Middellandse See
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
Die Middellandse See (die naam is afgelei van die oorspronklike Latyns mare mediterraneum) maak deel uit van die Atlantiese Oseaan, alhoewel dit net deur die seestraat van Gibraltar met dié oseaan verbind word en andersins 'n binnelandse see vorm, wat die vastelande van Europa en Afrika van mekaar skei. Deur die Dardanelle, die See van Marmara en die Bosporus word dit ook met 'n aangrensende kleiner binnelandse see, die Swart See van Oos-Europa, verbind.
Die water van die Middellandse See beslaan 'n oppervlakte van 2 331 000 vierkante kilometer; die afstand tussen sy uiterste westelike en oostelike punte is sowat 3 520 kilometer, die grootste afstand in noord-suid-rigting 1 120 kilometer. Die Middellandse See bereik sy grootste diepte in die Ioniese See met meer as 5 000 meter.
Die see word in twee groot bekkens onderverdeel, die Westelike Hoofbekken met die Baleariese of Iberiese See in die weste en die Tireense See in die ooste, en die Oostelike Bekken, wat die Ioniese See met die Adriatiese See en die Levantynse See met die Aegeis-see insluit.
Die grootste eilande is Korsika (Frankryk), Sardinië en Sisilië (Italië), die Baleariese Eilande (Spanje), Kreta en die Ioniese eilandgroep (Griekeland), Ciprus en Malta.
Kenmerkende eienskappe van die Middellandse See is sy taamlik hoë soutgehalte en die swak getye. Die see skep vir die omliggende landgebiede 'n eie klimaatsone, die sogenaamde Mediterreense klimaat met warm, droë somers en winterreën, vergelykbaar met die klimaat van Suid-Afrika se Kaapse skiereiland. Altyd groene hardloof en bosse vorm saam met die macchie, 'n ondeurdringbare bosveld met struike van drie tot vier meter en klein boompies, die tipiese flora van die Mediterreense streke. Ansjovis, tonyn, sardiens, dolfyne, oesters en kreef is die belangrikste spesies van sy fauna.
Reeds in die antieke tydperk verbind die Middellandse See die kulture van die omliggende gebiede, veral tydens die Romeinse Ryk, wat die See as sy eie binnelandse see (Latyns mare nostrum of "ons see") kon beskou. Die Mediterreense handel is die ekonomiese basis vir die welvarende Italiaanse stadstate soos Venesië en Genua. Met die opening van die Egiptiese Suezkanaal in 1869 kan die Middellandse See sy rol as een van die belangrikste seevaartroetes ter wêreld nog versterk.
[wysig] Geologie en geskiedenis
Die Middellandse See is 'n oorblyfsel van die Tethyssee, 'n reusagtige diepseegebied wat tydens die mesosoïkum oos van die vasteland Pangaea gevorm het. Ses miljoen jaar gelede sluit tektoniese aktiwiteite as gevolg van die botsing van Afrika en Europa se vastelande die seestraat van Gibraltar, en groot dele van die Middellandse See lê gereeld droog. Afsettings van gips en sout uit die tersiêre tydperk dek nog steeds die seebodem.
Ook tydens die ystydperk lê die see gedeeltelik droog. Die Franse duiker Henry Cosquer ontdek in 1985 naby Marseille 'n prehistoriese grot met rotstekeninge, wat 36 meter benede die seespieël lê.
