Kirgizstan

Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor

Кыргыз Республикасы (Kyrgyz Respublikasy) Кыргызская республика (Kyrgyzskaya respublika) Republik Kirgizia

Banniel Kirgizstan Skoed gant ardmadezioù Kirgizstan
Yezhoù ofisiel	kirgizeg ha ruseg
Kêrbenn	Bichkek
Prezidant	Kurmanbek Bakiyev
Kentañ ministr	Feliks Kulov
Gorread  – En holl  – % dour	198.500km²  3.6%
Poblañs  – Hollad (2003)  – Stankder ar boblañs	5.146.281 (2005)  25/km²;
Dishualded broadel  –	dispartiet diouzh an Unaniezh Soviedel   miz Kerdu 1991
Moneiz	Som
Kod pellgomz	996
Kod war ar c'henwiad	.kg

Republik Kirgizstan (e kirgizeg Кыргызстан, treuzlizherennet ivez Kyrgyzstan'), bet anavezet a-raok evel Republik Kirgizia, a zo ur vro e Kreiz Azia. Bevennoù boutin en deus Kirgizstan gant Sina, Kazac'hstan, Tadjikistan hag Ouzbekistan. Bichkek eo anv ar gêr-benn.

Ur vro dieub distag eus an ez-Unaniezh Soviedel eo bet Kirgizstan abaoe 1991. Kudennoù diabarzh bras ez eus e Kirgizstan hiziv an deiz goude an taol pe "dispac'h" bet kaset da benn e 2005 o kas da dilenn Prezidant Akayev e miz Ebrel 2005.

Taolenn 1 Istor 2 Politikerezh 3 Rannvroioù 4 Douaroniezh 5 Armerzh 6 Poblañs 7 Sevenadur 8 Liammoù diavaez

[kemmañ] Istor

Kregiñ a ra istor Kirgizstan tro-dro da 200 a-raok Jezuz. Turked-Mongoled e oa hendadoù kirgiziz. Degaset e oa bet an islamouriezh d'ar rannvro-se en XII^vet kantved hag e teuas hounnezh da vezañ relijion bennañ an dud a veve eno.

Ac'hubet gant Impalaeriezh Rusia e oa an takad a reer hiziv Kirgizstan anezhañ e 1876. D'ar c'houlz-se e tec'has kuit diouzh an alouberion meur a hini o klask bod e menezioù Pamir hag en Afganistan. Abalamour d'ar vac'homerezh kaset da benn gant Rusianed a-hed Kreiz Azia e 1916 e tec'has kalz a girgized betek Sina ivez.

Dindan beli an Unaniezh Soviedel e voe krouet e 1924 Rannvro Emren (oblast) Kirgizia hag 1926 e teuas da vezañ Republik Sokialour Soviedel Emren Kigizia. Dont a reas da vezañ ur Republik Sokialour Soviedel e 1936.

En ur boblvouezhiadeg bet dalc'het e miz Meurzh 1991, 88,7% eus ar boblañs a disklêrias e oant a-du da chom e-barzh an Unaniezh Soviedel. Ha koulskoude e voe disklêriet e oa dishual Kirgizstan diouzh an Unaniezh Soviedel pemp miz war-lerc'h.

E 1991 e oa Akayev ar c'hannad nemetañ ha dilennet e oa bet evel prezidant gant 95% eus ar mouezhioù. Addilennet e voe ivez addare e 1995 evit pemp bloaz c'hoazh, bet tapet gantañ 75% eus ar mouezhioù gantañ ar wech-se, o terc'hel kalz war e lerc'h an daou gannad all.

Div wech e oa bet dalc'het mouezhiadegoù evit breujoù ar vro e 2000, met gant an Aozadur evit ar Surentez hag ar C'hengred en Europa e oa bet diklêriet e oa null an disoc'hoù rak ne oant ket bet dalc'het en un doare reizh.

[kemmañ] Politikerezh

Hervez ar Vonreizh (1993) ez eo Kirgizstan ur republik demokratel, gant ur prezidant hag ur c'hentañ ministr en he fenn.

E miz Meurzh 2002 e Aksi e Su ar vro, pemp den a varvas pa voe bet tennet warne gant ar polis ha neuze e veze reuz er vro a-bezh. Rankout a reas ar Prezidant Akayev lakaat kemmoù politikel e pleustr hag e 2003 e voe kaset da benn ur boblvouezhiadeg. A-benn ar fin ar c'hemmoù-se a roas muioc'h a c'halloud d'ar prezidant, avat.

[kemmañ] Rannvroioù

Seizh rannvro (unander: oblast, liester: oblastlar) ez eus e Kirgizstan.

