Układ Warszawski

Z Wikipedii

Układ Warszawski (oficjalna nazwa: Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej ros. Договор о дружбе, сотрудничестве и взаимной помощи) – związek wojskowy państw Europy Środkowej i Wschodniej pozostających pod wpływem Związku Radzieckiego.

Jego formalne zasady zostały określone w roku 1955 przez I sekretarza KPZR Nikitę Chruszczowa. Pakt podpisano 14 maja 1955 w Warszawie. Miał funkcjonować przez 30 lat, 26 kwietnia 1985 ważność Układu przedłużono na następne 20 lat. Istniał do 1 lipca 1991. Ustanowiono wspólne dowództwo Układu w Moskwie. Sztaby armii poszczególnych państw członkowskich podlegały operacyjnie X Zarządowi Sztabu Generalnego Armii Radzieckiej - nie był to więc pakt równorzędnych stron. Naczelnym Dowódcą Zjednoczonych Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego miał być zawsze marszałek Armii Radzieckiej, który był jednocześnie I zastępcą ministra obrony ZSRR.

Spis treści 1 Członkowie 2 Doktryna wojenna 2.1 Wspólny system obrony powietrznej terytorium państw UW 2.2 Rola Polski w Pakcie 3 Dowódcy Zjednoczonych Sił Zbrojnych 4 Szefowie Sztabu Zjednoczonych Sił Zbrojnych 5 Zastępcy naczelnego dowódcy Zjednoczonych Sił Zbrojnych 6 Przedstawiciele Polski w Sztabie Zjednoczonych Sił Zbrojnych 7 Zastępcy szefa Sztabu Zjednoczonych Sił Zbrojnych 8 Przypisy 9 Zobacz też 10 Linki zewnętrzne

[edytuj] Członkowie

• Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich
• Albańska Republika Ludowa (zawiesiła współpracę w 1962, wystąpiła z Układu w 1968)
• Bułgarska Republika Ludowa
• Socjalistyczna Republika Rumunii
• Niemiecka Republika Demokratyczna
• Węgierska Republika Ludowa
• Polska Rzeczpospolita Ludowa
• Czechosłowacka Republika Socjalistyczna

czyli wszystkie państwa komunistyczne ówczesnej Europy poza Socjalistyczną Federalną Republiką Jugosławii. Członkowie Układu Warszawskiego mieli bronić się nawzajem w przypadku ataku na jednego z nich. Głównym przeciwnikiem był pakt NATO, powstały w 1949 roku.

Państwa należące do układu wydzielały ze swoich armii kontyngenty, które tworzyły Zjednoczone Siły Zbrojne Układu Warszawskiego.

Układ Warszawski sygnował w ciągu swego istnienia tylko jedną operację wojskową - operację "Dunaj". 21 sierpnia 1968 przeprowadził interwencję podczas Praskiej Wiosny w Czechosłowacji (nie była to jednak interwencja Układu jako takiego, lecz jedynie jego 5 członków - NRD, Bułgarii, Węgier, Polski i ZSRR); w ten sposób została wypełniona tzw. doktryna Breżniewa. W interwencji wzięło udział 750 000 żołnierzy, 6 300 czołgów i 800 samolotów. Szacuje się, że zginęło około 200 osób.

Na szczycie w Bukareszcie w 1989 zdecydowano o odejściu od doktryny Breżniewa. Po przemianach w latach 1989–1990 państwa członkowskie postanowiły, że stacjonujące w krajach Układu wojska radzieckie powinny opuścić terytorium tych państw. 25 lutego 1991 w Budapeszcie podpisano umowę o zaprzestaniu współpracy wojskowej w ramach Układu, 1 lipca 1991 w Pradze rozwiązano struktury polityczne. Oznaczało to ostateczną likwidację Układu Warszawskiego.

[edytuj] Doktryna wojenna

Propaganda ZSRR przedstawiała doktrynę obronną Układu jako jednoznacznie obronną przeciwwagę dla "imperialistycznego zagrożenia" ze strony Stanów Zjednoczonych oraz Europy Zachodniej. Doktryna przewidywała błyskawiczne uderzenie lądowe w razie rozpoczęcia konfliktu. W 1991 państwa Układu Warszawskiego podały oficjalnie dane o własnych siłach zbrojnych dla potrzeb negocjacji nad CFE-1 i wydrukowane one były nawet w oficjalnej prasie - np. podano, że PRL posiadała 4585 czołgów, CSRS 3330 a ZSRR aż 41 580.

