Maria Antonina Czaplicka
Z Wikipedii
Maria Antonina Czaplicka (ur. 1886, zm. 1921) - polska etnografka i geografka.
Spis treści |
[edytuj] Życiorys
Czaplicka urodziła sie w zubożałej rodzinie szlacheckiej w Warszawie. Swoje studia rozpoczęła na Wyższych Kursach Naukowych i Uniwersytecie Latającym. W tym samym czasie uczyła w różnych szkołach na terenie Warszawy. W 1910 roku otrzymała Stypendium Kasy im. Mianowskiego, dzięki któremu mogła kontynuować naukę w Wielkiej Brytanii. Wkrótce opuściła Królestwo Polskie wraz z Bronisławem Malinowskim.
Czaplicka studiowała na katedrze antropologii London School of Economics. Jej profesor, Charles Gabriel Seligman, zaproponował ukończenie studiów na Uniwersytecie Oksfordzkim. Tam właśnie jej wykładowca Robert Ranulph Marett zdecydował się udzielić stypendium na wyprawę do Syberii. Wierzył on że mówiąca w języku rosyjskim Czaplicka, będzie w stanie zdobyć więcej informacji na temat plemion syberyjskich, niż badzcze polegający na tłumaczeniach. Rezultatem badań była książka Aboriginal Siberia, a Study in Social Anthropology, wydana w 1914 roku. Napisana w prostym języku książka zdobyła popularność także poz kręgami akademickimi. W 1912 roku Czaplicka otrzymała dyplom ukończenia antropologii. W 1914 roku Czaplicka rozpoczęła drugą wyprawę na Syberię, wraz z malarką Dorą Curtis, Maud Haviland i Henry Usher Hallem z muzeum Uniwersytetu Pensylwanii. Do Rosji przybyła zaraz przed wybuchem I wojny światowej. Wyprawę kontynuowała tylko z Hallem, podczas gdy panie zdecydowały się powrócić do Wielkiej Brytanii. W 1915 roku uległa ciężkiej chorbie. Podczas podróży liczącej sobie prawie 5000 kilometrów, Czaplicka wykonała kilkaset fotografii, niezliczoną ilość notatek antropometrycznych i etnograficznych. Większość pamiątek z tej wyprawy spoczywa w Pitt Rivers Museum.
Wkrótce po powrocie do Europy przyjęła propozycję objęcia Katedry Antropologii na Uniwersytecie Oksfordzkim. Była ona jedyną wykładowczynią na Uniwersytecie. Jej wykłady poświęcone były kulturze Europy Środkowej, Wschodniej i Syberii. Czaplicka wspierała organizacje społeczne w Polsce. W 1915 roku zdobyła ona jako druga osoba w Europie, i jedna z pierwszych na świecie doktorat z antropologii. W 1916 roku opublikowała dziennik podróży My Siberian Year, wydany rok później. Jako jedna z niewielu kobiet została od 1918 roku członkinią Królewskiego Towarzystwa Geograficznego. W tym samym roku otrzymała prestiżowe Stypendium Murchistona. Była ona także pierwszą stypendystką Polskiej Akademii Umiejętności. Niedługo potem została zwolniona ze stanowiska kierownika Katedry Antropologii. Czaplicka przyjęła ofertę objęcia posady w Instytucie Etnografii Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku, lecz nigdy jej nie zrealizowała. Ostatecznie została ona kierownikiem Instytutu Anatomii na Uniwersytecie Bristol. Jednoroczny kontrakt zakończył się zwolnieniem. W wyniku załamania nerwowego Czaplicka otruła się 26 maja 1921. Została pochowana na cmentarzu Wolvercote w Oksfordzie.
W swoim testamencie zażyczyła sobie by wszystkie jej pisma przejął Henry Usher Hall. W Polskich muzeach dostępna jest jej korespondencja z Bronisławem Malinowskim i Władysławem Orkanem. Nigdy nie znaleziono raportu ani dziennika z wyprawy w 1914 roku. Niewiele wiadomo także o jej życiu prywatnym.
[edytuj] Działalność naukowa
Główną przedmiotem zainteresowań Czaplickiej były kulty duchów; szamanizm a w szczególności psychopatologiczny aspekt zjawiska, kwestia tożsamości płciowej u szamanów; zagadnienie histerii arktycznej.
[edytuj] Dzieła
- Aboriginal Siberia, a Study in Social Anthropology (Oksford, 1914)
- My Siberian Year (Londyn, 1916)
- The Turks of Central Asia
- Collected Works (Londyn, 1999)
[edytuj] Bibliografia
- James Urry, David Collins - Maria Antonina Czaplicka. Życie i praca w Wielkiej Brytanii i na Syberii (Warszawa, 1998)
