Lijnbaansgracht
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
De Lijnbaansgracht is een gracht in de binnenstad van Amsterdam en onderdeel van de grachtengordel. De gracht verbond oorspronkelijk de Brouwersgracht met de Amstel. De gracht loopt evenwijdig tussen de Singelgracht (maar dan aan de binnenzijde van de vroegere Schans) en de Prinsengracht.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
De gracht is onderdeel van de eerste en tweede fase van de grachtengordel die aangelegd werd vanaf 1612. De Lijnbaansgracht kreeg zijn naam in 1875 en is genoemd naar de lijnbanen van de touwslagerijen, die langs deze gracht een plaats hadden. Zij waren daar te vinden omdat deze bedrijfstak veel ruimte nodig had, die aan de buitenkant van de toenmalige stad te vinden was.
Ook kwamen er diverse hofjes aan de Lijnbaansgracht te liggen. De bekendste is hoogstwaarschijnlijk Nooteboome Uytkijk, deze werd gebouwd in 1774.
In de 19e eeuw zijn enkele delen van de Lijnbaansgracht gedempt. Bij de Passeerdersgracht is een gedeelte gedempt en heet nu Raamplein. Het bij het Leidseplein gedempte deel heet nu Kleine-Gartmanplantsoen. Ook ten oosten van de Reguliersgracht liep de gracht vroeger door, hier zijn nu Maarten Jansz. Kosterstraat en Valckeniersstraat te vinden. Ook zijn gedeelten opgegaan in het Frederiksplein en Plantage Muidergracht.
Aan de Lijnbaansgracht zaten naast touwslagerijen ook veel suikerfabrieken. Vandaag de dag zijn de meeste grachtenpanden veranderd in woonhuizen.
Een van de interessantste geschiedenissen maakte het pand aan Lijnbaansgracht 234 mee. In de 18e eeuw stond hier al een suikerraffinaderij. Deze werd op 16 september 1920 gesloten. Het gebouw werd gekocht door de Onderlinge Vereeniging van Veehouders tot verkoop van zuivere koemelk (OVvV) die er een melkfabriek begon. De OVvV fuseerde eind jaren zestig met de Melkunie, en in april 1969 werd de fabriek gesloten.
Vanaf 17 juli 1970 was er gedurende de zomer een jongerencentrum in gevestigd onder de naam Melkweg. Het bestond uit een theehuis, een restaurant, en een zaal voor muziek, film, en theater. In 1971 werd het project herhaald. De Melkweg is uiteindelijk uitgegroeid tot een multimediacentrum in Amsterdam voor popmuziek, dans, theater, film en andere beeldende kunsten. Later is er achter het pand waar nu de Melkweg is gesitueerd de Stadsschouwburg gekomen.
[bewerk] Architectuur
- Het hoekpand Vijzelgracht 63 / Lijnbaansgracht is architectuurhistorisch van belang vanwege de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp, met name vanwege de zorgvuldige compositie waarin elementen uit diverse architectuurstijlen zijn verwerkt. De architect, D. van Oort Hzn., ontwierp aanvankelijk in historiserende stijlen, neorenaissance, maar zou later, vanaf 1900, meer in de stijl van Berlage en de Jugendstil werken, Vijzelgracht 63 / Lijnbaansgracht is een zorgvuldig gecomponeerde verzameling architectuurmotieven uit diverse stijlperiodes. Het pand, dat werd voltooid in 1893, heeft zeldzaamheidswaarde vanwege de rijke en gave detaillering, waarbij met name de keizerportretten en de lucarnes genoemd dienen te worden. De lucarnes zijn rechtstreeks ontleend aan de zestiende-eeuwse Franse renaissance en de keizerportretten, in Amsterdam analoog toegepast door de Duitse architecten F.G. Henkenhaff en J.F. Ebert op de Weesperzijde 33-34, en overige detaillering lijken weer sterk Duits beïnvloed.
- De eerste brug in de stijl van de Amsterdamse School werd in 1913 ontworpen door Jan van der Mey, over de Lijnbaansgracht.
- Lijnbaansgracht 234, zie boven (onder geschiedenis).
- Lijnbaansgracht 287, Nooteboome Uytkijk, is een erg mooi hofje. De bouw werd uiteindelijk voltooid in 1774.
[bewerk] Trivia
- De MV Lijnbaansgracht is een vrachtschip uit 1987. De eigenaar is de rederij Spliethoff en de thuishaven is de haven van Amsterdam. Het schip is nog steeds in dienst.
- Op Lijnbaansgracht 84-HS woonde de beroemde auteur J.J. Voskuil met zijn vrouw van 1956 tot 1969. Hij schreef er zijn befaamde werk van 'Het Bureau'. Later wijdde auteur Onno-Sven Tromp er uitgebreid aandacht aan in zijn boek 'Wat doe jij in mijn stad?'
