Martelaarsgracht
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
De Martelaarsgracht is de verbinding tussen de Nieuwezijds Voorburgwal en het Centraal Station in Amsterdam. Het is sinds de demping in 1884 een korte maar brede en drukke straat, voorzien van een middenberm met een tramhalte. Er bevinden zich veel hotels, snackbars en internetcafés. [1]
De herkomst van de opmerkelijke naam is onbekend. Wel bestaan er veel theorieën. De plek zou gebruikt kunnen zijn als galgenveld, maar daar zijn geen aanwijzingen voor. Volgens het gemeentearchief zou er ooit een huis hebben gestaan met een uithangbord waarop een martelaar stond afgebeeld. In een oude bron is sprake van een pand "waar de martelaar uithing".[2]
[bewerk] Geschiedenis
De eerste Haarlemmerpoort stond op de plek waar nu de Martelaarsgracht en de Nieuwendijk elkaar kruisen. De IJ-oever moet rond 1400 nog ter hoogte van de huidige perceelgrens tussen Martelaarsgracht 6 en 8 gelegen hebben. Toen begin 15e eeuw een stuk van het IJ ten noorden van het gebied gedempt werd, kwam het water binnen de stadsmuren te liggen. Nadien vloeide het water van de Nieuwezijds Voorburgwal en dat van de Nieuwezijds Achterburgwal door de Martelaarsgracht naar het IJ. Hoe de stadsuitbreding precies is verlopen, kon plaatselijk worden onderzocht toen in 2003 enkele vervallen panden werden gesloopt ten behoeve van nieuwbouw in de noordelijke hoek.[3]
Een deel van de bebouwing is opgetrokken in statige Louis XIV-stijl uit het begin van de 18e eeuw. Voor de komst van het station werd de gracht eind 19e eeuw gedempt, tegelijk met veel andere grachten. Het imposante gebouw van de Koninklijke Hollandsche Lloyd op de hoek met de Prins Hendrikkade werd in 1917-1921 gebouwd tegen het advies van de toenmalige Welstandscommissie in.[4] Het pand op de hoek hiertegenover, met op de kroonlijst de wervende tekst "Kopje Koffie Karpershoek", dateert uit 1629. Op de vloer van dit bruine café ligt nog steeds zilverzand zoals dat in de 17e eeuw ook werd gebruikt. In 1928 verkregen veel panden aan de Martelaarsgracht de status van monument. Dit kon niet voorkomen dat in de jaren '80 en '90 enkele panden ten prooi vielen aan speculatie en vervolgens werden gekraakt.
In de straat is 4 mei 1945 de laatste verzetsstrijdster van Nederland doodgeschoten, vermoedelijk door een patrouille van de Wehrmacht.[5] De 21-jarige koerierster Annick van Hardeveld was op weg naar haar vrienden van de geheime verzetsbeweging "DZ-G10/NBS-SG sectie Max III" om samen de aangekondigde bevrijding te vieren. Er staat een klein monument met een bronzen plaquette, ontworpen door Hans Bayens, op het oude Hekelveld ter hoogte van de splitsing van de Nieuwezijds Voorburgwal en de Spuistraat.
[bewerk] Meer Martelaarsgrachten
De Martelaarsgracht in Assendorp werd in 1923 gedempt.[6] Voorheen was er ook een Martelaarsgracht in Bovenkerk bij Amstelveen.[7]
| Referenties: |
|
