Sozialdemokrazia
Wikipedia(e)tik
 |
| Sozialismo motak |
Sozialdemokrazia XIX. mendearen amaieran sozialismo eta marxismoaren baitan sortutako ideologia politikoa da. Teoria honen arabera, posible da gizarte kapitalista batetik sozialista batera iristea demokrazia ordezkagarriaren bideak erabiliz (parlamentuan eta gobernuan parte hartuz, adibidez). Iraultza, beraz, ez da ezinbesteko bitartekoa sozialismorako bidean.
Gaur egun sozialimoa eta sozialdemokrazia sarri sinonimotzat jotzen dira Mendebaldeko gizarteetan, nahiz eta sozialismoa askoz esanahi zabalagokoa izan (bere baitan sartzen dira sozialista demokratikoak, marxistak, anarkistak eta komunistak ere.
Eduki-taula |
[aldatu] Sozialdemokraziaren sorrera
1864an Londresen Nazioarteko Langileen Elkartea sortu zen. Elkarte honek estatu guztietan langileen interesak defendatuko zituzten alderdiak sortzea bultzatu zuen, marxismoa ardatz hartu eta langileen abanguardia sozialista bihurtuko zirenak. Alemaniako Alderdi Sozialdemokrata 1869an sortu zen, eta eredu izan zen gainerako herrialdeetarako. Ondoren sortu ziren beste alderdi sozialdemokrata ugari: Belgikan, Austrian, Polonian, Hungarian, Errusian, Bulgarian, Errumanian, Holandan...
Ibilbide berezia eta garapen sakona izan zuten Eskandinaviako alderdi sozialdemokratek, besteak beste, Suedia eta Danimarkakoek. Britainia Handian ez zen alderdi sozialdemokrata eraginkorrik sortu, laborismoak zuen indarragatik.
Hasieran alderdi hauek argi eta garbi marxismoaren ideiak defendatu zituzten, behin anarkistak Erakundetik kanporatu ondoren. Hala ere, barne aniztasuna gero eta handiagoa zen; tartean zeuden, besteak beste, Rosa Luxemburg eta Lenin iraultzaileak, [Karl Kautsky]] eta Jean Jaures ortodoxoak eta Eduard Bernsteinen jarraitzaileak, sozialismoa pausuz pausu eta demokraziaren bidetik lortu behar zela ziotenak.
Bernsteinek marxismoaren zenbait baieztapen kritikatu zituen Sozialimoaren aurrebaldintzak eta sozialdemokraziaren egitekoak lanean. Besteak beste, iraultzaren beharra gaitzetsi zuen, proletargoaren diktadura ez zuen ontzat ematen eta sozialismoa lortzeko erreforma politiko eta ekonomikoen bidea lehenesten zuen. Sozialismoa demokrazia parlamentarioaren sakontzea zela uste zuen, eta horretarako alderdi sozialdemokratek parlamentu eta gobernu demokratikoetan zuten partehartzearen garrantzia azpimarratu zuen. Hasieran Bernsteinen teoriak gaitzetsi ziren arren, ukaezina da ondorengo sozialismoan izan duten garrantzia eta eragina.
[aldatu] Sozialdemokrazia Euskal Herrian
[aldatu] Alderdi politikoak
Gaur egun Euskal Herrian euren burua sozialdemokratatzat hartzen duten alderdi politikoak hauek dira:
- Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra (PSE-EE)
- Eusko Alkartasuna (EA)
- Frantziako Alderdi Sozialistaren Ipar Euskal Herriko sekzioa (PS-Pays Basque)
- Nafarroako Alderdi Sozialista (PSN)
