Rada Nieustająca
Z Wikipedii
Rada Nieustająca zwana już przez ówczesnych Zdradą Nieustającą, była najwyższym organem administracyjnym I Rzeczypospolitej w latach 1775-1789, powołanym pod wpływem Katarzyny II przez Sejm rozbiorowy. Nieudaną próbę niedopuszczenia do prac sejmu podjął wówczas Tadeusz Rejtan wraz z kilkoma posłami.
W jej skład wchodził król i 36 konsyliarzy wyłanianych przez sejm spośród posłów i senatorów. W rzeczywistości większość członków była rosyjskimi płatnymi agentami, pobierającymi stałą pensję z rosyjskiej ambasady. Jej pracom nieformalnie przewodniczył ambasador rosyjski Otto Magnus von Stackelberg, który czuwał nad nienaruszalnością traktatu gwarancyjnego z 1768, potwierdzonego w 1775, i w 1793 (prawa kardynalne i Materiae Status) który de facto zamienił Rzeczpospolitą w rosyjski protektorat.
Spis treści |
[edytuj] Skład Rady
- król
- 36 konsyliarzy (połowę składu mianowała izba senatorska spośród swoich członków, a drugą połowę izba poselska):
- 18 senatorów
- 18 przedstawicieli izby poselskiej
Kadencja trwała 2 lata; kolejni członkowie byli wymieniani w 2/3 składu, 1/3 składu zawsze wybierana była spośród członków poprzedniej kadencji, w celu zachowania ciągłości prac. Spośród przedstawicieli izby poselskiej wybierano marszałka Rady Nieustającej, który mógł nawet królowi odebrać jej przewodnictwo.
[edytuj] Podział kompetencji
Rada dzieliła się na 5 departamentów (złożonych z 4 do 8 członków):
- Departament Interesów Cudzoziemskich (spraw zagranicznych)(na czele: król)
- Departament Skarbu - nadzorował prace Komisji Skarbowej Koronnej i Komisji Skarbowej Wielkiego Księstwa Litewskiego, zajmował się rozwojem rzemiosła, handlu i przemysłu, (na czele:podskarbi)
- Departament Sprawiedliwości - nadzorował system sądowy, dbał o właściwą egzekucję wyroków, w razie potrzeby podejmował się orzecznictwa prawa, na wniosek sądów, urzędów i osób prywatnych przedstawiał na plenum Rady projekty rezolucji dotyczące wykładni praw, (na czele stał Kanclerz)
- Departament Wojskowy - od 1776, gdy skasowano Komisję Wojskową Koronną i Komisję Wojskową Wielkiego Księstwa Litewskiego przejął bezpośrednią kontrolę nad wojskami Rzeczypospolitej,(na czele wojskowego departamentu stał hetman)
- Departament Policji, czyli Dobrego Porządku - nadzorował miasta królewskie,(na czele: Marszałek)
[edytuj] Kontrola działalności Rady
Rada Nieustająca, jej departamenty oraz komisje wielkie i Komisja Edukacji Narodowej podlegały kontroli sejmowej. Powoływane przez Sejm deputacje sejmowe miały zadanie sprawdzenia ich rachunków i budżetu, po czym składały przed Sejmem sprawozdanie. Sejm natomiast mógł na podstawie sprawozdań pociągnąć przedstawicieli tych organów administracji do odpowiedzialności karnej przed Sądem Sejmowym.
[edytuj] Konsekwencje utworzenia Rady
Powstanie Rady Nieustającej było pierwszą próbą utworzenie w Rzeczypospolitej, odpowiedzialnej przed Sejmem nadrzędnej magistratury rządowej, nadzorującej prace poszczególnych organów władzy. Jej utworzenie niewątpliwie przyczyniło się do gospodarczego rozwoju Polski i poprawiło funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości przy jednoczesnym wzmocnieniu władzy centralnej. Zlikwidowana w 1789 r. przez Sejm Czteroletni, restytuowana w roku 1793 przez sejm grodzieński (II Sejm rozbiorowy) zakończyła działalność w 1794 roku.
Z momentem powołania Rady król utracił:
- prawo mianowania senatorów
- prawo wydawania poleceń organom administracyjnym
- prawo mianowania marszałków
- prawo dysponowania królewszczyznami i starostwami
[edytuj] Uprawnienia królewskie
- przewodnictwo Radzie Nieustającej
- prawo podwójnego głosu w razie równości zdań
