Opera (dzieło)
Z Wikipedii
 |
Artykuł wymaga poszerzenia. Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się, czego brakuje i uzupełnij braki, jeśli to możliwe. |
| Terminy operowe | |
|---|---|
| Rodzaje oper | |
| singspiel | opera buffa (opera komiczna) | opera seria (opera poważna) | dramma giocoso | grand opera | kantata dramatyczna | |
| Rodzaje głosów | |
| basso profondo | bas | bas-baryton | baryton | tenor | kontratenor | kontralt | alt | mezzosopran | sopran | sopran liryczny | sopran dramatyczny | sopran koloraturowy | dyszkant | |
| Inne pojęcia związane z operą | |
| akt | aria | kastrat | libretto | partytura | prapremiera | premiera | primadonna | |
Opera (łac. "praca", "utwór") - sceniczne dzieło muzyczne wokalno-instrumentalne, w którym muzyka współdziała z akcją dramatyczną (libretto). Istotą tego gatunku muzycznego jest synteza sztuk, czyli połączenie słowa, muzyki, plastyki, ruchu, gestu oraz gry aktorskiej. Podobnie jak i balet, wywodzi się z włoskich, renesansowych maskarad karnawałowych, które przerodziły się w widowiska dramatyczne. Opera składa się najczęściej z 4 aktów, które podzielone są na sceny.
Opera złożona jest z:
- partii wokalnych:
- solowych (recytatywy, arie)
- zespołowych (ansamble)
- chóralnych
- partii orkiestrowych
- wstawek baletowych
- czasami również z partii mówionych
Od XVII wieku mianem tym określa się dzieło sceniczno-muzyczne wykonywane z udziałem orkiestry. Istnieje kilka rodzajów opery:
- opera seria - poważna (wyłącznie śpiewana)
- opera buffa - komiczna
- opera semiseria - poważna z elementami komicznymi
- opera balladowa (inaczej śpiewogra)
- opera wodewilowa
- operetka (dzieło operowe o tematyce rozrywkowej)
[edytuj] Historia opery
[edytuj] Opera w baroku
Powstanie opery zawdzięczamy działalności grupy kompozytorów, filozofów, poetów i muzyków włoskich, zwanej Cameratą florencką. Postuowali oni skonstruowanie przedstawienia z udziałem muzyki, ale było to niemożliwe, dopóki w muzyce panowała polifonia. Wielogłosowość polifoniczna nie pozwalała na czytelne i wyraziste prezentowanie tekstu i poprowadzenie dramaturgii przedstawienia. Marzenia i postulaty cameraty florenckiej mogły zostać zrealizowane wówczas, kiedy pojawiła się nowa technika kompozytorska - seconda practica, a wraz z nią monodia akompaniowana. Autorem pierwszej kompozycji, w której poezja dominuje nad muzyką, w której deklamacyjny śpiew wsparty jest harmonicznym akompaniamentem był Vincento Galilei. Tym samym dał przykład, jak można zastosować tę technikę w teatrze.
W 1597 roku powstała pierwsza dramma per musica (tak nazywano pierwsze opery włoskie) Jacopo Periego do libretta Ottavio Rinucciniego, członków Cameraty florenckiej, pod tytułem Dafne. Niestety partytura tego przedstawienia zaginęła. W 1600 roku pojawiły się dwa kolejne dzieła napisane także do libretta Ottavio Rinucciniego pt. Eurydyka, skomponowane przez dwóch florenckich kompozytorów: Jacopo Periego i Giulio Cacciniego (obie się zachowały). Oba przedstawienia napisane były w stylu recytatywnym. Premiera Eurydyki była wielkim wydarzeniem artystycznym, które dużym echem odbiło się w ówczesnych Włoszech. Początki opery związane były z teatrem dworskim, dlatego kolejne premiery odbywały się na dworach książęcych. Ogromne koszty związane z wystawieniem dramma per musica decydowały o niewielkiej liczbie przedstawień, a miejsce wystawienia wpływało na elitarny charakter opery na początku jej istnienia.
