Propaganda

Z Wikipedii

Propaganda (od łac. propagare - rozszerzać, rozciągać, krzewić) - celowe działanie zmierzające do ukształtowania określonych poglądów i zachowań zbiorowości lub jednostki, polegające na perswazji intelektualnej i emocjonalnej (czasem z użyciem jednostronnych, etycznie niewłaściwych lub nawet całkowicie fałszywych argumentów). Gdy propaganda zmierza do upowszechnienia trwałych postaw społecznych, poprzez narzucenie lub zmuszenie odbiorców do przyjęcia określonych treści, wtedy stanowi jeden z elementów indoktrynacji.

Amerykański plakat propagandowy, przedstawiający personifikację narodu amerykańskiego - Wuja Sama, nawołującego do wstąpienia w szeregi armii. Napis mówi: "Potrzebuję cię dla Armii Stanów Zjednoczonych"

Zobacz galerię na Wikimedia Commons:
Propaganda

Propaganda obejmuje szeroki zakres form. Może być to sztuka wizualna, polegająca na przekazywaniu jasnych i powszechnie znanych symboli, przedmiotów, fotografia, muzyka i radio (a obecnie również telewizja i Internet), język ciała oraz taniec, literatura (praktycznie w każdej znanej formie, także ulotki), teatr oraz kino.

Historia propagandy liczy sobie kilka tysięcy lat, jednak jej szczególny rozwój możemy obserwować dopiero współcześnie od XIX wieku (wraz z rozwojem demokracji parlamentarnej, a co za tym idzie walki wyborczej). Równocześnie powstała opinia publiczna. Stała się szczególnym narzędziem gry politycznej, walki wyborczej zarówno w rządach totalitarnych, masowych ruchach politycznych, ideologicznych jak i we współczesnej walce o władzę w krajach demokratycznych. Bardzo dużą rolę odegrała w narodowo-socjalistycznym i komunistycznym ustroju totalitarnym, gdzie pojawiła się w formie propagandy totalnej, wykluczając jakąkolwiek samodzielność w tworzeniu opinii widza czy słuchacza.

[edytuj] Propaganda reżimów totalitarnych

[edytuj] Nazizm i faszyzm

Adolf Hitler od początku swojej działalności specjalizował się w tematyce antysemickiej, rozprowadzał ulotki, wydawał gazetę. Już w Mein Kampf doceniał rolę propagandy jako środka do osiągnięcia celu, którym była władza. Hitler miał cały sztab ludzi (w tym plastyków i dekoratorów) zarówno do tworzenia ideologii jak i wprowadzania jej w życie. Do rozpowszechnienia ideologii zaczęto używać wyprodukowane specjalnie w tym celu radia, odbierające tylko jedną częstotliwość. Korzystano także z kina, gdzie prezentowano filmy sportowe (z umięśnionymi, jasnowłosymi Aryjczykami), oraz z plakatów, na których umieszczano karykatury (szczególnie antysemickie) i chwytliwe slogany. Hitler posługiwał się także masowymi widowiskami, paradami, wiecami i zawodami sportowymi.

Benito Mussolini, premier i duce Włoch znany był ze swoich płomiennych, porywających przemówień, do oddziaływania propagandowego wykorzystywał także kino.

Pierwszym ministrem propagandy, działającym w latach 1928 - 1945 w III Rzeszy był Joseph Goebbels (1897-1945), sformułował on zasady propagandy goebbelsowskiej, które były wielokrotnie modyfikowane i wykorzystywane w przyszłości przez różne reżimy totalitarne.

