Bloemgracht
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
De Bloemgracht is een kleine gracht in de binnenstad van Amsterdam en onderdeel van de grachtengordel (west). De gracht ligt tussen de Prinsengracht en de Lijnbaansgracht.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
De gracht ontstond toen vanaf 1612 vanuit de Brouwersgracht de Grachtengordel in zuidelijke richting werd gegraven. De gracht ligt in de Jordaan. De gracht kenmerkt zich door de verschillende grachtenpanden die er zijn: zeer grote, maar ook hele kleine. Ze wordt wel eens de Heerengracht van de Jordaan genoemd.
De gracht werd in het begin op de kaart gezet door de verschillende verffabriekjes en suikerfabriekjes die er waren. Ook was het een gracht waar een roggebroodfabriek zat, van de familie Hermans. In 1635 begon Willem Blaeu hier zijn werkplaats voor cartografie, die door Joan Blaeu en later zijn kleinzoon Joan Junior tot 1698 werd voortgezet. Dé Wereldatlas van Blaeu werd in ieder geval aan de Bloemgracht gemaakt. In 1672 ging de drukkerij in vlammen op, waardoor een groot deel van de voorraad verloren ging. In 1696 werd het bedrijf opgeheven.
Maar ook in de 17e eeuw toen woonden er al graag mensen aan de Bloemgracht, waaronder de beroemde anatoom en botanicus Frederik Ruysch, die op zijn 93e ook vanuit de Bloemgracht werd begraven.
Ook woonden er aan de Bloemgracht verschillende kunstenaars. Eén van de bekendste was Jurriaen Andriessen die hier woonde vanaf 1770. Van Andriessen hangt vandaag de dag veel werk in het Rijksmuseum.
In de 19e eeuw werden 6 van de 11 authentieke Jordanese grachten gedempt. Slechts de Bloemgracht, Egelantiersgracht, Lauriergracht, Looiersgracht en Passeerdersgracht bleven (naast de Prinsengracht, Keizersgracht, Herengracht, Singel, Lijnbaansgracht, Brouwersgracht, Leliegracht en Leidsegracht) bestaan.
Vanaf 1851 kwam het grafisch handelshuis van (Nicolaas) Tetterode aan de Bloemgracht te staan, in de vorm van een lettergieterij. Vanaf toen heette de Bloemgracht ook wel de Lettergietersgracht.
Vanaf 1904 tot 1945 zat aan de Bloemgracht tevens de "Vereniging voor onbehuisden", tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog verdween deze vereniging hier. Het pand aan de Bloemgracht was louter bedoeld voor vrouwen en kinderen. Mannen hadden de mogelijk hiertoe voor een pand aan de Haarlemmer Houttuinen. Een andere bekende vereniging die vanaf 1937 aan de Bloemgracht (79) zetelde was de Nederlandsche Zondagsschool Vereeniging. Deze vereniging ging vanaf 1973 naar Bloemgracht 65.
Na de Tweede Wereldoorlog werd de Bloemgracht een meer op bewoning gericht onderdeel van de grachtengordel, de meeste fabriekjes waren inmiddels vertrokken. Van 1958 tot 1966 zetelde aan de Bloemgracht (55) tevens de Pacifistisch Socialistische Partij (PSP), deze politieke partij werd uiteindelijk in 1991 opgeheven. In de zeventiger jaren kwam de gracht uitgebreid in het nieuws, vanwege de Hersteld Apostolische Zendingkerk - Stam Juda die hier op Bloemgracht 96-98 zit.
Aan de Bloemgracht zitten vandaag de dag naast dure grachtenpanden voor bewoners tevens diverse restaurants en galeries. Ook is er voor het onderzoek naar het hermetisme de zogenaamde Bibliotheca Philosophica Hermetica (Bloemgracht 15-19), een particuliere, maar voor belangstellenden toegankelijke collectie. De grachtenpanden aan Bloemgracht 39-51 zijn sinds lange tijd in gebruik van de Universiteit van Amsterdam.
[bewerk] Architectuur
- Bloemgracht 13 heeft een klokgevel met vruchten- en bloemenslingers. Klokgevels zijn in beginsel zeer sober. Zij komen vooral voor in de periode 1680 / 1690. Het bouwjaar van Bloemgracht 13 is echter onbekend.