Kolejną ważną postacią była Francesca Caccini - córka Giulia Caccini, autorka dramma per musica pt. Wyzwolenie Ruggiera z wyspy Alcyny.
Duży wpływ na dalszy rozwój opery miała twórczość Claudio Monteverdiego. Jego największe dzieło to opera Orfeusz wystawiona w 1607 roku w Mantui. W oparciu o wzory stworzone we Florencji skomponował dzieło wyjątkowe pod względem ukształtowania przedstawienia, jak i muzycznym, dlatego też jego dziś uważamy za twórcę gatunku operowego.
Nowatorstwo Orfeusza Claudio Monteverdiego polegało na:
- wyraźnym wzbogaceniu melodyki dzieła i jego formy
- nadaniu nowej roli muzyce instrumentalnej, która nie tylko towarzyszy śpiewakom, ale także pojawia się jako element samodzielny
- powiększeniu orkiestry
- wprowadzeniu duetów i tercetów
- urozmaiceniu przedstawienia poprzez dodanie fragmentów nawiązujących do stylu madrygałowego
[edytuj] Najważniejsze ośrodki rozwoju opery w baroku
Rzym
Ośrodek ten rozwijał się dzięki działalności rodziny Barberinich. Specjalnością opery rzymskiej, która pod względem nawiązań muzycznych przejęła wzory florenckie, było nadanie przedstawieniom wspaniałej scenografii. W Rzymie narodziła się tradycja przepychu wystawy teatralnej, bogactwa kostiumów i dekoracji, pojawiła się maszyneria teatralna. Autorem tego barokowego stylu barokowego był Gian Lorenzo Bernini.
Głównym przedstawicielem dramatu rzymskiego był Steffano Landi, natomiast jego największym dziełem była opera Śmierć Orfeusza z 1619 roku.
Wenecja
W Wenecji w 1637 roku powstał pierwszy publiczny teatr operowy - San Cassiano. Otwarcie teatru publicznego w istotny sposób wpłynęło na formę i znaczenie opery. Gusta publiczności, jej umiłowanie pięknego śpiewu zdecydowały, że rozwój opery nie podążał w kierunku pogłębienia dramaturgii przedstawienia, ale koncentrował się na prezentacji bardzo trudnych do wykonania arii i duetów. Publiczność przybywająca tłumnie do teatrów nie interesowała się wciąż powracającymi wątkami mitów, przychodziła słuchać śpiewu swoich idoli. Rozplanowanie przebiegu przedstawienia było podporządkowane partiom primadonn i kastratów. Gra aktorska zeszła na drugi plan. Ze względów ekonomicznych zaczęto usuwać partie chóralne z przedstawień, gdyż zmniejszało to koszty wystawienia opery.
Mimo tych negatywnych zmian, dokonały się jednak ważne reformy w języku muzyki operowej i należą do nich:
- wyraźne rozgraniczenie między recytatywami a ariami
- rozbudowa scen ansamblowych
- kunsztowna rozbudowa arii, która coraz częściej miała wirtuozowski charakter
- zwiększenie roli orkiestry
- wzbogacenie wystawy teatralnej
W Wenecji po raz pierwszy zostaje użyta nazwa opera przez Francesco Cavalliego w operze Wesele Teti i Pelea w 1639 roku .
Najważniejsi kompozytorzy weneccy tego czasu to:
- Claudio Monteverdi
- Francesco Cavalli
- Marc Antonio Cesti
- Giovanni Legrenzi
- Antonio Vivaldi
- Tomaso Albinoni
Neapol
Tradycje Neapolu w muzyce operowej sięgają XVII w. Największy wpływ na rozwój opery miała szkoła neapolitańska, składająca się z kilku pokoleń kompozytorów. Założycielem tej szkoły był Francesco Provenzale. W twórczości jej kompozytorów, w pierwszej połowie XVIII w. dokonał się podział na operę buffa i operę seria.
