Iraultza
Wikipedia(e)tik
Politika |
---|
Botereak |
Betearazlea | Legegilea | Judiziala |
Gobernu motak |
Monarkia | Errepublika | Anarkia |
Erregimen eta sistemak |
Parlamentarismoa | Presidentzialismoa | Demokrazia | Despotismoa | Diktadura | Absolutismoa | Autoritarismoa | Errejentzia |
Botere motak |
Aristokrazia | Autokrazia | Burokrazia | Kaudillismoa | Kazikismoa | Kleptokrazia | Koronelismoa |Korporatibismoa | Korporokrazia | Demagogia | Meritokrazia | Minarkia | Oklokrazia | Oligarkia | Plutokrazia | Soziokrazia | Teknokrazia | Teokrazia | Nepotismoa | Fisioloxismoa |
Estatu motak |
Hiri-estatua | Kolonia | Konfederazioa | Federazioa | Inperioa | Printzerria | Protektoratua | Erresuma | Errepublika |
Kontzeptuak |
Aktibismoa | Biltzarra | Ustelkeria | Doutrina | Estatua | Gobernua | Hegemonia | Ideologia | Legegintzaldia | Askatasuna | Nazioa | Alderdia | Aberria | Legebiltzarra | Subiranotasuna | Tirania | Herrialdea |
Prozesuak |
Hauteskundeak | Estatu-kolpea | Iraultza | Manifestazioa | Independentzia | Plebiszitua | Referenduma | Gaitzespena | Errepresioa | Lobby-a |
Banaketa administratiboa |
Kantonamendua | Autonomia erkidegoa | Aldundia | Udala | Estatua | Probintzia | Departamendua | Eskualdea | Barrutia |
Kargu eta postuak |
Kanzillerra | Sailburua | Zinegotzia | Diputatua | Diktadorea | Alkatea | Enperadorea | Ministroa | Prefektua | Presidentea | Lehen Ministroa | Erregea | Senataria |
Diziplinak |
Zientzia politikoa | Diplomazia | Filosofia politikoa | Historia politikoa | Metapolitika | Politika internazionala | Teoria politikoa | Geopolitika |
Ideologiak |
Ezker politikoa | Eskubi politikoa Karlismoa | Komunismoa | Faxismoa | Liberalismoa | Populismoa | Sozialdemokrazia | Sozialismoa | Kristau demokrazia |
Jokabideak |
Klientelismoa | Chauvinismoa | Kolektibismoa | Kolonialismoa | Kontserbadorismoa | Elitismoa | Inperialismoa | Neo-inperialismoa | Interbentzionismoa | Isolazionismoa | Nazionalismoa | Aurkakotasuna | Bakezaletasuna | Erradikalismoa | Separatismoa | Tradizionalismoa | Pluripartidarismoa | Bipartidarismoa | Unipartidarismoa Abstentzioa | Amnistia | Desobedientzia zibila | Disidentzia | Multikulturalismoa |
Iraultza aldaketa azkarra eta erabatekoa da. Aldaketa hau politikoa, soziala, kulturala nahiz ekonomikoa izan daiteke; eta normalean denbora epe labur batean gertatzen da. Iraultza bat herriaren gehiengoak egin dezake, edo-eta gizabanako talde txiki batek, aintzindari papera jokatuz.
Eduki-taula |
[aldatu] Gizarte eta politika iraultzak
Sarritan iraultza politikoak indarkerian oinarritzen dira. Botere egituretan eragin nahi den aldaketa erradikalak indarkeria instituzionalizatuaren forma har dezake (Frantziako Iraultzako Izualdia edo errusiar kasuko purgak, esaterako). Iraultza politikoa boterean dagoen taldea beste baten ordez aldatzea den bezala (aipatutako frantziar zein errusiar adibideetan bezala), iraultza soziala gizartearen oinarrizko egituren aldaketa esanguratsua da (Erreforma Protestantean edo-eta Pizkundean bezala). Banaketa hau, hala ere, askotan ez da hain argia, iraultza politikoek gizarte aldaketak ekar ditzaketeelako eta, orokorrean, elkarren arteko lotura filosofiko nahiz sozialak badaudelako. Lotura hau agerian geratzen da iraultza liberaletan zein komunistetan eta, noizbehinka, nazionalistetan.
[aldatu] Antzinako iraultzak
- Kin Dianstiaren erorketa, Txina, K. a. 206
- Juduen matxinada handia (66-70) eta Bar Kokhba-ren matxinada (132-135) Erromatar Inperioaren aurka
[aldatu] Iraultza liberalak
- Ingalaterrako Iraultza (1642-1653)
- Ipar Amerikako Iraultza (1774-1783)
- Frantziako Iraultza (1789)
- Irlandako Iraultza (1798)
[aldatu] Iraultza sozialistak
- Pariseko Komuna (1871)
- Errusiako Iraultza (1917)
- Alemaniako Iraultza (1919)
- Hungariako Iraultzak (1919 eta 1949)
- Espainiako Iraultza edo Gerra Zibila (1936)
- Kubako iraultza (1959)
[aldatu] Iraultza islamiarrak
[aldatu] Iraultza amerikarrak
[aldatu] Beste mota bateko iraultzak
[aldatu] Ikus, gainera
- Iraultza, Euskal Herriko talde armatu bat.