Geografija
Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije
 |
|
Geografija je kompleksna nauka koja proučava prirodne i društvene pojave i procese u geoprostoru,te veze i odnose između njih.Naziv geografija je grčkog porijekla i dolazi od gea-Zemlja i grafein-pisati,opisivati. Iako geografija nije jedina nauka o Zemlji, ona je praktično jedina mostna znanost između prirodnih i društvenih nauka s tim što se,kao na predmet proučavanja, fokusira na geografski omotač, uslovno rečeno Zemljinu površinu kao najsloženiji i najuniverzalniji sistem naše planete. Zadatak geografije kao nauke je da u svakom trenutku pruži kompleksnu i sveobuhvatnu informaciju o stanju geografskih pojava i procesa,te o uzročno-posljedičnim vezama i odnosima kao i zakonima i zakonomjernostima što proizilaze iz njih. Prosto rečeno, geografsko znanje nam je potrebno da bi razumjeli savremenu situaciju na planeti, te da bi na osnovu toga mogli pravilno odrediti smijer i intenzitet ljudskog progresa u budućnosti, što je sada aktuelno kao održivi razvoj.
Sadržaj |
[uredi] Kratak prikaz razvoja geografske nauke
Geografija je bez sumnje jedna od najstarijih nauka. Još u prahistoriji ljudi su pokušavali racionalno objasniti pojave i procese u prostoru te spoznati njihov hronološki raspored. Iako je nauka kao vid ljudske aktivnosti bila prisutna u većini starih civilizacija, najviše pisanih tragova o prirodi kao cjelini nalazimo kod antičkih filozofa.Za geografiju važne naučne rezultate iz tog vremena dali su Aristotel-o mozaičnosti Zemljine površine i toplotnim pojasevima i Eratosten-o zaobljenosti Zemlje i njenom obimu te zakonomjernom pojavljivanju prirodnih stihija. Eratosten je u 3.stoljeću p.n.e. prvi upotrijebio naziv geografija. U srednjem vijeku dolazi do stagnacije nauke pa time i geografije. Tadašnja nauka se razvijala jedino u sklopu islamskog civilizacijskog kruga. Istaknuti geografi tog doba su al-Biruni i al-Idrisi. Značajniji razvoj geografije na zapadu potakla su velika geografska otkrića.Zahvaljujući moreplovcima kao što su:Kristofor Kolumbo, Vasko de Gama,Ferdinand Magelan i dr. Brzi razvoj astronomije i nebeske mehanike u 16. i 17. stoljeću predstavljao je osnovu za teorijsko osmišljavanje kretanja nebeskih tijela i posljedica njihovog kretanja po Zemlju. Početak razvoja naučne geografije pripisuje se holandskom geografu Bernard Varenijusu, koji je napisao znamenito djelo pod naslovom Opća geografija. Uprkos značajnim tehničkim otkrićima koja su uticala na razvoj geografije u 17. i 18. stoljeću, ona ostaje uglavnom deskriptivna nauka sve do pojave velikog geografskog istraživača njemačkog porijekla Aleksandar Humbolta koji početkom 19.stoljeća udara temelj savremenoj geografiji. Uz njega je veoma značajan i Karl Riter koji je bio pod jakim uticajem filozofije Imanuel Kanta. Značajan doprinos iz tog doba dali su V.M.Devis u SAD-teorija razvitka reljefa kao geografski ciklus i Vladimir Dokučajev u Rusija. Tokom 19.stoljeća osnivaju se katedre za geografiju na univerzitetima širom Evrope a njena tadašnja karakteristika je vještačka odvojenost na prirodnu i društvenu. Krajem istog stoljeća pojavljuje se pod uticajem učenja Fridriha Racela tzv. geografski determinizam kao jedan pogrešan pravac unutar geografije. Kao reakcija na ta zastranjivanja javljaju se početkom 20. stoljeća nove generacije geografa koje ističu jedinstvo geografske nauke. Pojavljuju se posibilizam u geografiji, čiji je zastupnik Pol Vidal de la Blanš i horologiza koju je uveo Alfred Hetner što je uticalo na nastanak i razvoj regionalne geografije. Poznati geografski teoretičar iz tog doba je i A.A.Grigorijev sa svojom razradom učenja o geografskom omotaču. Danas postoji velika potreba za sintetičkim geografskim radovima posebno u vezi sa materijalnom proizvodnjom i aktuelnim problemima kvaliteta i preobražaja prirodne sredine,kao i razumnog korištenja prirodnih resursa.
[uredi] Podjela geografije
Osnovna podjela geografije je na opštu i regionalnu geografiju.
Opšta geografija je u svari ukupnost komponentnih analitičkih proučavanja geoprostora. Ona se dijeli na fizičku geografiju (prirodnu), koja proučava geografski omotač i njegove strukturne elemente (litosferu, atmosferu, hidrosferu, pedosferu, biosferu) i na društvenu geografiju(antropogeografiju), koja proučava proizvodno-teritorijalne komplekse i njihove elemente (stanovništvo, naselja, privredu). Komponentne nauke u sklopu fizičke geografije su: geomorfologija, klimatologija,hidrografija, pedogeografija, biogeografija i paleogeografija. Komponentne nauke u sklopu društvene geografije su: demogeografija, geografija naselja,ekonomska geografija, politička geografija i historijska geografija. Također svaka od ovih komponentnih nauka ima svoje discipline i poddiscipline. Ovdje moramo spomenuti i kartografiju i matematičku geografiju koje su se razvijale u sklopu geografije a danas predstavljaju samostalne nauke. Geografima je neophodno poznavanje njihovih metoda i rezultata. U novije vrijeme općoj geografiji se dodaje i geoekologija.
Regionalna geografija bi se mogla definirati kao primjena općegeografskih znanja u proučavanju konkretne teritorije, izdvojene na osnovu nekog od kriterija geografske regionalizacije. Ona je dakle sintetička naučna disciplina. Regionalna geografija dalje se dijeli na opću regionalnu geografiju i posebnu regionalnu geografiju.
[uredi] Metode u geografiji
U objašnjavanju geografskih pojava i procesa,njihovih uzajamnih veza i odnosa te njihovih zakona i zakonomjernosti,geografija se služi geografskom,kartografskom,analitičkom,sintetičkom i deskriptivnom metodom istraživanja s tim što se danas sve više koriste matematičko-statističke metode i metode eksperimenta. Takođe treba spomenuti i sve veću primjenu informatike geografiji što je rezultiralo pojavom geografskih informacijskih sistema (GIS) koji su uveliko olakšali rad sa velikim brojem podataka u geografiji.