W II poł. XVII w. głównym przedstawicielem szkoły był kompozytor Alessandro Scarlatti. Stał się on twórcą nowego stylu operowego, który zreformował ten gatunek. Konsekwentnie przeciwstawił się wpływom szkoły weneckiej. Odwołał się do idei syntezy sztuk i swoją reformą podporządkował muzykę dramaturgii teatralnej.
Nowe rozwiązania muzyczne zastosowane przez Alessandro Scarlattiego to:
- ograniczenie wirtuozowstwa partii solowych
- wprowadzenie układu recytatyw-aria, RA, RA itd., recytatyw stał się wprowadzeniem do arii
- rozwinięcie i zróżnicowanie formy arii, od prostych arii zwrotkowych, po rozbudowane arie da cappo
- wprowadzenie arii z instrumentami koncertującymi (skrzypce, lutnia, trąbka)
- przywrócenie partii chóralnych, chór stał się bohaterem zbiorowym
- stworzenie nowego typu uwertury, tzw. uwertury włoskiej
- poszerzenie składu orkiestry
Francja
Popularność opery weneckiej stała się inspiracją dla prób przeniesienia opery do innych krajów Europy. Do Paryża opera włoska dotarła u schyłku lat '20 XVII w., ale nie podbiłą lokalnej publiczności. Francuzi nie tylko mieli znakomity teatr dramatyczny, co nie pozwoliło im zaakceptować słabej pod względem dramatycznym opery włoskiej, ale także rozmiłowani byli w dworskim balecie - ballet de cour, bardzo efektownym widowisku, które łączyło świetny taniec, ze znakomitą choreografią, muzyką i śpiewem.
Największy wpływ na rozwój opery we Francji miał Jean-Baptiste Lully. Stworzył on narodową operę francuską, którą nazwał tragédie lyrique. W swojej operze Jean-Baptiste Lully połączył elementy włoskiej opery z tradycjami francuskimi. Powstało wielkie, rozbudowane, 5-aktowe przedstawienie o monumentalnym charakterze. Rozpoczynała je uwertura wkrótce nazwana uwerturą francuską. Opera ta zbudowana była z partii śpiewanych, chóralnych, scen baletowych kończących każdy akt, fragmentów instrumentalnych oraz partii mówionych. Całość przedstawienia miała intensywny przebieg dramatyczny.
Tradycje Jean-Baptiste Lully dotyczące tragedii lirycznej znalazły kontynuację w twórczości Jean-Philippe Rameau.
Hiszpania
Opera włoska nie przyjęła się w tym kraju, choć na dworze królewskim sporadycznie pojawiały się przedstawienia. Powstała hiszpańska odmiana opery zwana zarzuelą. Składała się z partii mówionych, śpiewanych, tańczonych i instrumentalnych. Do XVII w. stanowiła popularną formę muzycznego teatru hiszpańskiego. Zarzuele były teatrem dworskim.
Anglia
W Anglii opera włoska nie znalazła również większego zainteresowania. Anglicy mieli świetny teatr dramatyczny, który reprezentował William Szekspir, stąd słaba pod względem dramaturgii opera włoska nie mogła liczyć na akceptację. W Anglii ogromną popularnością cieszyła się masque, forma teatru muzycznego będącego połączeniem pantomimy, tańca, śpiewu i dialogów mówionych.
Dopiero w II poł. XVII w. nastąpił rozkwit muzyki dramatycznej w Anglii dokonany przez największego angielskiego kompozytora barokowego - Henry Purcell'a. Stworzył on angielską operę narodową. Jego najważniejszym dziełem jest opera Dydona i Eneasz. Pisząc to dzieło Henry Purcell skorzystał z tradycji opery:
- francuskiej
- uwertura
- liczne partie chóralne
- włoskiej
- arie i recytatywy oparte na basso continuo
- angielskiej
- elementy tradycyjnej ludowej muzyki angielskiej
- partie chóralne nawiązujące do anthems, rodzaju kantaty.