Dokumenty Układu ujawniane w latach 2005-2006 z inicjatywy ministra obrony Radosława Sikorskiego świadczą, że doktryną Układu była ofensywna, zakładająca uderzenie zmasowanych grup wojsk pancernych na Europę Zachodnią oraz gotowość do użycia broni jądrowej^[1].

[edytuj] Wspólny system obrony powietrznej terytorium państw UW

W oparciu o systemy radiolokacyjne, rakietowe i dowodzenia produkcji radzieckiej w latach 60. XX w. stworzony został jednolity system obrony powietrznej łączący narodowe systemy poszczególnych państw-członków UW. Był powieleniem modelu radzieckiego obrony strefowo-obiektowej. Zakładał wymianę informacji między dowództwami OPK i współdziałanie w zwalczaniu naruszycieli wspólnej przestrzeni powietrznej.Dotyczyło to przede wszystkim państw i rejonów graniczących z państwami NATO i wybrzeży morskich. Od zachodnich granic NRD aż po Zatokę Fińską były rozmieszczone jednostki rakietowe, a na ich zapleczu lotniska ze stale dyżurującymi samolotami przechwytującymi. Był rozwijany i modernizowany do końca istnienia UW. Na dużą skalę zastosowano systemy rakietowe: S-75 "Dźwina", S-75M "Wołchow", S-125 "Newa", "Peczora", S-200 "Wega" i ich mutacje. W Polsce było kilkadziesiąt takich dywizjonów. Planowano wprowadzanie nowych (np. S-300). Podstawą było wczesne wykrycie, zidentyfikowane i namierzenie przeciwnika oraz szybki obieg informacji o nim. Układ Warszawski posiadał rozbudowaną sieć posterunków radiolokacyjnych i łączności, w większości produkcji radzieckiej. Zapewniało to produkcję na dużą skalę i zbyt uzbrojenia (dochody) Związkowi Radzieckiemu.

Właśnie system OPK (i siły morskie) był punktem styku przeciwstawnych sił zimnej wojny, a mógł być niemal w każdej chwili początkiem rzeczywistego starcia. Obie strony wzajemnie usiłowały śledzić i kontrolować przeciwnika, nierzadko posuwając się do prowokacji. Stale nad morzem Bałtyckim , w pobliżu granic państw UW patrolowały przestrzeń samoloty NATO, zwiadowcze i bojowe. Radzieckie pojawiały się u wybrzeży państw zachodnich. W przypadku pojawienia się przeciwnika był ogłaszany w tych jednostkach alarm bojowy, włączano rakiety w stan przygotowania do startu, włączane były stacje naprowadzania rakiet, częstokroć podrywano w powietrze tzw. parę dyżurną (przechwytujących samolotów myśliwskich). Takie przypadki były na porządku dziennym. System służył również do powstrzymywania uciekinierów z własnego terytorium.

[edytuj] Rola Polski w Pakcie

Według szczątkowych informacji, jakie docierały do opinii publicznej, najważniejszą rolą Polski w działaniach zaczepnych Paktu było zapewnienie sprawnego przemarszu Armii Radzieckiej oraz przewozu jej zaopatrzenia na zachód Europy.

Zgodnie z „Planem zamierzeń organizacyjnych WP na lata 1955-1960” Siły Zbrojne PRL ze swojego składu miały wydzielić Front Polski zorganizowany trzy rzuty. Pierwszy rzut miała stanowić 1 Armia którą wystawią wojska Pomorskiego Okręgu Wojskowego w składzie: cztery dywizje piechoty (DP), dwie dywizje zmechanizowane (DZ) i korpus pancerny (KPanc) . Była ona przeznaczona do użycia w pierwszej kolejności w ewentualnych działaniach wojennych. Miała też zapewnić osłonę mobilizacji jednostek drugiego i trzeciego rzutu. Drugi rzut stanowić miała 2 Armia organizowana na bazie Śląskiego Okręgu Wojskowego złożona z czterech DP i dwóch DZ. Jednostki tej armii miały dodatkowo zmobilizować cztery DP (dwie dla 3 Armii i dwie do dyspozycji dowództwa Frontu). W składzie trzeciego rzutu przewidywano 3 Armię formowaną z jednostek 8 korpusu Armijnego i jednostek mobilizowanych (łącznie cztery DP i dwie DZ)

