Abhaziýa
From Wikipedia
Abhaziýa (Abhazça Аҧсны Аҳәынҭқарра - Apeny "Mähriban ýurt").
Contents |
[edit] Umumy maglumaty
Gruziýanyň içine girýän awtonom döwlet. Ol 1921 ýylyň Gurbansoltan aýynyň 4-nde döredilýär. Meýdany 8,6 müň kw. km² Ilaty 250,000 . Abhaziýanyň içine 6 welaýat, 6 şäher, 3 şäherçe girýär. Paýtagty Suhumi şäheri.
[edit] Tebigaty
Abhaziýa Kawkazlaryň demirgazyk-günbatarynda ýerleşýär, günorta-günbatar tarapy Gara deňze ýanaşýar. Abhaziýanyň gözel tebigaty bar. Abhaziýanyň teritoriýasynyň köp bölegi daglyk bolup, onda Gagra, Bzyb, Abhaziýa we beýleki dag gerişleri hem-de Kolhida pesligi bar. Türkmenbaşy aýynyň ortaça temperaturasy +4-7, daglarda +2dan -2 ýetýär. Gorkut aýynda +22-24, daglarda +18-16. Esasy derýalary - Kodori, Bzyb, Gumista. Kölleri Risa we Amtkeldir. Abhaziýada ösümlikleriň 2000 görnüşi bar. Onuň ähli meýdanynyň 55%-inden gowragyny tokaýlar tutýar. Derýalarynda we köllerinde dürli balyklar bar. Abhaziýada Risa, Gumista, Pisunda goraghanalary ýerleşýär.
[edit] Ilaty
Abhaziýada 10-dan gowrak halk bolup, jemi 250,000 adam ýaşaýar. Ol ýerde abhazlar, gruzinler, ruslar, ermeniler, ukraýinler, estonlar, ýewreýler, grekler, beloruslar we başgalary ýaşaýarlar. Esasy şäherleri - Suhumi, Tkwarçeli, Gagra, Oçamçira, Gudauta, Gali.
[edit] Taryhy
Arheologik gazyp-agtaryşlar netijesinde paleolit döwründe-de Abhaziýanyň teritoriýasynda adam ýaşandygy, bizin eramyzdan öň 3-2 müňýyllygyň II ýarymynda ol ýerde ekerançylygyň, maldarçylygyň bolandygy, misden, bürünçden, demirden peýdalanylandygy mälim boldy. 10. asyryň II ýarymynda Abhaziýa Gruziýanyň içine girýär. 16. asyryň II ýarymynda Abhaziýa, şeýle hem Günbatar Gruziýa tutuşlygyna Türkiýäniň golastyna geçýär. Abhaziýa halky türklere garşy ýaragly gozgalaňlar bilen (1725, 1728, 1733, 1771, 1806 we başgalary) jogap beripdir. Abhaziýa 1810 ýylda resmi suratda Russiýa birikdirilýär. 1870 ýylda Abhaziýada kropornoýçylyk düzgüni ýatyrylýar. 1918 ýylyň Nowruz aýynda bolşewikleriň ýolbaşçylygynda Abhaziýanyň zähmetkeş köpçüligi ýaragly gozgalaň turuzýar we Gusbansoltan aýynyň 8-nde Suhumini eýeleýärler. Ol ýerde Sowet häkimiýeti jar edilýär. Emma gazaply söweşlerden soň Suhumi ýene-de (Magtymguly aýynyň 17-nde) kontrrewulusiýaçylaryň eline geçýär. 1921 ýylyň Baýdak-Nowruz aýlarynda Abhaziýanyň zähmetkeşleri ähli Gruziýanyň zähmetkeşleri bilen bilelikde, Gyzyl Goşunyň goldamagynda ýaragly gozgalaň turuzýarlar. 1921 ýylyň Gurbansoltan aýynyň 4-nde Suhumi ýene-de Sowetleriň eline geçýär we ol ýerde Sowet häkimiýeti yglan edilýär. 1921 ýylyň Magtymguly aýynda Gruziýa Rewkomy Abhaziýa ASSR(Awtonom Sowet Sosialistik Respublikasy)-nyň özbaşdaklygy hakynda deklarasiýa çap edýär. 1921 ýylyň Bitaraplyk aýynyň 16-nda Abhaziýa Gruziýa SSR-niň içine girýär. 1922 ýylyň Bitaraplyk aýynyň 13-nde bolsa Abhaziýa Gruziýanyň bir bölegi hökmünde bolýar. 1925 ýylyň Gusbansoltan aýynyň 1-nde Abhaziýanyň birinji Konstitusiýasy kabul edilýär. Abhaziýa 1931 ýylyň Baýdak aýynda awtonom respublika hukugy bilen Gruziýa SSR-niň içine girýär.
[edit] Ykdysadyýet
Russiýa Abhaziýa ykdysadyýetine köp mukdarda kömek edýär. Pul birligi bolsa Rus Rubly
[edit] Halk Hojalygy
Abhaziýada gön-aýakgap, tikin fabrikleri, agaç işläp bejerýän, metal işleýän, pribor gurluşyk senagaty kärhanalary bar. Oba Hojalygynyň esasy pudagy çaýçylyk, temmäkiçilik, sitrus baglaryny ösdürmek, üzümçilik, miweçilik, gök ekerançylyk hem-de maldarçylykdyr.