W wieku XVIII do Londynu przyjechał Georg Friedrich Händel twórca między innymi wielu znakomitych oper. Z twórców operowych rodzimych w Wielkiej Brytanii w XVIII wieku wyróżnił się Thomas Augustine Arne.
[edytuj] Opera w klasycyzmie
Pierwsze próby zmian dążące do reformy opery w klasycyzmie podjęli nie kompozytorzy, ale libreciści - m. in. Apostolo Zeno i Pietro Metastasio. Rozbudowali oni akcję dramatyczną tak, aby miała pierwszy i drugi plan, zadbali także o jakość tekstów, które były podstawą opracowania muzycznego. Kompozytorzy otrzymali dobrze skonstruowane libretta, które dawały szansę powrotu do idei dramatu greckiego.
Zmiany muzyczne jako pierwsi wprowadzili kompozytorzy szkoły neapolitańskiej działający w połowie XVIII w. tzn. Niccolo Jommelli i Tommaso Traetta.
Zmiany, które wprowadzili to:
- ograniczenie arii koloraturowych jedynie do specjalnych zadań wyrazowych
- rozbudowa orkiestry, zwiększenie jej roli
- powiększenie pilości partii chóralnych, które brały udział w rozwijającej się akcji
- nowa uwertura, 1-częściowa, która nawiązuje do materiału muzycznego przedstawienia
[edytuj] Reformy Glucka
Takie pierwsze próby reformy zastał Christoph Willibald Gluck, który przy współpracy ze świetnym librecistą Rainieri de Calzabigi dokonał kolejnej reformy opery. Nawiązał on do tradycji fruncuskiej, rozwinął doświadczenia klasycyzujących kompozytorów włoskich i stworzył w zasadzie nową formę. Jego pierwszym nowym dziełem była opera Orfeusz i Eurydyka, później Ilfigenia na Taurydzie. Cechy reformy Glucka:
- powrót do idei dramma per musica, tzn. muzyka w operze ma służyć rozgrywającej się akcji, charakterystyce bohaterów, a nie powinna być treścią samą w sobie
- ukazanie akcji dramatycznej poprzez:
- uwerturę, która stała się pierwszym elementem przedstawienia, była jednoczęściowa, miała formę sonatową i oparta była na materiale muzycznym opery
- budowę aktu, który zależał od akcji, aby przebieg był prosty i sensowny
- przywrócenie chórów zgodnie z ideą grecką (chór jest bohaterem zbiorowym)
- wprowadzenie współdziałania partii chóralnych z solistą
- zwrócenie uwagi na partię orkiestrową, która miała wpływ na dramaturgię przedstawienia
- wprowadzenie scen baletowych
- użycie języka klasycznego
- stworzenie nowego typu arii: aria dal segno
[edytuj] Opera w twórczości Wolfganga Amadeusza Mozarta
Wolfgang Amadeusz Mozart w swojej twórczości rozwinął i wzbogacił język muzyczny zarówno w operze seria, jak i buffa. Do najważniejszych oper seria należą: Łaskawość Tytusa i Idomeneusz, król Krety. Te dwa dzieła, jak i inne opery seria utrzymane są jeszcze w konwencji opery barokowej, ale ukazują niezwykły zmysł teatralny, wyczucie dramaturgii, umiejętność charakterystyki postaci i sytuacji muzyką, a więc szczególne uzdolnienia Mozarta dla muzyki dramatycznej.
Natomiast największe znaczenie i największą wartość artystyczną mają opery Mozarta o treści komediowej, w której łamiąc konwencję barokową, wprowadzając wiele ważnych rozwiązań formalnych i muzycznych, powołał do życia wielkie dzieła sztuki. Najważniejsze opery komediowe W. A. Mozarta to: Wesele Figara, Don Giovanni, Cosi fan tutte, Uprowadzenie z Seraju oraz Czarodziejski flet.
