Samoa thuộc Mỹ
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
| Amerika Sāmoa/Sāmoa Amelika
Samoa thuộc Mỹ
|
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Khẩu hiệu "Samoa, Muamua Le Atua" (tiếng Samoa) "Samoa, Thượng đế trên hết" |
||||||
| Quốc ca The Star-Spangled Banner, Amerika Samoa |
||||||
 |
||||||
| Thủ đô | Pago Pago; Fagatogo (thủ phủ chính quyền) | |||||
| Ngôn ngữ chính thức | tiếng Anh, tiếng Samoa | |||||
| Chính phủ | ||||||
| - | Thống đốc | Togiola Tulafono | ||||
| Lãnh thổ của Hoa Kỳ | ||||||
| - | Hiệp ước Berlin | 1899 | ||||
| - | Chứng thư chuyển nhượng Tutuila | 1900 |
||||
| - | Chứng thư chuyển nhượng Manuʻa | 1904 |
||||
| Diện tích | ||||||
| - | Tổng số | 199 km² (hạng 212) 76.83 mi² |
||||
| - | Nước (%) | 0 | ||||
| Dân số | ||||||
| - | Ước lượng 2007 | 57.663 (hạng 204) | ||||
| - | Điều tra 2000 | 57.291 (hạng 204) | ||||
| - | Mật độ | 353 /km² (hạng 33) 914 /sq mi |
||||
| Đơn vị tiền tệ | đô la Mỹ (USD) |
|||||
| Múi giờ | (UTC-11) | |||||
| Tên miền Internet | .as | |||||
| Mã số điện thoại | +1 684 | |||||
| 1 | tiếng Tây Ban Nha cũng được nói. | |||||
Samoa thuộc Mỹ (tiếng Samoa: Amerika Sāmoa hay Sāmoa Amelika) là một lãnh thổ của Hoa Kỳ nằm ở Nam Thái Bình Dương, phía đông nam quốc gia có chủ quyền Samoa. Đảo chính (lớn nhất và đông dân nhất) là Tutuila, cùng với Quần đảo Manu'a, Đảo san hô Rose và Đảo Swains cũng thuộc lãnh thổ. Samoa thuộc Mỹ là một phần của Quần đảo Samoa, nằm về phía tây của Quần đảo Cook, phía bắc Tonga, và cách 300 dặm Anh (500 km) về phía nam của Tokelau. Phía tây của nó là nhóm đảo Wallis và Futuna. Điều tra dân số năm 2000 cho thấy tổng dân số là 57.291[1]. Tổng diện tích đất là 200.22 km² (77.305 sq mi).
Mục lục |
[sửa] Lịch sử
[sửa] Trước khi tiếp xúc với Tây phương
Mặc dù nhiều sử gia tranh luận về nó, nhiều trong số tin rằng Quần đảo Samoan ban đầu có người ở sớm vào năm 1000 trước công nguyên. Samoa chưa được các nhà thám hiểm Tây phương tìm tới cho đến thế kỷ 18.
Lịch sử trước khi tiếp xúc với Tây phương của Đông Samoa (bây giờ là Samoa thuộc Mỹ) thì gắn bó chặt chẻ với lịch sử của Tây Samoa (hiện giờ là quốc gia Samoa độc lập). Quần đảo Manu'a của Samoa thuộc Mỹ có một trong các lịch sử lâu đời nhất của Polynesia có liên hệ với tước vị Tui Manua, liên quan với lịch sử của chuổi quần đảo Fiji, Tonga, Quần đảo Cook, Tokelau và những nơi khác nữa trong Thái Bình Dương nơi mà Manu'a một thời có ảnh hưởng. Trong thời Tonga chiếm đóng Samoa, Manu'a là nhóm đảo duy nhất vẫn còn độc lập. Các đảo Tutuila và Aunu'u có liên hệ chính trị với đảo 'Upolu' trong xứ mà bây giờ là quốc gia Samoa độc lập. Có thể nói là tất cả các đảo Samoa có liên hệ chính trị ngày nay qua hệ thống tù trưởng gọi là faamatai và qua quan hệ gia đình từng có quyền lực từ trước. Hệ thống faamatai và các tập tục faasamoa khởi đầu với hai trong số các tù trưởng xưa kia nỗi tiếng nhất của Samoa.
