Hispánicas Confederadas, da Fronte Popular Antifascista Galega e da Casa de Galicia Unidade Galega. Conseguiu recadar 50.000 dólares nunha xira polas principais cidades dos Estados Unidos e de outubro de 1938 a febreiro de 1939 estivo en Cuba, participou na campaña das eleccións ao Centro Gallego da Habana apoiando á Hermandad Gallega e finalmente en xullo de 1940 marchou para Bos Aires. Foi ministro sen carteira do goberno republicano no exilio presidido por José Giral (1946–1947) e establecido en París, cidade onde viviu Castelao ata agosto de 1947. Castelao morreu o 7 de xaneiro de 1950 no sanatorio do Centro Gallego de Bos Aires e foi soterrado o 9 de xaneiro no cemiterio da Chacarita.
Polifacético novelista, debuxante, caricaturista, pintor, teórico da arte e político, sempre reflectiu na súa obra o seu compromiso co galeguismo e coa solidariedade. Durante o exilio franquista, no 1944 publica Sempre en Galiza, obra capital do nacionalismo galego, e converteuse en primeiro presidente do Consello de Galiza, unha entidade que pretendía actuar como representación de Galicia no exilio. Os seus restos mortais foron repatriados e levados para o Panteón de Galegos Ilustres en 1984 en medio de manifestacións nacionalistas que acusaban ás autoridades de que "os que o exiliaron agora fanlle honores".
Os seus debuxos, complementados con agudos textos, amosan a Galiza rural, o caciquismo, os pobres, os cegos, os desamparados, o pobo que sofre, desde unha visión realista crítica pero humorística, no álbum Nós (1931) recolleu debuxos feitos entre 1916 e 1918. E nos últimos álbums habitan os horrores da Guerra Civil.
Iniciouse na narrativa coa colección de relatos curtos Un ollo de vidro en 1922. En Cousas, Retrincos e Os dous de sempre establece un conxunto único na narrativa galega que culmina coa colección de ensaios Sempre en Galiza, conectando literatura, política e teoría do galeguismo. A súa visión literaria tenta desmitificar os tópicos costumistas cun humorismo sarcástico e, de cando en vez, esperpéntico.
Debemos mencionar unha obra de teatro titulada Os vellos non deben de namorarse (1941), comedia que conta os amores tardíos de tres vellos con tres mozas novas, e que incorporoba tendencias renovadoras do teatro europeo xunto coa tradición popular galega.
Castelao é sen dúbida o galego máis destacado do século XX. Dedicóuselle o segundo Día das Letras Galegas, en 1964.
[editar] Pensamento político
Castelao define o seu ideario como un ideario nacionalista galego, federalista, pacifista, progresista e universalista. Acepta o concepto das autonomías na Segunda República como a máxima aspiración do momento, pero sen renunciar ao federalismo. Tamén pode ser denominado europeísta xa que afirma que a súa meta é chegar a uns Estados Unidos de Europa. O pensamento político de Castelao atópase, fundamentalmente, no libro Sempre en Galiza.
[editar] Idea de Hespaña
Castelao empregou sempre a verba Hespaña con H diante para facela derivar de Hispania.
(...) Hespaña, cuio nome tivemos que humedecer cunha letra de máis para facelo respeitable aos nosos ollos, pois do seu goberno sóio se nos ocurre decir que é máis odioso por hipócrita que por tiránico. Sacámolle á verba España todo canto ten de prosapia castelán (abonda engadirlle unha H para derivala de Hispania) e con ela abranguemos a Península enteira, facéndoa sinónima de Iberia. —Rodríguez Castelao, Alfonso Daniel. Sempre en Galiza.
Para el, Hespaña non era outra cousa que unha entidade sociolóxica que abranguía toda a Península Ibérica. Por isto mesmo, afirma en varias ocasións que Portugal é Hespaña, e apóiase nas verbas de Camões ou nas de Almeida Garret:
Porén, malia afirmar en repetidas ocasións a pertenza de Portugal á hispanidade, outras moitas veces esquece mencionalo ó enumerar as nacións de Hespaña. Probablemente refírese entón ó estado español dos anos trinta.
Afirma entón que o estado español dos anos trinta debe recoñecer a súa realidade plurinacional. Segundo el, Hespaña era unha unidade formada por catro nacións: Castela, Cataluña, Euzcadi e Galiza:
[editar] Galiza como nación
O IX Congreso das Minorías Nacionais Europeas e a Terceira Internacional definiron a Galiza como unha nacionalidade, xustamente o mesmo que sostén Castelao. Castelao apela para demostrar que Galiza é unha nación á definición que dá Stalin, non por sentirse ideoloxicamente próximo a el, senón por consideralo como un autor imparcial neste tema:
Partindo da base de que Galiza é unha nación, Castelao afirma que como tal ten dereito á autodeterminación.