Mistrzostwo W. A. Mozarta w gatunku operowym polegało na:
- wspaniałym współdziałaniu słowa i muzyki
- niezwykłej dynamice rozwijającej się akcji, sposobie umuzycznienia zależnym od sytuacji
- zlikwidowaniu sztucznego podziału na recytatyw-aria, RA, RA itd.
- znakomitej charakterystyce postaci czynionej przy pomocy melodyki
- znakomitej chrakterystyce sytuacji dramatycznych
- ogromnej różnorodności arii od prostej canzony poprzez cavattiny, arie zwrotkowe aż po rozbudowane arie da capo
- zwiększeniu roli recytatywu, który wiązał muzycznie poszczególne fragmenty
- powiększeniu ilości i funkcji ensambli
- świetnym rozgrywaniu dramaturgii każdego aktu, stopniowo zwiększając dynamikę, prowadzącą do finału
- zwiększeniu roli orkiestry w prowadzeniu akcji muzycznej
- wzbogaceniu instrumentacji, wprowadzeniu instrumentów charakterystycznych (mandolina w Don Giovannim, dzwonki w Czarodziejskim flecie)
- powiększeniu aparatu wykonawczego
[edytuj] Opera dla początkujących
Opera jest często postrzegana jako rozrywka dla snobistycznej elity, niezrozumiała i niedostępna dla zwykłych ludzi. Jest to oczywiście nieprawda, jednak by poczuć się swobodniej w teatrze operowym warto wiedzieć kilka rzeczy:
[edytuj] Ubiór do opery
Obowiązuje, tak jak kiedyś, strój wieczorowy,jednak w obecnych czasach widzimy wszystkie odmiany ubioru- od pań w długich sukniach i panów "pod muchą" po młodzież w dżinsach i adidasach. Jednak powinno się raczej ubrać bardziej elegancko, wyrażając tym samym swój szacunek dla artystów i dla sztuki. Panowie mogą włożyć garnitur, panie uzupełnić strój biżuterią i makijażem. Okrycia wierzchnie i duże torby zostawia się w szatni.
[edytuj] Bilety
Bilety do opery na najlepsze miejsca są zazwyczaj bardzo drogie, ale to nie powinno nikogo zniechęcać - ceny biletów są zawsze zróżnicowane. Najtańsze są najczęściej na tzw. "jaskółce", czyli najwyższym balkonie. Oprócz tego, podobnie jak w teatrach dramatycznych, przed samym spektaklem można często kupić wejściówki, tzn. bilety bez przypisanego fotela. Kosztują one mniej niż przeciętny bilet do kina. Posiadacz wejściówki jest wpuszczany przez bileterów po ostatnim dzwonku i albo szuka wolnego miejsca (zawsze część osób z wykupionymi biletami nie zjawia się na przedstawieniu) albo siada na tzw. dostawkach, na schodach, czy w ostateczności stoi.
[edytuj] Zachowanie się na sali
Po zajęciu miejsc należy pamiętać o wyłączeniu telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych wydających dźwięki - budynki operowe mają bardzo dobrą akustykę i nawet najcichszą melodyjkę usłyszy cała sala. Z tych samych powodów nie należy podjadać w trakcie żadnych chipsów ani cukierków - szelest torebek bardzo rozprasza. Wyjątkiem od tej reguły są cukierki od kaszlu, które lepiej mieć przy sobie nawet jeśli nie ma się chorego gardła - przy pełnej sali bywa bardzo duszno i łatwo o kłopotliwy napad kaszlu. Nie należy rozmawiać - jedynie w przerwach pomiędzy poszczególnymi numerami, najlepiej w trakcie oklasków, można wymienić parę słów.
