Opra
As a'Wikipedia
Template:Dablink
Tha Opra seòrsa ealaine air dhèanamh às gnìomh cluicheachd na h-àrd-urlair air chur ri ceòl.
Tha 'n dràma air nochdadh 'cleachdadh na dùilean coltach chluich, mar sealladh, culaidhean choimheach, agus cleasaidheachd. Ge tà, tha na faclan an t-opra, no an leabhran, air sheinn an àite air bhruidhinn. Tha na seinneadairean co-cheumaichte le ceòlchruinne rangachadh às ceòlchruinne beag nan ealaidh ri foileann-ciùil iomlan.
Tha Opra air thigh'nn às mòran sheòrsachan an ealaine. Co-dhiù na faclan no an ceòl àrd tha 'n cuspair chonnsachaidh air bhith o chionn an linn 17mh agus nas tràithe sa' chor nan uile obrach ghuthach. Tha na ealdhainean lèirsinneach, mar dealbhadh le peant, an gnìomh a chruthachadh an sealladh air an t-àrd-urlar, a tha beachdaichte cuid chudthromach an ghnìomh. Fa dheòidh, tha dannsadh cuid tric an gnìomh an opra, gu h-àraidh 'san Fhraing.
Tha seinneadairean agus na dleasnasan a cluichidh iad air sheòrsachadh a-rèir ris an raon am guthan. Atharraichidh an seòrsachaidhean sheinneadair àraidh gu trom thairis a bheatha/beatha, gu h-ainneamh ruigheachd ìre a' ghutha gus an treas deichead, agus air uairibh cha gus an meadhan-aos. Tha fir-seinn air sheòrsachadh ri fear-seinn prò, fear-seinn prò trom, fear-seinn trom, fear-seinn cruaidh agus fear-seinn cruaidh is àrd. Tha mnàthan-seinn air sheòrsachadh ri bean-seinn dubhair, bean-seinn leth-àrd agus bean-seinn àirde. Tha fo-seòrsachaidhean aig gach nan seòrsachadh seo, mar bean-seinn àirde liriceach, bean-seinn àirde luais, bean-seinn guanaig, bean-seinn àirde sàthadh, 'gus bean-seinn àirde cumhachdach, a tha comannaichte leis a' ghuth sheinneadair le na dleasnasan nas iomchaidhe dhan soindath is càileachd a' ghutha agus a sheòrsa, no inneach. Tha 'n co-rian Gearmailteach den Fach co-rian cunbhalach gu h-àraidh nan seòrsachadh.
Tha co-chòrdalachd de dà seòrsa na seinne aig opra dualchasach: aithris, an còmhradh agus na h-earrain seòladh a' ghnìomhaidh air sheinn ann an dòigh neo-cheòlach a bheil comarradh an t-opra, agus fonn, fad a fuirichidh 'n gluasad an ghnìomhaidh gu tric, leis a' cheòl a' fàs nas binne sa' chomarradh agus tha 'n seinneadair a' toirt iomradh air aon cuspair no drùidhleig air. Earrain ghoiride no leth-cheòlach a' tachairt sa' mheadhan de mar a th'air mhodh eile aithris air thoirt iomradh air cuideachd ri arioso; 'san linn 19mh nas fhadalaiche, sgrios iomadh cumadairean-ciùil a-mach mòran den sònrachadh eadar aithris is fonn, sgrìobhadh opra 'bheil air nochdadh gu beagnaich ann an dòigh shiùbhlach feadh gach àite. Tha h-uile seòrsa na seinne 'san opra co-cheumnaichte ri innealan-ciùil, ged gus an linn 18mh nas fhadalaiche ann am bitheantas, agus leantail ri gu nas fadalaiche eadhon ann an roinn nan roinn, bha aithris co-cheumnaichte leis an roinn leanailteach (cruitchorda 'gus beus-fhidheall no torm-fheadhan) 'mhàin. Fad an t-ùine nuair chleachd cumadairean-ciùil gu tric eadar dòighean na t-aithris co-cheumnachadh 'san opra ceudna, bha 'n àbhaist na leantaileach a-mhàin air thoirt iomradh air ri aithris "secco" (searg), fad bha fonn co-cheumaichte leis an fhoireann-ciùil air thoirt iomradh ri "accompagnato" no "stromentato."
Cleachdaidh roinn nam gnè an t-opra còmhradh cuideachdaichte no neo-cuideachaichte leis an fhoireann-ciùil an àite dhen aithris. Tha 'n còmhrad den t-seòrsa cuideachd an comharradh riatanach fhaoncleas, 'na chiall na linn 19mh. Dh'fhàs faoncleas den t-seòrs' ann am cuid às an dòigh a bheil a' nochdadh 'san linn 16mh air thòiseachadh de sgrìobhadh ceòl-teagmhaiseach ri cleasan an t-àrd-urlair, an dàrna cuid na cleasan a' maireann a-cheana no socraichte 'cheana. Bidh 's dòcha 'n t-eisimpleir as aidichte den t-seòrsa dhan roinn leughadairean as motha 'n ceòl dhan Aisling Oidhche Leth an t-Samhraidh le Mendelssohn; tha 'n obrach seo ach beag gu cinnteach gnìomhaichte as trice an t-seòrsa ann am brìgh air leth bho a cleas co-cheumnachadh, agus th' ath-sgrìobhte air bhith air ach beag uile cothlamadh a' chiùil-caidreimh cruth-inntinneach, cho math ris a' chòmhlan-ciùil na ceòlcuirme. Tha 'n lag-ceòlainn a' toirt iomladh air an ghnìomhadh a' chleasa 'san fhaoncleas na linn 19mh a' maireann an-diugh 'san dualchas sa' cheòl fhilmean, agus is urrainn do filmean mhothachaidh coimeasgachadh ceòl cuthdcomach a bhith meòmhraichte na h-oighrean dìreach nam faoncleas. 'S mathaid 's urrainn do ceòl den t-seòrsa bhith eadhon, ann am ciall, meòmhraichte eadar na h-oighrean is na coimhlichean nam mòr opra.
[deasaich] Eachdraidh
[deasaich] Buin
Tha 'n facal opera 'ciallachadh gu soirbh "obrachan" 'san Laideann, an iolra de opus, comhairleachadh a bheil e 'cur còmhla na h-ealainean is seinn co-cheòlach, briathrachas, agus dannsa ann an sealladh gnìomhaichte. Tha 'n obrach nas muiche 'bhith meòmhraichte opra 'nar ciall an fhacail air chleachdadh 'n-dràsda 'cur là air mu 1597. 'S i Dafne, (a-nis caillte) sgrìobhte le Jacopo Peri fon brosnachadh gu mòr bhuidheann daonnairean litearra às an Fhlorence a chruinnich ris a' "Chamerata". Gu cuthdromach, bha Dafne oidhirp a dhùsgadh na dualchasach Chluichean Grèigeach, cuid an dùsgaidh nas leathainne an t-àrsaidh comharradh na Linn an Ath-bheòthachadh. Sa' chor seo, dh'fhairich daoine a' Chamerata cinnteach gun robh na cuidean "co-cheòl" nam Grèigeach chluich air sheinn gu h-àrsaideach, agus eadhon math dh'fhaodte an sgrìobhadh iomlan nan uile riochd; bha opra mar sin air thuigsinn ri dòigh de "dùsgadh" an suidheachdadh seo. Tha obrach nas fhadalaiche le Peri, Euridice, a' cur là air 1600, an ciad cheòl opra air mhaireann beò dhan àm seo.