- Bloemgracht 87, 89 en 91 zijn bekend vanwege hun typische trapgevels. Maar ook het veelvuldig gebruik van glas valt bij deze drie op. De houten onderpui is het onderste houten gedeelte van een voorgevel van een winkel-woonhuis. Boven de houten onderpui begint de stenen gevel. Vaak rust de stenen gevel op een puibalk. De puibalk heeft vooral een constructieve functie: de houten onderpui moet een stenen gevel dragen. Vaak wordt bij restauraties in onze tijd de houten onderpui verstevigd met een ijzeren draagbalk. Deze wordt uiteraard achter een houten bekleding weggewerkt. De gevelstenen die als herkenning voor een huis dienden tot in de 19e eeuw huisnummers werden ingevoerd, beelden een boer, een stedeling en een zeeman uit. Ze worden ook De Drie Hendricken genoemd. Ze werd gebouwd in 1642.
- Halsgevels waren populair, maar er waren verschillende soorten. Op eenvoudiger huizen verschijnt een pilaster-halsgevel, eenvoudig uitgevoerd in baksteen met enkele sobere ornamenten. Dit type wordt wel een klein type Vingboons-imitatie, een miniatuur-Vingboons, genoemd. Voorbeelden: Bloemgracht 108, gebouwd in 1644.
[bewerk] Bekende bewoners
- Frederik Ruysch (1638-1731), anatoom, zoöloog en botanicus
- Jurriaen Andriessen (1742-1809), behangschilder en tekenaar
- Leendert van den Muijzenberg (1905-1987), verzetsstrijder tijdens de Tweede Wereldoorlog en ingenieur
[bewerk] Trivia
- Leendert van den Muijzenberg verhuurde in de zestiger jaren kamers (als hospes) in zijn grachtenpand aan de Bloemgracht aan onder meer: Frits Bolkestein, Johan Polak en Dolph Kohnstamm.
- De Bloemgracht staat in diverse reisgidsen (Capitool, Lonely Planet) aangegeven als één van de mooiste grachtjes van Amsterdam.
- De Bloemgracht komt veel terug in schilderijen, waaronder op een meesterwerk van Wouter van Troostwijk, genaamd het Raampoortje, dat in het Rijksmuseum hangt.
- De schrijfster Mies Bouhuys zei over de Jordaan en de Bloemgracht onder meer: "De Jordaancanon begint in 1613, met de aanleg van de grachtengordel. Aan de Bloemgracht - ook wel de Herengracht van de Jordaan genoemd - woonden de welgestelden. In de (dwars)straten vestigde zich het gewone volk. En natuurlijk waren er de hofjes, dikwijls door rijke echtparen gesticht voor minder vermogenden. Het Sint Andrieshofje (1614) is na het Begijnhof het oudste van Amsterdam." Ook zegt ze: "De Bloemgracht was net Venetië..."
- Naast Mies Bouhuys heeft ook de beroemde Nederlandse onderwijzer Jan Ligthart het leven aan onder meer de Bloemgracht uitgebreid in zijn boeken beschreven.
[bewerk] Zie ook:
[bewerk] Externe links
- Column van Mies Bouhuys over de Jordaan.
- Hofjes en oproeren in de Jordaan.
- Hermetische literatuur
- Canon van Nederland
- Beeldbank Amsterdam
[bewerk] Externe bronnen
- Suikerfabriekjes in de Joraan
- Wouter van Troostwijk, zicht op de Jordaan
- Kind en zondag
- Over het leven in een grachtenhuis is er het boek Wonen in een Amsterdams Grachtenhuis geschreven door Hans Tulleners waar onder andere Bloemgracht 9, 75 en 76 in wordt beschreven.
- Archief Pasifistisch Socialistische Partij (PSP)
- Hulp voor Onbehuisden, geschiedenis
- Bedrijvigheid in de Jordaan
- Capitool Reisgidsen - Amsterdam
- Monumenten en archeologie in Amsterdam - Houten onderpui
- Monumenten en archeologie in Amsterdam - "De Drie Hendricken" (1642)