[edytuj] Dzieci
Małych dzieci (do ok. 6 lat) nie powinno się zabierać ze sobą - nie są w stanie wysiedzieć tak długo bez słowa i bez ruchu oglądając coś czego nie rozumieją. Starsze można stopniowo wprowadzać, ale lepiej wybierać opery komiczne w tradycyjnej inscenizacji i przed przedstawieniem dokładnie objaśnić treść. Należy pamiętać, żeby dziecka nie zniechęcić do opery i teatru w ogóle, zmuszając je do oglądania rzeczy zbyt długich, zbyt ambitnych czy zbyt ponurych.
[edytuj] Język
Obecnie zdecydowana większość oper wystawianych jest w języku oryginału. Najczęściej jest nim włoski, ale np. Carmen jest po francusku, Czarodziejski flet po niemiecku, a Eugeniusz Oniegin po rosyjsku. Po polsku opery obce wystawia się bardzo rzadko. Jednak nawet jeśli dzieło jest po polsku, specyfika śpiewu operowego powoduje, że może być trudno zrozumieć tekst. Dlatego należy zapoznać się ze streszczeniem libretta.
[edytuj] Autorzy
Za głównego autora uważa się kompozytora. Dlatego jeśli mówimy o Carmen Bizeta mamy na myśli to, że Bizet napisał muzykę. W drugiej kolejności wymieniany jest autor libretta.
[edytuj] Treść
Tekst opery to libretto. Tłumaczenia całych librett na polski są trudno dostępne, choć tekst oryginalny większości popularnych oper łatwo znaleźć w internecie. Jednak dla zrozumienia akcji wystarczy streszczenie. Prawie zawsze jest wydrukowane w programie spektaklu, ale można go też poszukać w internecie lub w książkach takich jak "Przewodnik operowy" Józefa Kańskiego. Niektóre większe teatry mają umieszczone nad sceną specjalne wyświetlacze, na których można na bieżąco śledzić polskie tłumaczenie (jak napisy pod filmem). W przypadku oper polskich będzie to zazwyczaj angielskie tłumaczenie.
[edytuj] Program
Podobnie jak w zwykłym teatrze zazwyczaj przed przedstawieniem można kupić program. Najczęściej sprzedają go bileterzy przy wejściu na salę. Czasem bywa dość drogi, ale warto go kupić, bo zawiera streszczenie, obsadę i informacje o operze, jej kompozytorze, wykonawcach, twórcach przedstawienia itp.
[edytuj] Oklaski
W operze jest zwyczaj klaskania w trakcie przedstawienia. Jest to wyraz uznania dla wykonawców i jest przez nich bardzo mile widziany. Jednak inaczej niż np. na koncercie jazzowym nie robi się tego w dowolnym momencie. Należy zaczekać na koniec numeru. Czasem nie znając danego utworu trudno się zorientować kiedy kończy się np. dana aria. Są arie, które mają wydłużone pauzy służące efektowi dramatycznemu. Niedoświadczeni słuchacze zaczynają klaskać psując ten efekt i przeszkadzając śpiewakowi. Dlatego lepiej poczekać z oklaskami na resztę widowni. Klaszcze się też dyrygentowi na wejście, na koniec uwertury oraz na koniec poszczególnych aktów i całego przedstawienia.
[edytuj] Dzwonki
Kiedy rozlega się dzwonek, to znak, że trzeba zajmować miejsce. Jednak bez pośpiechu - najczęściej są trzy dzwonki, a od pierwszego mija dobrych parę minut do początku spektaklu. Ale jeśli po trzecim dzwonku nie wróci się na salę ryzykuje się tym, że miejsce będzie już zajęte przez kogoś z wejściówką, a nawet że nie będzie można wejść na salę jeśli przedstawienie już się zaczęło. Dzwonki rozlegają się też w trakcie przerw.
