Krzyż celtycki

Z Wikipedii

"Wysoki krzyż" w Cashel w Irlandii

Krzyż celtycki (ang. Celtic Cross) - forma krzyża, od wieków znana wyznawcom religii przedchrześcijańskich, w którym czteroramienny krzyż umieszczony jest w okręgu, symbolizującym celtyckie wianki, tzw. ruta. Współcześnie (mimo swego przedchrześcijańskiego pochodzenia) krzyż celtycki jest jedną z form krzyża akceptowanego przez Kościół Katolicki jako religijny symbol chrześcijan. Przede wszystkim stał się on jednak charakterystyczny dla celtyckiego chrześcijaństwa. Mimo to stosunkowo często jest również spotykany w ofercie tzw. sklepów ezoterycznych jako amulet lub talizman.

[edytuj] Rzeźby

W celtyckich regionach Wysp Brytyjskich wolno stojące wysokie krzyże (ang. High Cross) zaczęto stawiać co najmniej w VIII wieku. Niektóre z nich noszą na sobie runiczne inskrypcje. Te wolno stojące krzyże przetrwały w Kornwalii i Walii, na wyspie Iona i na Hebrydach oraz w Irlandii. Inne kamienne rzeźby w tym kształcie można znaleźć w Kambrii i na pograniczu Szkocji, choć część z nich stawiana była według anglosaskiej a nie celtyckiej tradycji. Najsłynniejsze "wysokie" krzyże to Cross of Kells w hrabstwie Meath oraz krzyże w Monasterboice, w hrabstwie Louth.

[edytuj] Pochodzenie

Krzyż umieszczony w okręgu zwany też krzyżem słonecznym od najdawniejszych czasów symbolizował słońce. Koło z dwiema przeciętymi osiami to jeden z najstarszych symboli solarnych Indoeuropejczyków, występujący zresztą nie tylko u Celtów, motyw pojawia się np. wśród Słowian wschodnich. Okręg w środku interpretowany bywa również jako mandala (w tym wypadku symbol nieskończoności, doskonałości lub cykliczności czasu).

W północno-zachodniej Europie czasów pogańskich stał się atrybutem nordyckiego boga Odyna, inaczej Wodana. Kształt tego symbolu przejęli chrześcijanie zamieszkujący Brytanię i Irlandię. Chrześcijańska wersja krzyża celtyckiego została trochę zmodyfikowana - ma wystające poza okrąg wszystkie ramiona i bardziej wydłużone dolne ramię stanowiące podstawę, dzięki czemu przypomina w większym stopniu klasyczny krzyż chrześcijański (łaciński).

Staroangielskim słowem oznaczającym "krzyż" jest "rood". Wywodzące się z łaciny słowo "cross" przywieźli za sobą na Wyspy nordyccy najeźdźcy (Wikingowie) będący poganami.

[edytuj] Wykorzystanie w polityce

Krzyż celtycki jest symbolem utożsamianym ze wszystkim co celtyckie, zwłaszcza na Wyspach Brytyjskich. Znalazł się on na jednopensowej monecie z 1996 roku, reprezentując Irlandię Północną. Jako swój symbol wykorzystują go organizacje polityczne zabiegające o niepodległość mniejszości narodowych pochodzenia celtyckiego (Bretania, Walia, Irlandia, Szkocja). Do tego symbolu nawiązują też nacjonaliści (jako symbol oporu) lub też inne skrajnie prawicowe frakcje polityczne, nie tylko na terenach dawniej zamieszkanych przez Celtów (np. w krajach słowiańskich czy Grecji). Również niektóre z ruchów skinheadowych. Z drugiej strony krzyż celtycki być może zainspirował twórców znaku pacyfistycznego. Symbol ten jest również wykorzystywany w swoim pierwotnym, religijnym znaczeniu przez neopogan i rodzimowierców celtyckich.