Zamek Cesarski w Poznaniu
Z Wikipedii
 |
|
|
|
|
|
|
|
Zamek Cesarski w Poznaniu (niem. Königliches Residenzschloß) – powstał według projektu Franza Schwechtena, w którym wiele elementów wprowadzono na życzenie Wilhelma II. Cesarz osobiście ustalił szczegółowy plan swojej nowej rezydencji.
Budowę rozpoczęto w 1905 (pierwsze prace terenowe miały miejsce jeszcze w 1904), a już pięć lat później architekt osobiście wręczył klucze cesarzowi w dniu 21 sierpnia 1910 roku podczas jego wizyty w Poznaniu, zwanej Posener Kaisertage. Na ówczesne czasy wysoki koszt budowy wyniósł 5 milionów marek. Jest to najmłodszy zamek w Europie. Pierwszym i jedynym burgrabią (niem. - Schlosshauptmann) zamku (1906 - 1918) był pomorski ziemianin hrabia Bogdan Hutten-Czapski.
Zamek został wzniesiony na planie nieregularnego wieloboku w stylu neoromańskim, uważanym przez cesarza za najbardziej germański i reprezentujący świetność Świętego Cesarstwa Narodu Niemieckiego. Nowa siedziba miała raz na zawsze potwierdzić przynależność Wielkopolski do Rzeszy. Znajdujący się w południowej części budynek główny składał się z dwóch skrzydeł – zachodniego, które było większe i mieściło pomieszczenia mieszkalne, oraz wschodniego, w którym mieściły się pomieszczenia reprezentacyjne. Na parterze zachodniej części znajdowały się pokoje marszałka dworu, ochmistrzyni oraz pozostałych członków świty cesarskiej. Pierwsze piętro zajmowały apartamenty pary cesarskiej i prywatna kaplica (zaprojektowana w stylu bizantyńskim przez Augusta Oetkena), znajdująca się w wieży. Wejście przeznaczone wyłącznie dla cesarza znajdowało się w zachodniej elewacji wieży skąd schody prowadziły bezpośrednio na pierwsze piętro. Sypialnię cesarza i cesarzowej łączył korytarz, w którym stały posągi czterech władców: Gerona, Ottona I, Fryderyka Barbarossy i Władysława II Śląskiego. Drugie piętro przeznaczone było dla następcy tronu (tzw. pokoje książęce). Większość pomieszczeń miała połączenie z foyer biegnącym dookoła wewnętrznego dziedzińca.
Najwspanialszym pomieszczeniem skrzydła reprezentacyjnego była Sala Tronowa nawiązującą do bizantyjskich bazylik. Z trzech stron oświetlały ją wielkie okna, otoczone wspartymi na kolumnach arkadami. Pomiędzy łukami umieszczono osiem posągów przedstawiających cesarzy niemieckich, a we wnęce środkowej arkady orientalny tron cesarski. Ponad nimi znajdowały się galerie dla gości i orkiestry. Wejście do tej części Zamku znajdowało się od strony ul. Wałowej (dzisiejszej ul. Kościuszki). Na tyłach pałacu w kierunku ul. Berlińskiej (dziś ul. Fredry) znajdował się ogród zamknięty od wschodu i północy pomieszczeniami dla służby oraz stajnią, garażami i wozownią (nazywaną też masztalarnią). Na dziedzińcu różanym po dziś dzień stoi Fontanna Lwów wzorowana na podobnej fontannie z Patio de los Leones w Alhambrze w Grenadzie. Od ulicy Św. Marcin główny budynek oddzielony był podwórzem otoczonym kutym, żelaznym płotem.