[edytuj] Początek przedstawienia
Kiedy widzowie zajmują miejsca, orkiestra zajmuje swoje i zaczyna "rozgrzewkę" - każdy muzyk wypróbowuje swój instrument, ćwiczy poszczególne fragmenty itp. Ta kakofonia dźwięków stopniowo milknie, światła gasną i wchodzi dyrygent. Należy przywitać go oklaskami. Następnie zaczyna się uwertura - wstęp orkiestrowy, zazwyczaj grany przy opuszczonej kurtynie. Uwertura trwa od kilku do kilkunastu minut. Po niej kurtyna idzie w górę i zaczyna się przedstawienie.
[edytuj] Antrakty
Czyli przerwy w trakcie przedstawienia. Bywają jedna lub dwie, trwają 15-20 minut. Przerwy następują po poszczególnych aktach, jednak jeśli opera ma więcej niż trzy akty, niekoniecznie po każdym będzie przerwa. Najlepiej dowiedzieć się od bileterów o liczbę przerw. Często jest to też napisane w programie. Podczas przerwy można przejść się po foyer (korytarze i sale teatru poza główną salą), czasem wyjść na zewnątrz lub na taras, podzielić się wrażeniami z oglądanego przedstawienia. Większość teatrów ma w foyer kawiarenkę. Bywają tam też wystawy sztuki, sklepiki z płytami itp.
[edytuj] Koniec przedstawienia
Na końcu do ukłonów wychodzą wszyscy wykonawcy: chór, balet, poszczególni soliści, najpierw osobno, potem razem. Klaszcze się wszystkim, ale naturalnie największe owacje zbierają ulubieńcy publiczności. Dyrygent również wychodzi do oklasków, na premierze poza tym reżyser, scenograf, autor kostiumów itp. Jeśli opera jest współczesna, to również kompozytor.
[edytuj] Wykonawcy
Operę wykonuje orkiestra pod kierownictwem dyrygenta, śpiewacy, czasem chór, balet, statyści. Śpiewaków dzieli się według rodzajów głosów. Podstawowe rodzaje głosów męskich to, w kolejności od najwyższego do najniższego, tenor, baryton i bas. Kobiece to odpowiednio sopran, mezzosopran i alt. Każdy jest w stanie wykonać nieco inny zakres dźwięków. Każda rola w operze jest przypisana do konkretnego głosu. Np. Carmen jest mezzosopranem a Stefan w Strasznym dworze jest tenorem. Śpiewak, który wykonuje partię Stefana nigdy nie zaśpiewa partii Skołuby z tej samej opery, bo jest ona napisana dla basa.
[edytuj] Konstrukcja dzieł
Opery dzielą się na akty, odsłony, sceny i numery. Aktów bywa od jednego do pięciu (najczęściej trzy). Odsłony oznaczają zmianę scenerii, a więc również dekoracji. Może wtedy zapaść kurtyna, ale światło się nie zapala - to jeszcze nie koniec aktu. Podział na sceny trudno wychwycić w trakcie oglądania. Numer to np. aria, chór, duet, tercet, kwartet itp. Bywa to też recytatyw plus aria itd. Zwykle po końcu numeru orkiestra przestaje na chwilę grać.
[edytuj] Czas trwania
Zazwyczaj od dwóch do trzech godzin, chociaż istnieją utwory krótsze (np. jednoaktowe) oraz znacznie dłuższe (np. opery Wagnera).
[edytuj] Elementy muzyczne
Recytatyw - fragment, gdzie bohaterowie "mówią". Zazwyczaj jest również śpiewany, chociaż zdarzają się też recytatywy rzeczywiście mówione. Od arii różni się tym, że nie jest tak rozbudowany muzycznie (towarzyszy mu mniej instrumentów, jest krótszy itp.). Recytatyw może być monologiem jednego bohatera (często poprzedzającym arię) lub rozmową większej ilości postaci. Aria - wykonywana przez jednego śpiewaka "pieśń". Wyraża jego uczucia, poglądy, opowiada jakąś historię itp. Jest okazją do popisu dla wykonawcy. Bywa bardzo rozbudowana i ozdobna. Duet, tercet, kwartet itp. - podobne jak aria, ale wykonywane przez odpowiednio dwóch, trzech, czterech itp. śpiewaków. Chór - naturalnie fragment wykonywany przez chór. Balet - część oper ma wstawki baletowe (np. mazur w "Strasznym dworze").