Castelao rexeita expresamente as reivindicacións nacionais baseadas na raza:
[editar] Separatismo
Castelao rexeitaba o separatismo e defendía a federalización de Galiza cos demais pobos Ibéricos como método para conseguir a liberdade de Galiza.
Porén, co tempo, foi aceptando a posibilidade da independencia de Galiza, aínda que esta non fora a súa idea política.
[editar] Lingua escrita
No aspecto gráfico a lingua que empregou Castelao é semellante á da actual normativa da lingua galega, utilizou o x, o ñ e o ll, nun rexistro escrito que ó longo do tempo se vai afastando do rexistro falado, así a terceira forma do artigo cada vez ten menos presenza na lingua escrita de Castelao ata desaparecer, agás para reproducir diálogos de personaxes populares, igual acontece coa contracción de a máis o que nun primeiro momento representaba contraído como ô. Seguindo a tradición do galego moderno escrito non representou graficamente o timbre das vogais medias, agás nuns poucos casos na súa primeira época mediante o emprego do acento circunflexo (lêr por exemplo). O uso do apóstrofo está presente de forma abondosa no primeiro Castelao pero gradualmente chegou a eliminalo dos seus escritos. O trazo utilízao en formas como po-lo e todo-los dun xeito constante ó longo da súa obra. Na súa escrita mantéñense características propias do galego de Rianxo, pertencente ó galego occidental como os plurais en -ns, a forma -án para o feminino, terceira persoa do singular do pretérito indicativo en -eu.
[editar] Importancia da lingua galega en Castelao
A miúdo Castelao vinculaba o futuro de Galiza ó futuro da lingua galega:
Consideraba, ademais, ó castelán como unha lingua invasora, rexeitando enerxicamente o bilingüismo:
[editar] Obra
- Cego da romería (1913)
- Diario 1921.
- Un ollo de vidro. Memorias dun esquelete (1922)
- Cousas (1926, 1929)
- Cincoenta homes por dez reás (1930)
- As cruces de pedra na Bretaña (1930)
- Nós (1931)
- Os dous de sempre (1934)
- Retrincos (1934)
- Galicia Mártir (1937)
- Atila en Galicia (1937)
- Milicianos (1938)
- Sempre en Galiza (1944)
- Os vellos non deben de namorarse (representada en 1941, publicada en 1953)
- As cruces de pedra na Galiza (1950)
[editar] Debuxos e pinturas de Castelao
Os seus debuxos, complementados con textos agudos móstranos a Galiza agraria, o caciquismo, as pobres xentes do campo, os cegos, os desamparados, o sufrimento do pobo, todo isto baixo un punto de vista crítico e realista mais cunha fina ollada humorista.
No seu álbum Nós (1931) móstranos unha colección de debuxos que datan de 1916 a 1918. Os derradeiros álbums son a expresión dos horrores da Guerra Civil.
[editar] Notas
- ↑ J. Núñez Búa. Vida e paixon de Castelao.
- ↑ Galicia, célula de universalidade. Europa e a xeración Nós.
- ↑ O sorriso de Daniel. Páxina 56 (Daniel Castelao: o sorriso da dor política. Justo Beramendi). Consello da Cultura Galega.
[editar] Véxase tamén
[editar] Bibliografía
- Alexandre, Marilar (2000), Castelao segundo Rañolas. Vida e obra de Castelao, Vigo: Editorial Galaxia. ISBN 978-84-8288-363-2.
- González Fernández, Anxo (2002), Castealo, A Coruña: Baía Edicións. ISBN 978-84-89803-73-2.
[editar] Ligazóns externas
- Museo Castelao
- Castelao na Rede
- Fundación Castelao
- Unha pequena biografía
- Castelao e Casares Quiroga
- Biografía na páxina da Editorial Galaxia
- Castelao e os irmáns da liberdade I
- Castelao e os irmáns da liberdade II
- Castelao no Álbum da Ciencia de culturagalega.org
- Galerias, dibuxos e pinturas de Castelao
| Predecesor: Primeiro presidente |
Presidente do Consello de Galiza 1944 - 1950 |
Sucesor: Antón Alonso Ríos |
