Szymon Kossakowski

Z Wikipedii

Szymon Marcin Kossakowski
Szymon Marcin Kossakowski
Ślepowron
Data urodzenia	1741
Miejsce urodzenia	Szyły koło Janowe
Data śmierci	25 kwietnia 1794
Miejsce śmierci	Wilno
Rodzina	Kossakowscy
Rodzice	Dominik Kossakowski Marianna Zabiełło
Małżeństwo	Teresa Potocka
Dzieci	Natalia Kossakowska

Szymon Juda Marcin Korwin-Kossakowski herbu Ślepowron (ur. 1741, zm. 1794) – hetman wielki litewski, konfederat barski, targowiczanin.

Odbył studia w kolegium jezuitów w Kownie i na uniwersytecie królewieckim. Był bliskim współpracownikiem księcia kurlandzkiego Karola Krystiana Wettyna, dzieląc wraz z nim trudne chwile w Mitawie w 1763 r., gdy był wyrzucany z księstwa przez wojsko rosyjskie. W 1764 r. początkowo poparł króla Stanisława Augusta, lecz zraził się do niego gdy nie dostał upragnionego starostwa. Na Sejmie Repninowskim ostro atakował króla. Udał się potem w delegacji sejmowej do Rosji by prosić Katarzynę II by zechciała być gwarantką ustroju Rzeczypospolitej. Poniewczasie zrozumiał swój błąd, przystał do konfederacji barskiej i rozpoczął organizować powstanie na Litwie. Został marszałkiem generalnym konfederacji litewskiej. W listopadzie 1768 przyparty przez rosyjską kontrofensywę, wycofał się do Prus. Pojechał następnie do Drezna gdzie był jednym z przywódców stronnictwa saskiego, zmierzającego do detronizacji Stanisława Augusta. Wyjechał do Turcji w celu agitacji antyrosyjskiej podając się za posła saskiego. Tam sfałszował pismo sułtana do Generalności barskiej, w którym sułtan rzekomo wzywał do ogłoszenia bezkrólewia w Polsce. 9 kwietnia 1770 konfederaci barscy ogłosili w Warnie detronizację Stanisława Augusta.

Generalność nakazała schwytanie Kossakowskiego Kazimierzowi Pułaskiemu. Kossakowski jednak przedarł się na Litwę, gdzie odniósł wiele zwycięstw nad Rosjanami. Sformował jeden z najbardziej ruchliwych oddziałów barskich w sile 4 000 ludzi. Dokonał nawet brawurowego wypadu do Rosji, na smoleńszczyznę, alarmując garnizony rosyjskie w Pskowie. Przeprowadził najdłuższy rajd konfederacji barskiej, przeprawiając się przez Kurlandię, Prusy i Mazowsze do Wielkopolski. Nazwany został wówczas litewskim Pułaskim.

W 1775 r. pogodził się z królem i stał się jednym z przywódców partii rosyjskiej w Rzeczypospolitej. W latach 1786-1788 zasiadał w Radzie Nieustającej. W 1790 wstąpił w randze generała-majora do armii rosyjskiej walczącej z Turkami na Bałkanach. Od października 1791 spiskował z Sewerynem Rzewuskim i Szczęsnym Potockim w Jassach, gdzie przygotowywano późniejszą konfederację targowicką.

W liście do Katarzyny II pisał:
Nie widzę i nikt dostrzec nie może ogólnego szczęścia kraju naszego, tylko w poważaniu tego sąsiedzkiego mocarstwa ogromnego, mającego własny interes widzieć nas mądrych i szczęśliwych, jako w osobie, którą wieki następne między cuda natury i wielkość kłaść będą – N. Imperatorowej całej Rosji. Nie masz pani wyżej umiejącej cenić prawa ludzkości i prawa rozsądnej wolności i sprawiedliwości: doświadczają i korzystają narody berłu jej poddane, kładąc i wielbiąc ją w mądre przymiotów bóstwa.

Udzielał cennych uwag o stanie armii polskiej generałom rosyjskim, którzy mieli zaatakować Rzeczpospolitą. Postulował m.in. porwanie Tadeusza Kościuszki i księcia Józefa. W 1792 r. został dowódcą korpusu rosyjskiego, który uderzył na Polskę od strony Połocka. 25 czerwca 1792 w zdobytym przez Rosjan Wilnie ogłosił się hetmanem polnym litewskim. W styczniu 1793 ostro zareagował na wkroczenie wojsk pruskich do Wielkopolski. Zagroził wówczas zwołaniem pospolitego ruszenia, co przeraziło nawet Rosjan. Proponował nawet przyłączenie Litwy do Rosji jako udzielnego księstwa. W tym roku został hetmanem wielkim litewskim. W 1794 r. opracował plan redukcji wojska litewskiego.

W czasie insurekcji kościuszkowskiej 24 kwietnia 1794 został w Wilnie aresztowany i osadzony w Arsenale. Sąd kryminalny 25 kwietnia skazał go na śmierć przez powieszenie. Został powieszony w żółtym szlafroku na szubienicy przed Ratuszem. W momencie zaciskania pętli na szyi zdrajcy odezwały się dzwony kościoła św. Kazimierza a tłum wiwatował Niech żyje Rzeczpospolita!. W czasie konfederacji targowickiej powstał paszkwil dotyczący osoby Szymona Kossakowskiego, autor jest nieznany, pełny tytuł brzmi:„Nagrobek Szymonowi Kossakowskiemu”:

Przechodniu! Wstrzymay twe modły, BOG ie za Prawych odbiera; Jam Oyczyzny zdrayca podły- Jak kto żyie, tak umiera. Straciłem życie i sławę, Niż pierwsze ostatnie wprzodu; Sam sobie dałem Buławę, Stryczek był z Woli Narodu. Śmierć mą nie głosiły Dzwony, Wyrok słuszny dni mych przerwą, Jam tu został powieszony, I tu moje ginie ścierwo.

  (R. Kaleta,Ulotna poezja patriotyczna Oświecenia (1774-1797), Wrocław 1977)