Andrzej Wajda
Z Wikipedii
Andrzej Wajda | |
Andrzej Wajda - Warszawa, 22 kwietnia 2008 r. |
|
Data i miejsce urodzenia | 6 marca 1926 Suwałki |
Aktywność | 1951 - obecnie |
Zawód | reżyser, scenarzysta |
Nagrody | |
Oscar | |
2000: Całokształt Twórczości | |
Orzeł | |
2000: Osiągnięcia Życia | |
Ważne filmy | |
Kanał Ziemia obiecana Człowiek z żelaza Katyń |
|
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons | |
Kolekcja cytatów w Wikicytatach | |
Profil na IMDb | |
Profil na Filmpolski.pl |
Andrzej Wajda (ur. 6 marca 1926 w Suwałkach) - polski reżyser filmowy, współtwórca polskiej szkoły filmowej, laureat honorowego Oscara.
Spis treści |
Biografia
Pochodzenie
Pochodzi z rodziny zawodowego wojskowego – Jakuba, syna Kazimierza Waydy oraz Anieli z Białowąsów, nauczycielki. Dzieciństwo spędził w miastach, w których stacjonował jego ojciec – Suwałkach i Radomiu. Ojciec, w stopniu kapitana, brał udział w kampanii wrześniowej, trafił do niewoli radzieckiej i padł ofiarą zbrodni katyńskiej.
Droga życiowa
Bezpośrednio przed wojną, latem 1939 r. bez powodzenia zdawał do Korpusu Kadetów we Lwowie. W czasie wojny uczęszczał w Radomiu na tajne komplety, a także rozpoczął naukę malarstwa. Według własnych wspomnień wojnę spędził w domu braci ojca w Krakowie, gdzie też przez pewien czas pobierał nauki malarstwa[1]. Po zakończeniu wojny, w latach 1946–1950 studiował malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a następnie reżyserię w Szkole Filmowej w Łodzi. Studia ukończył w 1953 roku, a dyplom otrzymał w roku 1960. Pierwsze kroki w zawodzie stawiał u boku Aleksandra Forda przy filmie Piątka z ulicy Barskiej. Jego pierwszym samodzielnym filmem było Pokolenie. W latach 1972–1983 był kierownikiem zespołu filmowego "X", a od 1978 do 1983 prezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Od roku 1989 jest członkiem Komitetu Kinematografii. Andrzej Wajda jest również członkiem Akademii Filmowej przyznającej Felixy. W 1994 roku ufundował Japońskie Centrum Sztuki i Techniki Manggha w Krakowie. W roku 2002 założył w Warszawie Mistrzowską Szkołę Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy.
W okresie dekady zakończonej zmianą ustrojową w Polsce przejściowo zaangażował się w działalność polityczną – 30 sierpnia 1980 roku pojawił się w Stoczni Gdańskiej, był jak wielu intelektualistów członkiem komitetu doradczego Solidarności i Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie, a potem w latach 1989–1991 – senatorem RP. Od 2006 roku jest członkiem Rady Programowej Fundacji Centrum Twórczości Narodowej.
Twórczość
Ta sekcja wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Aby uczynić ją weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach. |
W treści tej sekcji hasła występują prawdopodobnie wyrażenia zwodnicze, co nie jest zgodne z zasadami przyjętymi w Wikipedii. Zajrzyj na stronę dyskusji i pomóż ją poprawić. |
Andrzej Wajda jest uważany za czołowego przedstawiciela kina polskiego oraz jednego z twórców Polskiej szkoły filmowej. Twórczość artystyczna Andrzeja Wajdy ma charakter kina autorskiego o dużej różnorodności, która czerpie z malarstwa i literatury polskiej oraz polskiej i europejskiej tradycji kulturowej. Stworzył wiele filmowych adaptacji dzieł literackich, uznawanych za czołowe w polskiej kinematografii, jest autorem również filmów o tematyce współczesnej, wielkich, epickich dzieł, jak również kameralnych dramatów psychologicznych. Jego dzieła i pomysły filmowe z okresu PRL były często przedmiotem ingerencji cenzury[potrzebne źródło] (jednakże jego dzieła trudniejsze były do ocenzurowania dzięki obrazom) i szczególnej uwagi władz ze względu na rezonans społeczny, jaki wywoływały[potrzebne źródło]. Zzefa kinematografii państwowej w latach 70. XX wieku Janusza Wilhelmiego: powiedział ... doprowadzę do tego, że on zrobi "Naszą szkapę", a nie będzie robił żadnych filmów politycznych ani społecznych, ani artystycznych. Obraz Człowiek z marmuru powstał dzięki nieoczekiwanemu poparciu ówczesnego ministra kultury, Józefa Tejchmy, natomiast jego premiera wywołała oburzenie najwyższych władz z premierem Piotrem Jaroszewiczem i I sekretarzem PZPR Edwardem Gierkiem na czele. Nie zdecydowano się jednak wycofać filmu z dystrybucji, ale zakazano publikacji w mediach jakichkolwiek opinii. Jednocześnie filmy Wajdy budziły krytykę z różnych stron. Na przykład Ziemia obiecana wywołała oprócz opinii partyjnych dogmatyków: ... kosztem Polaków podnosi zalety sylwetek żydowskich również gwałtowną i bezpardonową reakcję Clauda Lanzmanna: ... Żydzi łódzcy zostali pokazani w sposób godny karykatur "Sturmera".... Cechą charakterystyczną twórczości Wajdy jest wizualna strona jego filmów. Artysta tworzy kadry na długo pozostające w pamięci, swoiste obrazy-symbole, często dokonuje trawestacji czy transpozycji różnych dzieł malarskich ("Brzezina, "Wesele", "Pan Tadeusz"), zawsze stara się przedstawić czas i epokę, o której opowiada poprzez pokazanie jej specyfiki wizualnej.