Również umiejscowienie budowli nie jest przypadkowe. Po zniesieniu twierdzy postanowiono przekształcić Poznań w miasto-rezydencję. Na wyrównanych wałach, na wylocie Bramy Berlińskiej stanowiącej główne wejście do miasta odkąd na Jeżycach zbudowano dworzec kolejowy postanowiono stworzyć tzw. "Dzielnicę Cesarską". Zaprojektował ją jeden z największych wówczas urbanistów Europy - Joseph Stübben. W skład kompleksu weszły:
- gmach Poczty Głównej
- Collegium Maius
- Aula Uniwersytetu Adama Mickiewicza
- Collegium Minus
- Collegium Iuridicum
- Opera
- budynek Akademii Muzycznej
- Kościół Najświętszego Zbawiciela w Poznaniu
- oraz Zamek Cesarski, w pobliżu którego (na dzisiejszym pl. A. Mickiewicza) stanął pomnik "Żelaznego Kanclerza"
Po powstaniu wielkopolskim Zamek stał się własnością Skarbu Państwa. Uchwałą Rządu RP z 1921 oddany został do dyspozycji Naczelnika Państwa, a następnie prezydenta. Przez okres swojego istnienia mieściło się tu Ministerstwo byłej Dzielnicy Pruskiej, którego zadaniem było doprowadzenie do zjednoczenia Wielkopolski z pozostałymi ziemiami odrodzonego państwa. W Zamku mieściły się również niektóre zakłady Uniwersytetu Poznańskiego, organizacje studenckie, harcerskie oraz redakcje kilku czasopism.
W roku 1939, niemal natychmiast po rozpoczęciu działań wojennych, zdecydowano o przebudowie dawnej rezydencji cesarskiej na siedzibę Adolfa Hitlera i sprawującego w jego imieniu namiestnika Reichgau Wartheland ("Kraju Warty"), Artura Greisera. W wyniku tej decyzji, w podjęciu której miał udział Albert Speer, gruntownie zmieniono układ wnętrz i ich funkcje. We wszystkich najważniejszych pomieszczeniach wprowadzono styl III Rzeszy. W miejscu dawnej kaplicy powstał osobisty gabinet Hitlera z podgrzewanym elektrycznie balkonem, z którego führer miał przyjmować defilady. Gabinet był urządzony identycznie jak jego odpowiednik w Kancelarii Rzeszy w Berlinie (jego wystrój został niezmieniony do dziś i obecnie często pełni on plan filmów). Przystąpiono również do gruntownej przebudowy Sali Tronowej, która miała pełnić funkcję miejsca zgromadzeń. W południowej elewacji wybito nowe, reprezentacyjne wejście. Pod podwórzem od ul. Św. Marcin powstał schron przeciwlotniczy na 375 osób. Prowadzona przebudowa została przerwana dyrektywą Hitlera w 1943 roku, co związane było z niemieckimi niepowodzeniami na froncie wschodnim.
Po kapitulacji Cytadeli 23 lutego 1945 roku w Zamku powstał obóz przejściowy dla jeńców niemieckich, a następnie w kompleksie mieściły się koszary Ludowego Wojska Polskiego.
W okresie powojennym rozważano zburzenie budowli kojarzącej się z okresem zaborów i hitlerowskiej okupacji. Ostatecznie jednak (głównie ze względu na szczupłość środków finansowych) ograniczono się do usunięcia większości symboli nazistowskich i rozebrania uszkodzonej najwyższej kondygnacji wieży zegarowej. W 1962 roku Zamek przemianowany został na Nowy Ratusz i stał się siedzibą Miejskiej Rady Narodowej, a następnie – Pałacu Kultury. W dniu 6 czerwca 1979 Zamek Cesarski został wpisany do rejestru zabytków jako dobro kultury. Obecnym gospodarzem i administratorem budowli jest Centrum Kultury "Zamek". W sali tronowej mieści się kino pałacowe, w niektórych apartamentach funkcjonują galerie sztuki, Teatr Animacji, w piwnicach i podziemiach znajdują się puby, kluby muzyczne i restauracje. Na dziedzińcu wewnętrznym w sezonie letnim często odbywają się koncerty i projekcje filmowe. Drugie piętro do dziś pozostaje niezagospodarowane. Rozważana jest odbudowa zniszczonej części wieży.
