Nikkel

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Periodiek systeem H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As S e Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Uub Uut Uuq Uup Uuh Uus Uuo ↓ * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Algemeen
Naam	Nikkel / Niccolum
Symbool	Ni
Atoomnummer	28
Groep	Platinagroep
Periode	Periode 4
Blok	D blok
Reeks	Overgangsmetalen
Kleur	Zilverkleurig
Chemische eigenschappen
Atoommassa (u)	58,693
Elektronenconfiguratie	[Ar]3d8 4s2
Oxidatietoestanden	+2, +3
Elektronegativiteit (Pauling)	1,91
Atoomstraal (pm)	124
1e ionisatiepotentiaal (kJ×mol-1)	737,13
2e ionisatiepotentiaal (kJ×mol-1)	1753,04
3e ionisatiepotentiaal (kJ×mol-1)	3395,34
Fysische eigenschappen
Dichtheid (kg·m-3)	8902
Smeltpunt (K)	1726
Kookpunt (K)	3193
Aggregatietoestand	Vast
Smeltwarmte (kJ·mol-1)	17,47
Verdampingswarmte (kJ·mol-1)	370,40
Kristalstructuur	k.v.g. (bij kamertemp.)
Molair volume (m3·mol-1)	6,59
Geluidssnelheid (m·s-1)	4970
Specifieke warmte (J·kg-1·K-1)	440
Elektrische weerstand (μΩcm)	6,84
Warmtegeleiding (W·m-1·K-1)	90,7
SI-eenheden en standaardtemperatuur en -druk worden gebruikt, tenzij anders aangegeven

Nikkel is een scheikundig element met symbool Ni en atoomnummer 28. Het is een zilverwit/grijs overgangsmetaal.

Inhoud 1 Ontdekking 2 Toepassingen 3 Opmerkelijke eigenschappen 4 Verschijning 5 Isotopen 6 Toxicologie en veiligheid 7 Externe links

[bewerk] Ontdekking

In het gebied dat tegenwoordig bekend is als Syrië zijn bronzen voorwerpen gevonden die nikkel bevatten. De oudste sporen van het gebruik van nikkel leiden terug tot 3500 v.Chr. Uit oude Chinese geschriften blijkt dat nikkelhoudende mineralen zoals nikkoliet werden gebruikt om glas een groene kleur te geven.

Vaak werd nikkel aangezien voor koper, een element waarmee nikkel veel overeenkomsten heeft. In 1751 probeerde Axel Frederik Cronstedt het "koper" te isoleren uit nikkoliet. Tot zijn verbazing bleef er een zilverwit poeder over dat hij nikkel noemde.

Vanaf 1881 werd nikkel gebruikt voor muntgeld. De naam nikkel is afkomstig van het Duitse Kupfernickel (Duivelskoper). Nikkelerts werd namelijk verward met kopererts. Omdat men in plaats van het gewenste koper het ongewenste nikkel verkreeg, beweerde men dat de duivel stiekem het kopererts had omgewisseld om mijnwerkers te bedotten. Een soortgelijke etymologie kent het element kobalt.

[bewerk] Toepassingen

Het grootste deel van het wereldwijd geproduceerde nikkel wordt gebruikt in bij de productie van roestvrij staal en allerlei legeringen waaronder hastelloy, incoloy, inconel. Andere toepassingen zijn:

• Oplaadbare (nikkel-cadmium) batterijen
• Muntgeld (euromunten, alleen €1 en €2)
• Als katalysator (zogenaamd "Raneynikkel") voor vetharding en de ontzwaveling van aardolie.

[bewerk] Opmerkelijke eigenschappen

Nikkel is ferromagnetisch. De aardkern bevat naast ijzer een aanzienlijke hoeveelheid nikkel.

[bewerk] Verschijning

De belangrijkste bronnen van nikkel zijn de mineralen limoniet, garniriet en pentlandiet. De laatste komt alleen voor in magma dat in vulkanen naar de oppervlakte komt.

Ongeveer 30% van alle wereldwijd gedolven nikkel komt uit bronnen in Ontario, Canada. Verder zijn er bronnen te vinden in Rusland (35%; rond Norilsk), Australië, Cuba en Indonesië.

[bewerk] Isotopen

Meest stabiele isotopen
Iso	RA (%)	Halveringstijd	VV	VE (MeV)	VP
58Ni	68,077	stabiel met 30 neutronen
59Ni	syn	7,6×104 j	EV	1,072	59Co
60Ni	26,223	stabiel met 32 neutronen
61Ni	1,140	stabiel met 33 neutronen
62Ni	3,634	stabiel met 34 neutronen
63Ni	syn	100,1 j	β	3,672	63Cu
64Ni	0,926	stabiel met 36 neutronen

In de natuur komen er vijf stabiele nikkel isotopen voor, waarvan ⁵⁸Ni het meest. Er zijn ongeveer 20 radioactieve isotopen bekend met halfwaardetijden uiteenlopend van enkele seconden tot duizenden jaren. ⁵⁶Ni wordt in enorme hoeveelheden geproduceerd in type II supernova's. Via ⁵⁶Co vervalt dat tot het stabiele ⁵⁶Fe.

⁵⁹Ni wordt vaak gebruikt bij ouderdomsbepalingen van meteorieten en bij onderzoek naar het zonnestelsel.

[bewerk] Toxicologie en veiligheid

In poedervorm is nikkelsulfide carcinogeen. Nikkeltetracarbonyl (Ni(CO)₄) is een extreem giftig gas. Metallisch nikkel kan allergische reacties opwekken.

[bewerk] Externe links

•  International Chemical Safety Card van Nikkel
• PeriodiekSysteem.com over: Nikkel
• Lenntech over: Nikkel
• (en) EnvironmentalChemistry.com over: Nikkel
• (en) WebElements.com over: Nikkel

Chemische elementen en isotopen
Periodiek systeem: Standaard · Alternatief · Elektronenconfiguratie Isotopentabel: Op element (compleet) · Op element (in delen) · Op atoommassa Lijst met elementen: Op naam · Rangschikken naar keuze · Op nummer