Friedrich Wilhelm von Reden
Z Wikipedii
Friedrich Wilhelm von Reden (ur. 23 marca 1752 w Hameln, Dolna Saksonia, zm. 3 lipca 1815 w Bukowcu (niem. Buchwald) w Sudetach) – dyrektor Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu, a później minister w rządzie pruskim, zasłużony dla rozwoju przemysłu Górnego Śląska. W 1786 r. obdarzony przez króla Fryderyka Wilhelma II tytułem hrabiowskim.
Spis treści |
[edytuj] Życie i działalność
Urodził się w rodzinie o bogatych tradycjach górniczych. Górnikami byli jego stryj Klaus Fryderyk oraz jego kuzyn Fryderyk Otto Burchard. To właśnie stryj Klaus Fruderyk zadecydował o górniczym wykształceniu Friedricha Wilhelma von Redena. Decydującą rolę w karierze i ukształtowaniu się zainteresowań Redena przemysłem odegrał jego wuj i protektor Fryderyk Anton von Heinitz (od 1777 r. minister kierujący pruskim Departamentem Górnictwa i Hutnictwa).
W młodości, ulegając oświeceniowej modzie, Reden dużo podróżował: zwiedził m.in. Austrię, Francję, Holandię i Włochy. W 1779 r. zostaje dyrektorem Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu. 15 października 1786 (inne źródła 14 stycznia) z rąk Fryderyka Wilhelma II otrzymuje tytuł hrabiowski, a do jego herbu dodany zostaje hełm górniczy z młotkami (pyrlik). Z inicjatywy Redena wprowadzono wówczas na Górnym Śląsku innowacje technologiczne podpatrzone w Anglii i rozpoczęto wiele inwestycji przemysłowych, głównie w trójkącie: Tarnowskie Góry – Gliwice – Królewska Huta. Zasługą Redena było m.in. uruchomienie pompy parowej w kopalni rud ołowiu i srebra w Tarnowskich Górach (sprowadzonej z Anglii i zainstalowanej, jako jednej z pierwszych na kontynencie, w 1787 r.) oraz wybudowanie pierwszych pieców hutniczych na paliwo mineralne w królewskich hutach w Gliwicach (1796 r. i Królewskiej Hucie (1802 r.).
Górny Śląsk zawdzięcza mu ożywienie gospodarcze spowodowane rozwojem przemysłu. Poza wymienionymi inwestycjami z jego inicjatywy wybudowano w okolicy Tarnowskich Gór kopalnię rud oraz hutę Fryderyk, kopalnię węgla kamiennego i hutę Król, co dało impuls do budowy miasta Królewska Huta, w Zabrzu zaś powstała kopalnia węgla kamiennego Luiza. Sprowadził też na Górny Śląsk inżyniera metalurga Johna Baildona – uważanego za ojca współczesnej metalurgii. Razem z nim zakłada odlewnię żelaza w Gliwicach (obecnie Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych) oraz wspomnianą Królewską Hutę. Zaprojektował też transportowe szlaki wodne (częściowo w Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej) z kopalni Król i kopalni Luiza do Gliwic.
W 1781 r. wspólnie ze swym współpracownikiem inżynierem Karolem Steinem Reden podróżował po Polsce, w rezultacie czego powstał cenny dla historyków gospodarki raport o Rzeczypospolitej. W 1802 po śmierci Heinitza kieruje Departamentem Górnictwa i Hutnictwa, od 1803 w randze ministra. Po pokonaniu Prus przez Francję Reden pozostał na urzędzie, złożywszy Napoleonowi przysięgę na wierność. Za to też, po zawarciu pokoju w Tylży, w roku 1807 został zwolniony ze stanowiska bez prawa do emerytury.
Resztę życia spędził w swoim majątku (który nabył w 1795 roku inne źródła 1785) w Sudetach w Bukowcu (niem. Buchwald) koło Kowar w Sudetach. W 1802 roku zawarł związek małżeński z Fryderyką Riedesel zu Eisenbach. Po śmierci został pochowany w krypcie na terenie swojego majątku. Zmarł nie doczekawszy potomka.
[edytuj] Pomnik w Chorzowie (Królewskiej Hucie)
Z okazji 50-lecia uruchomienia pierwszego wielkiego pieca w hucie Królewskiej (niem Königshütte), na wzgórzu w Królewskiej Hucie postawiono Redenowi pomnik (zniszczony w 1939 r., ponownie odsłonięty rok później, ostatecznie usunięty po zakończeniu okupacji hitlerowskiej). Odtąd wzgórze nazywano Redenberg (Góra Redena). Wprawdzie nazwę zmieniono po II wojnie światowej na Górę Wyzwolenia, to nazwa Góra Redena jest używana przez mieszkańców miasta do dziś.
Dnia 6 września 2002 roku na chorzowskim rynku postawiono pomnik Redena, autorstwa tyskiego rzeźbiarza Augusta Dyrdy. Dokonał on rekonstrukcji pierwszego pomnika, którego autorem był znany rzeźbiarz Teodor E. Kalide, sam pochodzący z Królewskiej Huty niem. Königshütte. Postać Redena w górniczym mundurze wspiera lewą rękę na rozwiniętej mapie, a prawą na górniczym oskardzie, prawą stopę – na bryle rudy. Na cokole pomnika znajduje się następująca inskrypcja: Fryderyk Wilhelm hrabia von Reden ur. 23 marca 1752, zm. 3 lipca 1815 Miłośnicy Miasta Chorzów po zniszczeniach zrekonstruowali pomnik wielkiego człowieka, twórcy przemysłu XVIII i XIX wieku na Śląsku, oddając tym cześć Fryderykowi Wilhelmowi Hrabiemu von Reden. Miłośnicy Chorzowa – 6.9.2002 – Chorzów
Pomysł postawieniu pomnika wzbudził kontrowersje. W trakcie odsłonięcia pomnika demonstrowała grupa przedstawicieli KPN, NZS i Ruchu Obrony Bezrobotnych z byłym posłem Adamem Słomką na czele.
[edytuj] Bibliografia
- Zbigniew Kapała (red.): Friedrich Wilhelm von Reden i jego czasy, Chorzów: Muzeum w Chorzowie, 2002, ISBN 83-913421-7-4
- Władysław Niemierowski: Fryderyk Reden: 1752-1815, Katowice: Muzeum Śląskie, 1988, 8385039252
Zobacz też:
- Julian Maliszewski: J. W. Goethe na Śląsku: o podróży poety w 1790 roku, Opole: PIN IŚ, 1993
[edytuj] Linki zewnętrzne
- O zasługach Redena rozmowa z prof. J. Drabiną w: Montes Tarnovicensis