Setu anv pep rannvro gant anv he c'hêr-benn da heul:

1Bichkek (shaar) 2 Batken (Batken) 3 Chui (Tokmok) 8 Isyk-Kul (Karakol) 4 Jalal-Abad (Jalal-Abad) 5 Naryn (Naryn) 6 Och (Och]) 7 Talas (Talas)

[kemmañ] Douaroniezh

Ur vro e Kreiz Azia eo Kirgizstan hep tamm arvor ebet. Bevennoù en deus gant Kazac'hstan, Sina, Tadjikistan hag Ouzbekistan. Menezioù ez eus a-leizh dre ar vro a-bezh, dreist-holl tro-dro da dTian Shan. E gwalarn Tian Shan e vez kavet lenn brasañ Kirgizstan anvet Isik Kul.

Kavet e vez aour, glaou, eoul-maen ha gaz naturel e douaroù Kirgizstan.

[kemmañ] Armerzh

Ur gwall daol e oa bet evit armerzh Kirgizstan pa'c'h eas da get an Unaniezh Soviedel rak dezhi e veze gwerzhet 98% eus ar produioù gwerzhet d'an diavaez e 1990. Izel-tre eo deuet da vezañ live armerzh ar vro dieub neuze ha n'emañ ket pell dirak live Armenia, Azerbaidjan pe Tadjikistan.

Pouezus-tre eo al labourerezh-douar, rak e 2002 e teue 35,6% eus holl c'hounidoù ar vro diwar ar sektor-se .

[kemmañ] Poblañs

E 2005, un tammig ouzhpenn 5 milion a dud a veve e Kirgizstan. An darn vrasañ eus an dud a vev war ar maez, gant un drederenn dioute hepken e kêrioù bras ar vro.

Kirgized eo an darn vrasañ eus an dud a vev e Kirgizstan (69,5%), met bez ez eus ivez tud a orin rusian (9,0%) o chom dreist-holl e norzh ar vro hag Ouzbeked (14,5%) er Su. A-hend-all e vez kavet ivez Uigoured (1,1%), Tadjiked (1,1%), Kazac'hed (0,7%), Dunganed (1,2%), h.a.

[kemmañ] Sevenadur

Yezh ofisiel Kirgizstan eo bet ar c'hirgizeg abaoe ma oa bet disklêriet e oa anezhañ ur vro dishual ha distag diouzh an Unaniezh Soviedel e 1991. Abaoe 2001 eo deuet da vezañ ivez ar rusianeg yezh kenofisiel all ar vro.

Mont kalz war-raok a reas Kirgizstan a-hed ar bloavezhioù 1920 e pep keñver sevenadurel. Mont a reas kalz war gresk an niver a dud a ouie lenn ha skrivañ, a-drugarez dreist-holl d'ar yezh unvan bet kelennet d'ar c'houlz soviedel-se.

Muzulmiz a zo eus 75% eus poblañs Kirgizstan hag kristenion ortodoksel eo hogozik an holl re all.

[kemmañ] Liammoù diavaez

• Chadenn skinwel ha skingomz Kirgizstan
• Lec'hienn diwar-benn Kirgizstan

s • k • e Izili hag arsellerien Aozadur ar Guzuliadeg Islamek (AGI)
Izili	Afghanistan • Albania • Aljeria • Azerbaidjan • Bahrein • Bangladesh • Benin • Burkina Faso • Brunei • Kameroun • Tchad • Komorez • Aod an Olifant • Djibouti • Egipt • Gabon • Gambia • Ginea • Ginea-Bissau • Guyana • Indonezia • Iran • Irak • Jordania • Koweit • Kazakstan • Kirgizstan • Liban • Libia • Maldivez • Malaysia • Mali • Maouritania • Maroko • Mozambik • Niger • Nigeria • Oman • Pakistan • Palestina • Qatar • Arabia Saoudat • Senegal • Sierra Leone • Somalia • Soudan • Surinam • Siria • Tadjikistan • Turkia • Tunizia • Togo • Turkmenistan • Ouganda • Ouzbekistan • Emirelezhioù Arab Unanet • Yemen
Arsellerien	Stadoù Bosnia-ha-Herzegovina • Republik Kreizafrikan • Rusia • Thailand • Republik Turk Kiprenez an Hanternoz Kumuniezhoù muzulman Talbenn Dieubidigezh Broadel Moro Aozadurioù etrevroadel Aozadur Kenlabour Ekonomikel • Unaniezh Afrika • Kevredad ar Stadoù Arab • Lusk ar Vroioù Didu • Broadoù Unanet