[sửa] Thuộc địa hoá
Sự tiếp xúc ban đầu với Tây phương gồm có một trận đánh trong thế kỷ 18 giữa những người thám hiểm Pháp và cư dân đảo trên Tutuila. Lần đó người Samoa bị Tây phương đổ lổi và cho họ mang tiếng là tàn ác. Đầu thế kỷ 19, các nhà truyền giáo Rarotonga đến Quần đảo Samoa theo sau là các nhà truyền giáo Tây phương do John Williams của Hội Truyền giáo London hướng dẫn, chính thức mang Kitô Giáo đến Samoa. Ít hơn 100 năm sau đó, Hội thánh Congregationalist Samoa đã trở thành một nhà thờ của dân bản thổ độc lập đầu tiên tại Nam Thái Bình Dương.
Tháng 3 năm 1889, một lực lượng hải quân của Đức đã tiến chiếm một ngôi làng tại Samoa, và tàn phá một số tài sản của người Mỹ. Ba chiến hạm của Hoa Kỳ sau đó tiến vào cảng Samoa và chuẩn bị khai hỏa vào ba chiến hạm Đức được nhìn thấy tại đó. Trước khi có thể khai hỏa thì một cơn bảo đã đánh chìm tất cả các chiến hạm của Mỹ và Đức. Một cuộc đình chiến tạm thời được đưa ra vì thiếu tàu chiến.
[sửa] Là lãnh thổ của Hoa Kỳ
Các cuộc tranh giành quốc tế trong bán hậu thế kỷ 19 được giàn xếp qua Hiệp ước Berlin năm 1899 trong đó Đức và Hoa Kỳ phân chia Quần đảo Samoan. Hoa Kỳ chính thức chiếm đóng nhóm nhỏ hơn gồm các đảo phía đông với bến cảng đáng nỗi bật là Pago Pago—năm sau đó. Các đảo phía tây bây giờ là quốc gia độc lập Samoa.
Sau khi Hoa Kỳ trưng thu Samoa, Hải quân Hoa Kỳ xây một trạm dự trử than đá trong Vịnh Pago Pago cho Hải đoàn Thái Bình Dương của mình và bổ nhiệm một Quản trị viên địa phương. Hải quân lấy được Chứng thư chuyển nhượng Tutuila năm 1900 và một chứng thư chuyển nhượng Manuʻa năm 1904. Chủ quyền cuối cùng của Manuʻa, Tui Manuʻa Elisala bị ép ký một chứng thư chuyển nhượng Manuʻa theo sau một loạt những vụ xử của Hải quân Hoa Kỳ được biết như "Vụ xử án Ipu", tại Pago Pago, Taʻu, và trên một pháo hạm của Hải đoàn Thái Bình Dương.
Sau Đệ nhất Thế chiến, trong thời Phong trào Mau tại Tây Samoa (sau đó là đất bảo hộ của Tân Tây Lan), có một phong trào Mau Samoa thuộc Mỹ tương ứng do Samuel Sailele Ripley lãnh đạo. Ông là một dân làng từ Leone và là một cựu chiến binh Đệ nhất Thế chiến. Sau các cuộc họp tại Mỹ, ông bị ngăn cản không cho bước lên bờ từ chiếc tàu đưa ông về lại quê nhà ở Samoa thuộc Mỹ và không được phép trở về. Phong trào Mau tại Samoa thuộc Mỹ đã bị Hải quân Hoa Kỳ đàn áp. Năm 1930 Quốc hội Hoa Kỳ đã phái một ủy ban đến để điều tra tình trạng pháp lý của Samoa thuộc Mỹ. Ủy ban này do những người Mỹ có một phần tham gia vào vụ đảo chính Vương quốc Hawaii lãnh đạo.
Năm 1938, phi công nỗi tiến Ed Musick và phi hành đoàn của ông chết trên chiếc Samoan Clipper S-42 của Hảng Pan American World Airways trên bầu trời Pago Pago trong một chuyến bay thị sát đến Auckland, Tân Tây Lan. Sau khi cất cánh một lát sau đó thì máy bay bị vấn đề và Musick quay nó ngược về hướng Pago Pago. Khi phi hành đoàn bắt đầu xả nhiêu liệu để chuẩn bị đáp khẩn cấp thì một tia lửa xẹt lên trong ống bơm nhiên liệu đã gây ra vụ nổ xé máy bay thành từng mảnh giữa không trung.
Trong Đệ nhị Thế chiến, Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ tại Samoa đông hơn dân số địa phương làm ảnh hưởng rất lớn đến nền văn hóa địa phương. Các nam Samoa từ 14 và trên được giới quân sự Hoa Kỳ đào tạo tác chiến. Trong Đệ nhị Thế chiến, người Samoa đã phục vụ như các chiến binh, nhân sự y tế, nhân sự giải mã, sửa tàu,...
