زعفران
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
 |
این مقاله نیازمند ویکی‌سازی است. لطفاً با توجه به راهنمای ویرایش و شیوه‌نامه آن را تغییر دهید. در پایان، پس از ویکی‌سازی این الگوی پیامی را بردارید. |
 |
لحن این مقاله یا بخش، غیردانشنامه‌ای یا غیررسمی است. برای راهنمایی بیشتر به راهنمایی برای نوشتن مقاله‌های بهتر رجوع کنید. |
| زعفران | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 گل زعفران
|
||||||||||||||
| طبقه‌بندی علمی | ||||||||||||||
|
||||||||||||||
|
|
||||||||||||||
| Crocus sativus |
فهرست مندرجات |
[ویرایش] معرفی علمی
زَعفَران گیاهی است از تیرهٔ زنبقیان (Iridaceae)، سردهٔ زعفران‌ها (Crocus).
[ویرایش] رده بندی علمی گیاه زعفران
Kingdom: Plantae
Division: Magnoliophyta
Class: Liliopsida
Order: Asparagales
Family: Iridaceae
Genus: Crocus
Species: C. sativus
[ویرایش] وجه تسمیه
بیشتر منابع انگلیسی زعفران را از واژه الصفران و واژه‌ای عرب دانسته‌اند اما درستی این موضوع بعید به نظر می‌رسد چون کاربرد زعفران قدمتی بیشتر از ده هزار سال دارد و این گیاه بومی رشته کوههای البرز و آسیای میانه‌است. وزن این واژه نیز عربی نیست و اصولاً بیشتر نام‌هایی که در عربی به «ان» ختم می‌شوند ریشه فارسی دارند مانند مهرجان، جلجلان و... شاید زعفران در اصل زرپران بوده یعنی گلی که کلاله آن هم ارزش زر و طلا است و این واژه سپس به زعفران تبدیل شده. در زبان فارسی و ترکی زفرون (زفرو) و در عربی الزعفران در انگلیسی saffron در اسپانیایی azafrán در فرانسه (safrane در ایتالیایی (zaferano به هندی zuffron تلفظ می‌شود.
[ویرایش] معرفی عمومی
کاشت زعفران در ايران از قدمت 1000ساله برخوردار است . اين گياه رنگي و گرانبهاي چندين ساله ، بدون ساقه است و پياز دارد و چون درخاک کوير به عمل مي آيد، به طلاي سرخ و يا طلاي کوير شهرت يافته است . از هر 150گل ، يک گرم زعفران و از حدود 147هزار گل تازه ، يک کيلو زعفران خشک به دست مي آيد. زعفران به علت طعم و رنگ و عطر عالي ، کاربردهاي فراواني در توليد فرآورده هاي غذايي ، دارويي و شيميايي دارد و با توجه به محدوديت کشت و توليد، از فرآورده هاي گران قيمت به شمار مي رود. ايران با متوسط توليد 100تن در سال ، در زمينه توليد زعفران مقام اول را دارد. اسپانيا با توليد متوسط 25تن ، مقام دوم و کشورهاي هندوستان ، جزاير اسپرون روسيه ، سنگاپور، مالزي ، ژاپن ، تايوان ، چين ، فرانسه ، ايتاليا، آلمان ، استراليا و يونان با توليد متوسط 25تن ، مجموعا مقام سوم را به خود اختصاص مي دهند. مرکز اصلي پرورش اين گياه ، مناطق کويري و کم آب جنوب خراسان و سابقه زعفرانکاري در اين منطقه ، به 700سال پيش بازمي گردد. زعفران از محدود گياهاني است که در شرايط سخت زيستي پرورش مي يابد. با توجه به آن که جايگاه تاريخي زعفران در ايران بوده و منشا آن نيز ايران است ، اين گياه يکي از جذابيت هاي ويژه ايران به شمار مي آيد .زَعفِران گیاهی دارویی و صنعتی است. گل زعفران که به بخش کلاله و یا قرمزی آن سر ریشه می‌گویند در ابتدای برداشت به رنگ قرمز روشن است ولی به مرور به رنگ قرمز تیره‌رنگ تبدیل می‌شود. تازه آن از عطر خوش طعمی برخوردار است و به غذاها طعم و لذت خاصی می‌دهد. برای کشاورزان در خراسان، زعفران (طلای سرخ) درآمد اصلی است. گیاهی که تنها دو بار در اول آبان‌ماه (قبل از محصول‌دهی) و اوایل آذرماه (در پایان محصول‌دهی)، به آب نیاز دارد و تا بهار، آب باران و برف برای آن کافی است. کاشت، داشت و برداشت آن فرصت‌های فراوان شغلی به وجود می‌آورد، حمل و نقل آن گران تمام نمی‌شود و توان ارزآوری دارد. از آماری که به گونه‌ای نه چندان دقیق درباره زعفران و زعفران‌کاران ایران منتشر می‌شود، چنین بر می‌آید که بیشتر از صد هزار خانوار، به ویژه در شهرستان‌های تربت حيدريه، قائن، بجستان، فردوس، سرایان، گناباد ، بیرجند و کاشمر در استان‌های خراسان جنوبی و رضوی، از این محصول روزگار می‌گذرانند. از ۲۳۰ تن زعفرانی که هر سال در جهان تولید می‌شود، حدود ۱۷۰ تن آن در خراسان به دست می‌آید و بقیه عمدتاً در اسپانیا، یونان، مراکش، هند و افغانستان تولید می‌شود.
