Sofokles

Z Wikipedii

Sofokles

Sofokles (gr. Σοφοκλῆς) (496 p.n.e.-406 p.n.e.) to obok Ajschylosa i Eurypidesa największy tragik starożytnej Grecji.

Spis treści

1 Życie
2 Rozwój twórczości
3 Główne prace
4 Polskie tłumaczenia
5 Zobacz też

[edytuj] Życie

Urodzony w 496 roku p.n.e. w gminie Kolonos (na przedmieściach Aten) w Attyce w bogatej rodzinie kupieckiej. Inne źródła podają, iż urodził się rok wcześniej w rodzie arystokratycznym. Ojcem Sofoklesa był Sofillos- włascieciel ówczesnej wytwórni broni. Sofoklesa kształcono od dzieciństwa w myśl zasady kalokagatia, polegającej na harmonijnym łączeniu zalet duchowych z cielesnymi. Tak więc młody Grek uczył się muzyki, tańca, gimnastyki, poznawał twórczość wielkich poetów. W wieku 16 lat wybrany do chóru chłopców opiewającego zwycięstwo pod Salaminą. Był aktorem oraz twórcą dramatów. Pierwszy raz stanął do zawodów dionizyjskich w wieku 28 lat i od razu otrzymał główną nagrodę pokonując nawet samego Ajschylosa. Działo się to w 468 roku p.n.e. Sofokles był też kapłanem Akona i Asklepiosa oraz pełnił liczne stanowiska w służbie publicznej w administracji ateńskiej (dwukrotnie był strategiem) ( 441 p.n.e. / 440 p.n.e. ) oraz od 430 p.n.e.. Był też skarbnikiem Związku Delijskiego (443 p.n.e. / 442 p.n.e. ). Zarówno za życia jak i po śmierci był czczony przez współobywateli jak bohater. Rozkwit jego twórczości miał miejsce za rządów jego przyjaciela Peryklesa. Sofokles podobno dożył sędziwej starości - zmarł w wieku 90 lat w 406 roku p.n.e.

[edytuj] Rozwój twórczości

Sofokles tworzył przez 62 lata swego życia ( 468 p.n.e. - 406 p.n.e. ). Stał się sławny za życia, gdyż oprócz literatury zajmował się też polityką. Otrzymał 18 razy pierwsze miejsce na Wielkich Dionizjach i prawdopodobnie 6 razy na Lenajach, do których konkursy tragediowe wprowadzono od około 420 roku p.n.e.. Twórczość Sofoklesa odznacza się: głębokim patriotyzmem, konserwatyzmem, tradycyjnością, religijnością, fatalizmem i pesymizmem. Sofokles jest autorem wielu innowacji scenicznych – dodał do tragedii trzeciego aktora, wprowadził na scenę dekoracje, zwiększył liczbę członków chóru z 12 na 15, zwiększył kompetencje przewodnika chóru, zminimalizował bezpośredni wpływ bogów na losy bohaterów oraz odszedł od trylogii tragicznych (trzech tragedii opowiadających jedną historię, będących składnikiem "tetralogii" - trzy tragedie oraz dramat satyrowy) w kierunku traktowania każdej tragedii jako zamkniętej całości. Jego tragedie są celowo zbudowanymi dziełami sztuki, o skończonej w sobie akcji i starannej charakterystyce postaci. Szlachetna prostota stylu stawia go pomiędzy patosem Ajschylosa a retorycznym artyzmem Eurypidesa. Oprócz peanów i elegii tworzył też pisma o chórze. W tragediach Sofoklesa wola ludzka odgrywa większe znaczenie niż boska. Sofokles w swych tragediach przedstawiał bohaterów przeżywających wewnętrzne konflikty moralne, np. Antygona, Edyp.

[edytuj] Główne prace

Sofokles był autorem 150 tragedii, z czego, do naszych czasów, zachowało się w całości zaledwie 7 tragedii:

Ajas (najstarsza tragedia z siedmiu, które się zachowały)
Antygona ( 442 p.n.e. epiczna parafraza polska Jana Walentego Jakubowskiego, (1574), ponadto przekłady Wincentego Smacznińskiego, (1850), Zygmunta Węclewskiego, Jana Czubka, 1881, Kazimierza Kaszewskiego, Kazimierza Morawskiego, Tadeusza Węclewskiego, 1931)
Król Edyp ( 429 p.n.e. - 426 p.n.e. )
Elektra ( 416 p.n.e. )
Kobiety z Trachis (lub Trachinki) ( 416 p.n.e., przedstawiający śmierć Heraklesa)
Filoktet ( 409 p.n.e. )
Edyp w Kolonie ( ostatnie dzieło Sofoklesa, wydane po jego śmierci )

Zachowało się też około 400 fragmentów dramatu satyrowego Tropiciele. Ponadto znanych jest ponad tysiąc sto fragmentów pochodzących z pozostałych utworów.

Większość tragedii Sofoklesa układane jest w dwa cykle: trojański (Ajas, Filoktet, Elektra) i tebański (Król Edyp, Edyp w Kolonie, Antygona).

[edytuj] Polskie tłumaczenia

Ponadto około połowa dramatu satyrowego „Ichneutai” (Wyżły). Wszystkie tragedie Sofoklesa przełożyli Zygmunt Węclewski (1875), Kazimierz Kaszewski (1888), Kazimierz Morawski (1916). Oddzielne wydania komentowane w „Bibliotece Narodowej”. Teksty oryginalne wydane zostały przez Dindorf-Mekler (VI. wyd. 1896), Pearson (1924), Jebb (1897, z objaśnieniami), Schneidewin-Nauck (1909 — 1914). Monografie: niem. Wilamowitza-Moellendorffa (1917), polski przekład Tadeusza Zielińskiego (1928).