Artysta zajmuje się również reżyserią teatralną, a szczególnie związany jest z krakowskim Starym Teatrem i warszawskim Teatrem Powszechnym. Jednak jego dorobek teatralny jest mniej znany niż filmowy, chociaż jest reżyserem 38. przedstawień teatralnych w teatrach Warszawy, Krakowa, Moskwy, Sofii, Berlina, Zurychu, Tel Awiwu, Tokio, Budapesztu. Wśród licznych dokonań teatralnych Wajdy warto wymienić jego przedstawienia prozy Dostojewskiego ("Biesy", "Nastasja Filipowna" czyli wersja "Idioty" czy "Zbrodnia i kara"), jest autorem także takich spektakli jak "Dwoje na huśtawce", "Kapelusz pełen deszczu", "Noc listopadowa', "Wesele", "Sprawa Dantona", "Emigranci", "Play Strindberg", "Gdy rozum śpi", "Z biegiem lat, z biegiem dni", "Dybuk" czy "Antygona". Artysta wielokrotnie zmagał się również z Szekspirem ( poszczególne wersje "Hamleta" czy też ostatni spektakl "Makbet").
Nagrody i wyróżnienia
Jest doktorem honoris causa kilku uczelni wyższych (m.in. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Warszawskiego, Gdańskiego i Łódzkiego) oraz kawalerem orderu Legii Honorowej. W roku 1981 otrzymał Złotą Palmę na festiwalu w Cannes, w 1982 nagrodę Césara, a w 1990 Felixa. Od 1997 jest członkiem Grona Nieśmiertelnych francuskiej Akademii Sztuk Pięknych.
W latach PRL odznaczony Orderem Sztandaru Pracy II klasy (w roku 1975 z okazji 30-lecia kinematografii w PRL) oraz najwyższym odznaczeniem – Orderem Budowniczych Polski Ludowej.
W 2000 roku za całokształt twórczości został uhonorowany Oscarem. 15 lutego 2006 r. również za całokształt twórczości otrzymał na 56. Międzynarodowym Festiwalu Filmów w Berlinie nagrodę Złotego Niedźwiedzia. Nagrodzony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (2005), bułgarskim Orderem Cyryla i Metodego (1979), japońskim Order of Rising Sun (1995), Krzyżem Oficerskim (1982) i Komandorskim (2001) francuskiej Legii Honorowej, Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (2001), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej(2006).
Otrzymał nominację do Oscara za film Katyń.
Życie prywatne
Andrzej Wajda był czterokrotnie żonaty. Jego drugą żoną była Zofia z domu Żuchowska[potrzebne źródło] (jej grób znajduje się na Cmentarzu Miejskim w Radomiu), a następnie popularna aktorka Beata Tyszkiewicz, z którą ma córkę Karolinę (ur. 1967). Obecną żoną jest scenografka teatralna i filmowa, projektantka kostiumów, aktorka Krystyna Zachwatowicz.