Sau chiến tranh, Đạo luật Tổ chức 4500, một nỗ lực sáp nhập Samoa được Bộ Nội vụ Hoa Kỳ bảo trợ, bị đánh bại tại Quốc hội chỉ vì những nỗ lực của các tù trưởng Samoa do Tuiasosopo Mariota lãnh đạo. Các nỗ lực của các vị tù trưởng đưa đến việc lập ra một ngành lập pháp địa phương họp tại làng Fagatogo, thủ phủ de facto và de jure của lãnh thổ. (Xem đoạn nói về thành phố thủ phủ phía dưới để biết thêm thông tin về Fagatogo.)
Cùng lúc, thống đốc do Hải quân bổ nhiệm bị thay thế bằng một thống đốc được địa phương bầu lên. Mặc dù theo kỹ thuật mà nói Samoa thuộc Mỹ được xem là "chưa được tổ chức" vì Quốc hội Hoa Kỳ vẫn chưa thông qua một Đạo luật Tổ chức cho lãnh thổ nhưng Samoa thuộc Mỹ đang tự trị dưới một hiến pháp mà trở nên có hiệu lực vào ngày 1 tháng 7 năm 1967. Lãnh thổ Samoa thuộc Mỹ nằm trong Danh sách các lãnh thổ không tự trị của Liên Hiệp Quốc, một danh sách bị các giới chức chính quyền lãnh thổ tranh cải.
[sửa] Chú thích
[sửa] Liên kết ngoài
| Tìm thêm về American Samoa tại một trong những đồng dự án của Wikipedia: | |
|---|---|
 |
Wiktionary – từ điển |
 |
Wikibooks – sách giáo khoa |
 |
Wikiquote – danh ngôn |
 |
Wikisource – văn kiện |
 |
Commons – hình ảnh |
- Chính quyền
- American Samoa Government official site provides information on the territorial government including officials and recent legislation.
- Revised Constitution of American Samoa full text
- United Nations Decolonization Papers online United Nations Decolonization Documents including current and past Working Báo chí về Samoa thuộc Mỹ
- Rulers.org - American Samoa list of rulers
- Tổng quan
- CIA World Factbook entry on American Samoa
- History of American Samoa essay covering ancient to more modern times.
- Open Directory Project - American Samoa directory category
- Library of Congress Portals of the World - American Samoa links to resources
- "The Passive Resistance of Samoans to US and Other Colonialisms", article in "Sovereignty Matters" anthology covering the faamatai, faasamoa and US colonialism in American Samoa
- Thông tin khác
- ChooHoo! online community for Samoans. Features include forums, chat, blogs, etc.
- Jane's American Samoa extensive images
- Map of American Samoa basic political map
- Photographs of American Samoa
- American Samoa Travel Photos
 |
Bài này còn sơ khai. Bạn có thể góp sức viết bổ sung cho bài được hoàn thiện hơn. Xem phần trợ giúp để biết thêm về cách sửa đổi bài. |
| Các đơn vị hành chính Hoa Kỳ | |
|---|---|
| Các tiểu bang: | Alabama | Alaska | Arizona | Arkansas | Bắc Carolina | Bắc Dakota | California | Colorado | Connecticut | Delaware | Florida | Georgia | Hawaii | Idaho | Illinois | Indiana | Iowa | Kansas | Kentucky | Louisiana | Maine | Maryland | Massachusetts | Michigan | Minnesota | Mississippi | Missouri | Montana | Nam Carolina | Nam Dakota | Nebraska | Nevada | New Hampshire | New Jersey | New Mexico | New York | Ohio | Oklahoma | Oregon | Pennsylvania | Rhode Island | Tây Virginia | Tennessee | Texas | Utah | Vermont | Virginia | Washington | Wisconsin | Wyoming |
| Đặc khu liên bang: | Đặc khu Columbia |
| Các vùng quốc hải Mỹ: | Guam | Puerto Rico | Quần đảo Bắc Mariana | Quần đảo Virgin | Samoa thuộc Mỹ |
| Các tiểu đảo xa: | Đảo Baker | Đảo Howland | Đảo Jarvis | Đảo Johnston | Đảo san hô Kingman | Đảo san hô Midway | Đảo Navassa | Đảo san hô Palmyra | Đảo Wake |
|
|
||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
