Hetman wielki litewski
Z Wikipedii
Hetman wielki litewski – dowódca wojsk zaciężnych, potem komputowych Wielkiego Księstwa Litewskiego, czyli armii litewskiej. Z urzędu minister Wielkiego Księstwa Litewskiego. Jeden z dwóch od czasów unii Polski z Litwą najwyższych zwierzchników wojskowych na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów – drugim był hetman wielki koronny, który był dowódcą wojsk zaciężnych, potem komputowych Korony Królestwa Polskiego, czyli armii polskiej.
Należy pamiętać, że Rzeczpospolita składała się z dwóch równoprawnych państw: Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Te dwa równoprawne państwa miały własne, oddzielne armie, utrzymywane z oddzielnych podatków, budżetów i Skarbów Publicznych (czyli Skarbów Państwa).
Nie można zatem podawać, jak to się niekiedy czyni, że hetman wielki litewski był jednym z dwóch najwyższych zwierzchników wojskowych "na ziemiach polskich". Bowiem na ziemiach polskich, tzn. w Koronie, uprawnienia dowódcze w czasie pokoju miał hetman wielki koronny, nie miał zaś żadnej jurysdykcji nad armią litewską, czyli w Wielkim Księstwie, bo to nie były już ziemie polskie, tzn. koronne, choć tworzyły wspólną Rzeczpospolitą.
Odpowiednio: na ziemiach Wielkiego Księstwa uprawnienia dowódcze w czasie pokoju miał hetman wielki litewski, któremu w żaden sposób nie podlegała armia koronna (polska), bo Korona Królestwa Polskiego to nie były już ziemie litewskie (Wielkiego Księstwa). Natomiast w czasie wojen często na mocy decyzji króla jako Wodza Naczelnego Obojga Narodów (król polski i jednocześnie wielki książę litewski był jedyną osobą w Rzeczypospolitej mającą z urzędu jurysdykcję nad obydwiema armiami zarówno w czasie pokoju, jak i wojny) podległość armii (co było rzadkie) lub poszczególnych jednostek wojskowych (co następowało często) poszczególnym hetmanom była zmieniana w zależności od sytuacji wojennej.
Przykładowo: 1621-obrona Chocimia przed armią turecką - z powodu zgonu kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Stanisława Żółkiewskiego po bitwie pod Cecorą (1620) dowództwo nad połączonymi oddziałami koronnymi i kozackimi (Kozacy rejestrowi) oraz posiłkującą armią litewską z rozkazu króla objął najwyższy urzędem wojskowym z obecnych w Chocimiu, dowódca armii litewskiej, hetman wielki litewski Jan Karol Chodkiewicz (który w czasie obrony zmarł).
Zastępcami hetmanów wielkich byli odpowiednio hetman polny litewski i hetman polny koronny.
Władza hetmanów została uszczuplona po powołaniu Departamentu Wojskowego Rady Nieustającej w 1776 r.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
Artykuł napisany na podstawie herbarza Kromera
autorament * chorągwie kopijnicze, strzelcze, tatarskie, wołoskie * hajducy * husaria * Kawaleria Narodowa * konfederacja barska 1768-72, targowicka 1792-93 * konfederacja żołnierska * korpus posiłkowy H.A. Lubomirskiego * Kozacy rejestrowi * Kozacy zaporoscy * Lisowczycy * oberszter * piechota dymowa, łanowa, wybraniecka * pospolite ruszenie * rejestr kozacki * Semeni * OdB w 1626 * OdB w 1633 * OdB w 1683 * OdB w 1792 * wojsko komputowe, kwarciane, ordynackie, zaciężne * Wojsko Kurlandii i Semigalii
Armia koronna * hetman wielki koronny * hetman polny koronny * Komisja Wojskowa Koronna * Korpus Inżynierów Koronnych Dywizje w XVII w.: J.S. Lubomirskiego * S.R. Potockiego Dywizje w XVIII w.: 1 * 2 * 3 * 4 * Kijowsko-Bracławska * Małopolska * Nadnarwiańska * Wielkopolska * Wołyńsko-Podolska Brygady Kawalerii Nar.: 1 * 2 * 3 * 4 * 5 * 6 * 7 * 8
Armia litewska * hetman wielki litewski * hetman polny litewski * Komisja Wojskowa Wlk. Ks. Lit. * Korpus Inżynierów Wlk. Ks. Lit. * Petyhorcy Dywizje w XVIII w.: 1 * 2 Brygady Kawalerii Nar.: 1 (Husarska, Kowieńska) * 2 (Petyhorska, Pińska) * 3
Insurekcja kościuszkowska: Najwyższy Naczelnik * insurekcja warszawska, wileńska, wielkopolska Dywizje: Najwyższego Naczelnika * J. Zajączka * S. Mokronowskiego * K. Sierakowskiego * Nadnarwiańska * A. Ponińskiego * J. H. Dąbrowskiego * Główna Litewska * F. Sapiehy * R. Giedroycia