[ویرایش] صادرات زعفران
۷۵ تا ۸۰ درصد زعفران ایران صادر می‌شود و حدود ۵۰ میلیون دلار برای کشور ارزآوری می‌کند. بخش عمده صادرات زعفران ایران به صورت فله‌ای به بهای هر کیلو ۴۰۰ دلار راهی اسپانیا و امارات عربی متحده می‌شود و از آنجا، در بسته‌بندی های کوچک و مدرن، به بهای هر کیلو ۱۲۰۰ دلار راه بازار‌های غربی را در پیش می‌گیرد. به بیان دیگر با توجه به نبود زیربنا‌های صادراتی و تکنولوژی بسته بندی، حاصل تلاش زعفران‌کاران خراسان، عمدتاً به جیب دلالان اسپانیایی و اماراتی ریخته می‌شود. در مجموع بر پایه گزارش‌های انتشار یافته، رغبت کشاورزان خراسان به کشت زعفران رو به کاهش گذاشته که مهم‌ترین عامل آن ضعف بهای این کالا طی چند سال گذشته‌است. با این حال، پس از سال‌ها رکود، در سال ۱۳۸۵، قیمت زعفران به صورت چشمگیری افزایش یافت.
[ویرایش] خواص درمانی زعفران
زعفران در کتاب رسمی داروسازی نامبرده شده و به شکل تنطوری با نام OpiiCrocata Tinctura وجود دارد.
همچنین عصارهٔ آن به صورت محصولی به نام Bitters Swedish توسط کارخانجات مختلف تهیه و جهت مصارف دارویی مختلف عرضه می‌شود. بر حسب آزمایش‌هایی که در اروپا انجام شده‌است، زغفران خاصیت کاهش چربی و کلسترول خون و افزایش نفوذ اکسیژن در پلاسما را در موش آزمایشگاهی از خود نشان داده‌است.
در طب عوام نقاط مختلف جهان، زعفران به عنوان آرام بخش، ضد اسپاسم، اشتها آور و مقوی معده استفاده می‌شود. در کشور آلمان زعفران به عنوان آرام بخش، درمان درد معده و شکم و آسم مصرف می‌شود. زعفران بدلیل رنگ شادی که دارد در غذاها باعث نشاط انسان می‌شود
[ویرایش] مصارف غذایی و صنعتی زعفران
زعفران به جهت طعم، بو و رنگ زرد خاصی که دارد به وفور در غذاها (به ویژه همراه با برنج) ، صنایع شرینی سازی، داروسازی و صنایع دیگر به مصرف می‌رسد.
[ویرایش] ترکیبات شیمیایی زعفران
مهم ترین ترکیبات موجود در زعفران شامل ترکیبات زرد رنگ که به خوبی در آب محلول اند (مشتقات کروستین)، ترکیبات تلخ از جمله پیکروکروسین که به ویژه مقوی معده می‌باشند، مواد معطر (اسانس) که مهم ترین ترکیب آن سافرانال می‌باشد که گاهی تا ۱درصد زعفران را تشکیل می‌دهد، روغن ثابت به میزان حداکثر ۱۰درصد، رطوبت حدود ۱۳ـ۱۰ درصد و ترکیبات معدنی حدود ۵درصد می‌باشد.