Filmografia
Reżyser
- Zły chłopiec (1951)
- Ceramika iłżecka (1951)
- Kiedy ty śpisz (1954)
- Pokolenie (1954)
- Idę do słońca (1955)
- Kanał (1957)
- Popiół i diament (1958)
- Lotna (1959)
- Niewinni czarodzieje (1960)
- Samson (1961)
- Powiatowa lady Makbet (Sibirska Ledi Magbet, 1961)
- Miłość dwudziestolatków (Amour à vingt ans, L', 1962)
- Popioły (1965)
- Wszystko na sprzedaż (1968)
- Przekładaniec (1968)
- Bramy raju (Gates to Paradise, 1968)
- Polowanie na muchy (1969)
- Brzezina (1970)
- Krajobraz po bitwie (1970)
- Piłat i inni (Pilatus und andere – ein Film fur Karfreitag, 1972)
- Wesele (1973)
- Ziemia obiecana (1974)
- Smuga cienia (1976)
- Człowiek z marmuru (1976)
- Umarła klasa. Seans T. Kantora (1976)
- Bez znieczulenia (1978)
- Zaproszenie do wnętrza (1978)
- Panny z Wilka (1979)
- Dyrygent (1979)
- Pogoda domu niechaj będzie z Tobą... (1979)
- Z biegiem lat, z biegiem dni (1980)
- Człowiek z żelaza (1981)
- Danton (1983)
- Miłość w Niemczech (Liebe in Deutschland, Eine, 1983)
- Kronika wypadków miłosnych (1986)
- Biesy (Possédés, Les, 1988)
- Français vus par, Les (1988)
- Korczak (1990)
- Pierścionek z orłem w koronie (1992)
- Schuld und Sühne (1992)
- Nastazja (1994)
- Wielki tydzień (1995)
- Panna Nikt (1996)
- Andrzej Wajda. Moje notatki z historii (1996)
- Pan Tadeusz (1999)
- Kredyt i debet. Andrzej Wajda o sobie (1999)
- Wyrok na Franciszka Kłosa (2000)
- Lekcja polskiego kina (2002)
- Przerwane milczenie (Broken Silence, 2002)
- Zemsta (2002)
- Jan Nowak Jeziorański. Kurier z Warszawy. 60 lat później 1944 - 2004 (2004)
- Solidarność, Solidarność... (2005)
- Katyń (2007)
Scenarzysta
- Zły chłopiec (1951)
- Ceramika iłżecka (1951)
- Trzy opowieści (1953)
- Idę do słońca (1955)
- Popiół i diament (1958)
- Lotna (1959)
- Samson (1961)
- Kiedy miłość była zbrodnią (1967)
- Bramy raju (Gates to Paradise, 1968)
- Wszystko na sprzedaż (1968)
- Krajobraz po bitwie (1970)
- Brzezina (1970)
- Pierwsza miłość (1971)
- Piłat i inni (Pilatus und andere – ein Film fur Karfreitag, 1972)
- Ziemia obiecana (1974)
- Smuga cienia (1976)
- Bez znieczulenia (1978)
- Zaproszenie do wnętrza (1978)
- Miłość w Niemczech (Liebe in Deutschland, Eine, 1983)
- Danton (1983)
- Kronika wypadków miłosnych (1986)
- Schuld und Sühne (1992)
- Pierścionek z orłem w koronie (1992)
- Nastazja (1994)
- Wielki tydzień (1995)
- Pan Tadeusz (1999)
- Wyrok na Franciszka Kłosa (2000)
- Zemsta (2002)
- Lekcja polskiego kina (2002)
- Solidarność, Solidarność... (2005)
- Katyń (2007)
Scenograf
- Piłat i inni (Pilatus und andere – ein Film fur Karfreitag, 1972)
Przypisy
- ↑ Andrzej Wajda – biografia, wojna i okupacja dostępne w Internecie, dostęp 2007-02-21, 21:16
Linki zewnętrzne
- Andrzej Wajda w bazie filmpolski.pl
- Andrzej Wajda w bazie filmweb.pl
- Andrzej Wajda w Internet Movie Database (IMDb) (en)
Fragmenty tekstu za zgodą Vision
Antoni Czortek • Ignacy Daszyński • Mirosław Hermaszewski • Jan Paweł II • Maria Fołtyn • Piotr Klimuk • Leszek Kołakowski • Bolesław Limanowski • Edward Materski • Michaił Orłow • Kazimierz Paździor • Józef Piłsudski • Edward Rydz-Śmigły • Włodzimierz Sedlak • Tadeusz Sołtyk • Andrzej Wajda • Lech Wałęsa
Arthur Johnson Hobrecht (1872) • Heinrich Robert Göppert (1875) • Ernst W. Wachler (1875) • Max von Forckenbeck (1878) • Carl Friedrich Eduard Bartsch (1878) • Wilhelm von Tümpling (1880) • Adolph Menzel (1885) • Helmut Karl Bernhard von Moltke (1890) • Gustav Dickhuth (1892) • Otto Theodor von Seydewitz (1894) • Ferdinand Julius Cohn (1897) • Wilhelm Salomon Freud (1901) • Maximilian von Ysselstein (1902) • Herman Fürst von Hatzfeld-Trachenberg (1903) • Otto Muehl (1907) • Robert von Zedlitz-Trützschler (1909) • Georg Bender (1912) • Georg von Kopp (1912) • W. Książe Raciborski (1913) • Remus von Woyrsch (1919) • Gerhart Hauptmann (1922) • Alfred von Scholz (1924) • Paul von Hindenburg (1927) • Adolf Hitler (1933) • Helmuth Brückner (1933) • Hermann Göring (1935) • Friedrich Hofmann (1936) • Wilhelm Frick (1937) • Josef Wagner (1938) • Joseph Goebbels (1938) • Władysław Gomułka (1946) • Stanisław Piaskowski (1946) • Stanisław Popławski (1947) • Konstanty Rokossowski (1949) • Ryszard Malinowski (1963) • Mirosław Hermaszewski (1978) • Romesh Chandra (1979) • Alfred Jahn (1993) • Tadeusz Różewicz (1994) • Henryk Tomaszewski (1995) • Henryk Gulbinowicz (1996) • Jan Paweł II (1997) • Jerzy Grotowski (1998) • Wojciech Dzieduszycki (1999) • Jan Nowak-Jeziorański (2000) • Vaclav Havel (2001) • Norman Davies (2002) • Andrzej Wajda (2003) • Władysław Bartoszewski (2004) • Lech Wałęsa (2005) • Sylwester Chęciński (2006) • Kurt Masur (2007)