[edytuj] Komunizm

Radziecki plakat propagandowy, z napisem: "Naród i armia to jedno !". W tle symbolika państwa komunistycznego - czerwona gwiazda oraz sierp i młot

Lenin był, obok Stalina, największym propagatorem komunizmu. Zaczął od wydawania "organu prasowego", później przyszły teksty propagandowe skierowane do szerokich rzesz robotników. Propaganda Lenina przytłumiona I wojną światową wybuchła w 1917 roku. W tym czasie do działalności zaczął on wykorzystywać radio, opracował symbolikę sierpa i młota oraz czerwoną gwiazdę. Równocześnie trwała propaganda za granicą z udziałem Lwa Trockiego. W Baku w 1918 utworzono Radę Propagandy, która miała wydawać dzienniki w językach azjatyckich.

Stalin korzystał z innych rodzajów propagandy niż współcześni mu Hitler i Mussolini. Apelował on do uczuć nacjonalistycznych swoich rodaków, narodowej dumy, odcinał się od potencjalnej pomocy z zagranicy. Po wydaleniu z kraju Trockiego nie miał on równego sobie przeciwnika, co pozwoliło prowadzić odpowiednią kampanię. Zaczęto propagować etos pracy przez wprowadzanie gospodarki planowej, oraz ideologię stachanowców. Wykorzystywano przy tym szczególnie kino, – które stawało się coraz bardziej dostępne dla mas, literaturę szczególnie przydatną przy indoktrynacji młodzieży, a także architekturę – metro moskiewskie, popularyzacja posągów wodza, posągów zwycięstwa, oraz szeregu innych działań propagandowych dotyczących wprowadzania kultu jednostki. Od 1947 roku za propagandę miał być odpowiedzialny Kominform, który jednak nie spełnił swojego zadania.

Charakterystyczną cechą okresu stalinizmu było wykorzystywanie propagandy do walki politycznej i ataków na rzeczywistych lub domniemanych przeciwników komunizmu, co miało miejsce np. w przypadku sprawy lekarzy kremlowskich - 13 stycznia 1953 państwowa gazeta "Prawda" podała informacje o rzekomym "spisku lekarzy", którego celem miało być pozbawienie głównych przywódców ZSRR życia w wyniku niewłaściwego leczenia (jak ujawniono później była to prowokacja Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR, wykonana z polecenia Stalina).

[edytuj] Polska Rzeczpospolita Ludowa

Zobacz: Propaganda w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej

[edytuj] Propaganda we współczesnej Polsce

Protesty społeczne z lat 70. i 80. wymierzone we władze komunistyczne PRL, będące wyrazem sprzeciwu społecznego wobec braku reform gospodarczych i politycznych, spowodowały powstanie propagandy opozycyjnej, która opierała się na tradycji patriotyzmu, niechęci do Rosjan, silnej pozycji Kościoła, znaczeniu polskiej inteligencji. Dużą rolę w propagandzie opozycyjnej odegrały postacie, między innymi Karola Wojtyły, Jerzego Popiełuszki (zamordowanego przez Służbę Bezpieczeństwa) czy kardynała Stefana Wyszyńskiego. W latach 80. "pałeczkę przejęła" ideologia "Solidarności". Pod koniec XX wieku wraz z upowszechnieniem się środków masowego przekazu, radia, telewizji propaganda przybrała formę reklamy, łącząc się z kulturą masową.

Określenie "propaganda", nabrało negatywnego wydźwięku między innymi na skutek takich zjawisk, jak propaganda goebbelsowska, propaganda sukcesu, pranie mózgu czy nowomowa.

[edytuj] Przykłady propagandy

Plakat autorstwa Eryka Lipińskiego wymierzony w słuchaczy BBC	Lenin żył, żyje, będzie żył	Ukochany Stalin szczęściem społeczeństwa	Portret Mao Zedonga przy bramie Zakazanego Miasta w Pekinie
Amerykańska propaganda antyjapońska z czasów II wojny światowej: Cesarz japoński zachęca amerykańskich robotników, by brali wolne od pracy.	Amerykański plakat z czasów II wojny światowej: powstrzymaj potwora, który nie cofa się przed niczym. Pracuj do oporu - to twoja wojna	Współczesna grafika propagandowa skierowana przeciw Talibom