[ویرایش] نگهداری زعفران
زعفران بویژه بعد از آسیاب شدن باید دور از نور و رطوبت و در جام شیشه‌ای نگهداری شود.زیرا با توجه به این که اسانس (مواد معطر) زعفران قابل تبخیر شدن است در صورت نگه داری نامناسب، به مرور زمان اسانس آن تبخیر شده و از اثرات دارویی و طعم و مزهٔ آن کاسته می‌شود و مرغوبیت آن از دست می‌رود.
[ویرایش] تقلب در فروش زعفران
چون زعفران بسیار گران قیمت می‌باشد، از قدیم سوداگران حقه باز در آن دستکاری می‌کردند و مجازات تقلب در زعفران گاهی حکم اعدام داشته‌است. مهم ترین تقلبی که به عنوان زعفران صورت می‌گیرد گل رنگ می‌باشد که شباهتی به زعفران دارد و می‌تواند ایجاد رنگ زرد کند.گاهی برای اضافه شدن وزن به آن روغن یا آب نبات و عسل اسپری می‌کنند. بهترین نوع زعفران زعفرانی است که به آن دختر پیچ می‌گویند یعنی صد درصد طبیعی است و سر ریشه دست نخورده‌است مانند رشته‌ای نخ قرمز است که پایین آن سفید و نیمه بالای آن قرمز است.
[ویرایش] جستارهای وابسته
[ویرایش] منابع بیرون
|
|
|
| گیاهان دارویی |
اروانه · اسپرزه · استوخودوس · افسنطین · آق اوستا · آقطی سیاه · اکالیپتوس · اکلیل کوهی · انجبار · انجدان رومی · آنغوزه · آویشن · باباآدم · بادرشبو · بادرنجبویه · بارهنگ · باریجه · برگ بو · برگ سنا · برنجاسف · بن سرخ · بنگرو · بنه · بولدو · بومادران · بهارنارنج · بهمن‌پیچ · بیدمشک · پای خر · پرسیاوشان · پروانش · پنج‌انگشت · پنیر باد · پنیرک · پونه‌سا · پونه سنبله‌ای · پیازچه · پیرتر · پیرو · تاتوره · تخم کتان · ترشک · ترخون · ترنجبین · جعفری فرنگی · جعفری · خارخسک · چای کوهی · چویل · خار علیص · خار مقدس · خرگوشک · ختمی · دارواش · داز · درمنه · دم شیر · رازک · رازیانه · روناس · ریحان مقدس · ریحان · ریواس · زنجبیل · زوفا · ژینکو · سپستان · سُداب · سرخ‌ولیک · سنا · سنبل‌الطیب · سنجد · سورنجان · سیاه‌دانه · سیر · شابیزک · شاه‌تره · شاهِسپَرَم · شبدر قرمز · شنبلیله · شوید · شیرین‌بیان · صبر زرد · صعتر · عروسک پشت پرده · عطر مازندران · علف چشمه · علف لیمو · علف هفت‌بند · غافث · فرنجمشک · فلفل مجار · فلوس · فوکا · قاصدک · کاسنی · کافور · کاکوتی · کرچک · کنار · کوشاد · کیسه کشیش · گاوزبان · گز روغن · گز علفی · گزنه · گشنیز · گل بی‌مرگ · گل راعی · گل ماهور · گل همیشه‌بهار · گلپر · گلرنگ · گلنار · گون کتیرا · لوزارنگ · ماریتیغال · مامیران کبیر · مخلصه وحشی · مرزنجوش · مرزنجوشتر · مرزه · مریم‌گلی · مورت · موسیر · نعناع · هلیله سیاه · همشکی · هویج وحشی · |
| ادویه |
اسپرزه · آنغوزه · بابونه · بادیان رومی · برگ بو · به‌دانه · پودر پیاز · فلفل دلمه‌ای · پودر کاری · تخم شاهی · تخم تره · ترب کوهی · تمبر هندی · جوز بویا · جوز هندی · چهارتخمه · خاکشیر · خردل · خسرودار · خشخاش · دارچین · زردچوبه · زعفران · زنجبیل · زیره · سماق · سیاه‌دانه · سیر · شنبلیله · عرق بیدمشک · فلفل بهار · فلفل برزیلی · فلفل سفید · فلفل سیاه · فلفل · کاسنی دشتی · کُبابه · کنجد · کندر · گل رنگ · گل گاوزبان · گلاب · لیمو عمانی · پودر موسیر · میخک · ناردانه · واسابی · هل سبز · هل سفید · |
[ویرایش] منبع
Wikipedia contributors, "Saffron," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Saffron&oldid=206191442
