تربت حیدریه
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
تربت حیدریه یکی از شهرهای استان خراسان رضوی در ایران است. تربت حیدریه در بخش زاوه در ۱۴۰ کیلومتری جنوب مشهد و ۱۰۰۵ کیلومتری تهران است. شهر تربت حیدریه ۵۳ کیلومتر مربع وسعت دارد و ارتفاع آن ۱۳۳۳ متر از سطح دریا می‌باشد. جمعیت این شهر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران برابر با ۱۱۹٬۳۶۰ نفر بوده است.
منطقهٔ تربت حیدریه بزرگترین تولیدکنندهٔ زعفران در جهان محسوب می‌شود. بایگ، یکی از شهرهای تربت‌حیدریه مرکز ابریشم ایران نام گرفته و بالغ بر ۸۰٪ ابریشم کشور در این محل تولید می‌شود. بادام نیز از دیگر محصولات کشاورزی این منطقه است.[۱]
فهرست مندرجات |
[ویرایش] تاریخچه
تربت حیدریه در قدیم با نام زاوه شهرت داشته‌است و به مناسبت مقبره قطب‌الدین حیدر که از معاصرین عطار و از صوفیان قرن ششم هجری بوده بدین نام خوانده شده‌است. بنای زاوه را به زوطهماسب نسبت می‌دهند.[۲] تربت حیدریه پس از دوره صفوی به صورت شهر در آمد. در واقع شهر در حدود دویست سال پیش یعنی دوره حاکمیت اسحاق‌خان قرایی از خوانین و رجال سیاسی عصر قاجاریه رونق گرفت. اسحاق خان به مرمت و آبادانی شهر پرداخته و آن چنان تحولی در شهر بوجود آورد که این شهر تا مدتها به تربت اسحاق‌خان معروف بوده‌است. در دو انقلاب معاصر ایران یعنی انقلاب مشروطه در سال ۱۲۸۵ شمسی و انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ شمسی تربت از شهرهای پیشتاز در این فرآیندها بوده‌است.[۳]
[ویرایش] آثار باستانی[۴]
- رباط شریف آباد در کیلومتر ۳۵ جادهٔ مشهد-نیشابور و در دره ی شریف‌آباد
- مقبره منسوب به ابوسعید ابی‌الخیر از عرفای قرن پنجم در مهنه
- رباط بی‌بی در حاشیهٔ روستای ظهیرآباد
- مسجد جامع رشتخوار در حومه شهر رشتخوار و از دوره سلجوقی
- مقبره شیخ مغولی حسن میرزا و شاه سنجان در سنگان، ۲۵ کیلومتری تربت حیدریه
- خرابه‌های جیزد در اکبرآباد رشتخوار مربوط به از صدر اسلام تا دوره تیموری
- بنای مزار فردی به نام نظام‌الملک و مدفن شیخ ابوالوفای الخلوی کدکنی در کدکن
مزار بی‌بی حسنیه در داخل شهر تربت‌حیدریه
- بقعه احمدرضا معروف به مزار بوری‌آباد
- بقعه شاهزاده سلطان سلیمان از دوره صفوی
- چهل تاقی بازه‌هور
- بازه‌هور (بزدغور) محلی بین مشهد و تربت‌حیدریه در نزدیکی رباط‌سفید است. بنای بازه‌هور از سنگ و گچ است و این چهارتاقی جزو آتشکده‌های دوره ساسانی به‌شمار می‌آید. ویرانه‌های دو قلعه تاریخی دیگر به نام قلعه‌دختر و قلعه‌پسر بر فراز کوهستان و بر دو سمت آتشکده هنوز موجود است.
- مزار قطب‌الدین حیدر
- این مزار مدفن قطب‌الدین حیدر عارف قرن ششم هجری (۶۱۸-۵۱۳ هجری قمری) و سرسلسلهٔ فرقه ی حیدریه است، این بنا در داخل شهر تربت حیدریه واقع شده و از آثار دوره صفویان می‌باشد.
- آرامگاه شیخ ابوالقاسم
- این آرامگاه در سه کیلومتری جنوب شرقی تربت حیدریه و در امتداد جاده جنوب خراسان، بر بالای تپه‌ای بنا شده‌است. شیخ ابوالقاسم گرگانی از مشهورترین عرفای خراسان (فوت به سال ۴۵۰ هجری قمری) و پنجمین قطب سلسلهٔ صوفیهٔ معروفیه‌است.
- مزار شاه سنجان
- این مزار در کیلومتر ۲۵ جاده تربت حیدریه به خواف و در شرق دهکده سنگان رشتخوار قرار گرفته‌است. مدفن یکی از مشایخ سلسله چشتیه و از خواص مریدان خواجه مودودچشتی (م.۵۲۷) است که در سال ۵۹۷ یا ۹۳ یا ۹۹ در سنجان وفات یافته و در همانجا مدفون گشته‌است.
- حمام حاجی رئیس
[ویرایش] شخصیت‌ها
- ابوسعید ابی‌الخیر
- شفیعی کدکنی
- قطب‌الدین حیدر
[ویرایش] زعفران
تربت حیدریه با تولید بیش از ۵۰ تن زعفران خشک اولین منطقه از لحاظ تولید زعفران در دنیا است. ایران در مجموع با تولید ۱۵۰۰-۱۷۰۰ تن زعفران بزرگترین کشور تولید کننده زعفران در جهان محسوب می‌شود و استان خراسان رضوی بیشترین مقدار زعفران تولیدی کشور را دارا می‌باشد به نحوی که در سال ۱۳۸۶ بیش از ۴۱هزار هکتار از اراضی این استان زیر کشت این محصول قرار گرفت.[۵]
[ویرایش] روستاها
- روستای رودمعجن در۴۸ کیلومتری غرب تربت حیدریه
- رودمعجن نام رودی است که از سلسله جبال چهل‌تن در ۵۴ کیلومتری غرب شهرستان تربت حیدریه سرچشمه میگیرد. از این رود آبشاری به ارتفاع ۲۸ متر پدید آمده‌است که از جاذبه‌های گردشگری این روستا محسوب می‌شود. [نیازمند منبع]
- روستای سیوکی در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان تربت حیدریه
[ویرایش] پانویس
[ویرایش] منبع
کتاب تاریخ تربت حیدریه_مولف :محمد قانعی رودمعجنی _ISBN ۹۶۴-۹۰۷۵۵-۵-۳)