Zadaniem bojowym Wojska Polskiego miało być uczestnictwo w działaniach w północnej części Europy i udział m.in. w zajęciu Danii. W tym celu w LWP były jednostki desantu morskiego tzw. "Niebieskie Berety", a polskie stocznie specjalizowały się w konstruowaniu i produkcji okrętów desantowych. Radziecka broń jądrowa znajdowała się do 1988 na terenie Polski w kilku miejscach. W trzech radzieckich jednostkach wojskowych: w Templewie koło Trzemeszna Lubuskiego, w Brzeźnicy (koło Bornego Sulinowa) i w Podborsku koło Białogardu. Z nich w wypadku wojny miała być wydana wybranym jednostkom polskim i użyta właśnie w rejonie północnej Europy. Było 178 ładunków w formie głowic do rakiet i bomb lotniczych. Żołnierze z pododdziałów artylerii rakiet taktycznych i operacyjno-taktycznych (m.in. systemu "Elbrus" - wg kodów NATO: SCUD) ćwiczyli intensywnie przezbrajanie głowic posiadanych rakiet i rozwijanie w położenie bojowe wyrzutni. Polscy lotnicy trenowali na poligonach zrzut ładunków specjalnych i szybki odwrót z rejonu zrzutu.

W innych jednostkach PGW AR posiadała amunicję specjalną na własny użytek: w składach lotniska w Szprotawie, prawdopodobnie w Bagiczu koło Kołobrzegu (składy lotniskowe)i innych. Ich ilość, rodzaj i moc nie zostały dotąd ujawnione. Składy mieściły się w rejonach dużej koncentracji wojsk radzieckich, były osłaniane przez jednostki Specnazu. To Rosjanie mieli decydować o wydaniu i użyciu tej broni przez sojuszników.

[edytuj] Dowódcy Zjednoczonych Sił Zbrojnych

Lp.	Stopień, imię, nazwisko	Objęcie funkcji	Zakończenie pełnienia funkcji
1	Marszałek ZSRR Iwan Koniew	14 maja 1955	23 lipca 1960
2	Marszałek ZSRR Andriej Greczko	24 lipca 1960	6 lipca 1967
3	Marszałek ZSRR Iwan Jakubowski	7 lipca 1967	30 listopada 1976
4	Marszałek ZSRR Wiktor Kulikow	1 grudnia 1976	14 lutego 1989
5	Generał armii Piotr Łuszew	15 lutego 1989	1991

[edytuj] Szefowie Sztabu Zjednoczonych Sił Zbrojnych

Lp.	Stopień, imię, nazwisko	Objęcie funkcji	Zakończenie pełnienia funkcji
1	Generał armii Aleksiej Antonow	14 maja 1955	16 czerwca 1962
2	Generał armii Paweł Batow	17 czerwca 1962	1965
3	Generał armii Michaił Kazakow	1965	1968
4	Generał armii Siergiej Sztemienko	1968	1976
5	Generał armii Anatolij Gribkow	1976	1989
6	Generał armii Władimir Łobow	1989	1990

[edytuj] Zastępcy naczelnego dowódcy Zjednoczonych Sił Zbrojnych

Lp.	Stopień, imię, nazwisko	Objęcie funkcji	Zakończenie pełnienia funkcji
1	Gen. broni Zygmunt Duszyński	1957	1965
2	Gen. broni Jerzy Bordziłowski	1965	1968
3	Gen. dyw. Tadeusz Tuczapski	1968	1972
4	Gen. broni Eugeniusz Molczyk	1972	1984
5	Gen. broni Antoni Jasiński	1984	1991

[edytuj] Przedstawiciele Polski w Sztabie Zjednoczonych Sił Zbrojnych

Lp.	Stopień, imię, nazwisko	Objęcie funkcji	Zakończenie pełnienia funkcji
1	Płk dypl. Tadeusz Pióro	1955	1958
2	Płk dypl. Tadeusz Hupałowski	1958	1961
3	Płk dypl. Leon Szyszko	1961	1965
4	Gen. dyw. Jan Śliwiński	1965	1969

[edytuj] Zastępcy szefa Sztabu Zjednoczonych Sił Zbrojnych

Lp.	Stopień, imię, nazwisko	Objęcie funkcji	Zakończenie pełnienia funkcji
1	Wadm. Zdzisław Studziński	1969	1975
2	Gen. broni Józef Kamiński	1975	1978
3	Gen. dyw. Stanisław Antos	1978	1986
4	Gen. dyw. Wacław Szklarski	1986	1989
5	Gen. dyw. Zbigniew Blechman	1989	1991

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

• zimna wojna
• żelazna kurtyna
• RWPG
• demoludy
• NATO

[edytuj] Linki zewnętrzne

• informacje na temat broni jądrowej na terenie PRL