[edytuj] Rodzaje oper
Rodzajów oper, podobnie jak rodzajów głosów jest bardzo wiele, ale podstawowy podział przebiega między operami komicznymi a operami seria, czyli poważnymi. Opera seria nie musi jednak być śmiertelnie ponura, a opera komiczna miewa bardzo poważne fragmenty (np. Wesele Figara Mozarta). Utwory dzieli się też według epok. Gatunek operowy ma już ponad 400 lat i jest tworzony do dzisiaj. Jednak najczęściej wykonywane i najpopularniejsze są opery z końca XVIII wieku (np. Mozart), z XIX wieku (Rossini, Verdi, Wagner) i początku XX wieku (Puccini). Wykonuje się też opery dawne (najczęściej barokowe) i współczesne. Każda epoka ma swój styl, ale dokładne ich opisanie nie jest tutaj konieczne.
[edytuj] Śpiew operowy
Podstawą śpiewu operowego jest jego naturalność i swoboda, uwolniona ze wszelkich napięć mięśni kołokrtaniowych. Dźwięk powstaje w ten sposób najbardziej naturalny i zgodny z fizjologią. Taka technika śpiewu stanowi przejaw największego kunsztu technicznego.Tak powstały dżwięk sam z siebie jest estetyczny, pełny i przede wszystkim piękny. Odkrycie tej techniki śpiewu zawdzięczamy Włochom, toteż często nazywana jest ona Włoską Szkołą. W XX wieku największym przedstawicielem tej techniki był Luciano Pavarotti. Śpiew jego w pełni uwidaczniał, że fizjologiczne i naturalne odruchy śpiewacze nie powodują absolutnie żadnych problemów technicznych w granicach możliwości fizjologicznych organizmu, to jest w zakresie możliwości częstotliwości drgań strun głosowych, które uzależnione są jedynie od grubości strun. Wysokość dźwięku uzależniona jest jedynie od częstotliwości drgań strun głosowych, a dźwięki różnej wysokości powstają w jednym i tym samym miejscu. Doskonałymi śpiewakami dysponującymi tego rodzaju techniką byli: Franco Corelli, Mario del Monaco, Piero Cappuccilli, Renato Bruson, Birgit Nilson, Jan Kiepura, Beniamino Gigli, Ryszard Karczykowski, Teresa Żylis Gara, Teresa Kubiak, Giuseppe di Stefano, Bernard Ładysz, Nikołaj Giaurow, Wiesław Ochman, Alfredo Kraus, Placido Domingo, Jose Carreras, Maria Callas, Damian Kopaczyński i wielu innych. Opanowanie tej techniki gwarantuje śpiewakom wielką światową karierę, w przeciwieństwie do tak zwanej techniki ruskiej, która opiera zasadę śpiewu na nieestetycznych wibracjach.
[edytuj] Dobre na początek
Istnieją operowe hity, które łącząc doskonałą muzykę z dobrym librettem nadają się nawet dla nieprzygotowanych słuchaczy. Fragmenty z nich są powszechnie znane, często wykonywane osobno na koncertach i recitalach. Należą do nich: Don Giovanni, Wesele Figara i Czarodziejski flet Mozarta, Cyrulik sewilski Rossiniego, Straszny dwór Moniuszki (opery komiczne) oraz opery seria: La Traviata i Rigoletto Verdiego, Carmen Bizeta, Madame Butterfly Pucciniego.
[edytuj] Zobacz też
- Recytatyw
- Muzyka
- Musical
- Polskie teatry operowe
- Polska opera
- Opera mydlana
- Opera rockowa
- Camerata florencka
