Kars (il)
Vikipedi, özgür ansiklopedi
 |
Bu madde Kars il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Şehir merkezi için Kars sayfasına gidiniz. |
| Ülke | Konum |
|---|---|
 |
 |
| Temel veriler | |
| Bölgesi: | Doğu Anadolu |
| Bölümü: | Erzurum - Kars |
| İl merkezi: | Kars |
| Yüzölçümü: | 9.442 km²[1] |
| Rakımı: | ortalama 2000 metre |
| Koordinatları: | 40°36K 43°5D |
| Nüfusu: | 312.205 [2](2007) |
| Nüfus yoğunluğu: | km² başına 33 kişi |
| Posta kodu: | 36100 |
| Telefon kodu: | 0474 |
| Plaka kodu: | 36 |
| Yerel Yönetim | |
| Valisi: | Mehmet Ufuk Erden |
| Web sitesi: | www.kars.gov.tr |
| İlçeler | |
| Alfabetik sıraya göre: | Akyaka, Arpaçay, Digor, Kağızman, Merkez İlçe, Sarıkamış, Selim, Susuz |
Kars ili, Doğu Anadolu Bölgesi'nin kuzeydoğusunda yer almaktadır. İdari merkezi aynı adlı Kars şehridir. Kars ilinin 7 ilçesi, 10 belediyesi ve 384 köyü vardır. Yüzölçümü: 9.442 km²'dir. Nüfusu ise 312.205'tir (2007 yılı adrese dayalı nüfus sayımı).
Konu başlıkları |
[değiştir] Coğrafya
[değiştir] Coğrafi Konumu
Kars ili, Doğu Anadolu Bölgesi'nin, Erzurum - Kars Bölümü'nde yer alır. Kuzeyinde; Ardahan'la, doğusunda; Ermenistan'la, güneyinde; Iğdır ve Ağrıyla, batısında ise Erzurum'la çevrilidir.
[değiştir] Coğrafi Şekilleri
Rakımı ortalama 2000 m'yi bulan Kars ili topraklarının büyük bölümü yaylalardan oluşur. Akarsu vadileriyle yer yer parçalanan ilde yaylalar dalgalı düzlüklerden oluşur. Kars ilinde yer alan önemli yükseltiler şunlardır: Allahuekber Dağları, Kısır, Akbaba, Aladağ ve Aşağıdağ´dır. Aras Nehri ve Kura Nehri şehir topraklarından geçerek Hazar Denizi´ne dökülmektedir.
[değiştir] İklimi ve Bitki Örtüsü
Kars ilinde karasal iklim hakimdir. Kışları kurak, yazları ise yağışlı geçen ilde kışın sıcaklıklar -39 °C'ye kadar düşer. Karla kaplı gün sayısı 120'den fazladır. Bu ildeki iklim tipi diğer doğu illerine göre farklılıklar göstermektedir. Örnek olarak en çok yağışın yaz mevsiminde yağdığı gösterilebilir. Kars ili dahilinde yaz aylarında ilçeden ilçeye sıcaklık farklılıkları gözlemlenmektedir. Örneğin Akyaka, Arpaçay, Digor ve Kağızman ilçeleri, merkez ilçe başta olmak üzere Sarıkamış, Selim ve Susuz'dan daha sıcak olur.
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Arl | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ort.En Yüksek °C | 8.4 | 8.8 | 18.8 | 24.0 | 27.0 | 31.4 | 35.4 | 35.4 | 32.6 | 26.8 | 19.0 | 13.2 | |
| Ort.En Düşük °C | -31.6 | -33.1 | -30.2 | -18.4 | -6.0 | -2.8 | 1.8 | 1.6 | -3.8 | -15.8 | -29.4 | -30.4 | |
| Bu şema merkez ilçe bilgilerini kapsamaktadır. Kaynak: [3] | |||||||||||||
Yaşanan sert iklim koşullarından ötürü il genelinin doğal bitki örtüsü bozkırdır. Ormanlar, dağların yüksek kesimlerine kadar çıkar. 'Sarıkamış Ormanları' buna bir örnektir. İl genelindeki yayla ve platoların çayırlarla kaplanması sayesinde yayla hayvancılığı büyük önem taşımaktadır. Yörede Dünya'nın başka hiçbir yerinde yetişmeyen nadir bitki türleri bulunmaktadır[4].
[değiştir] Nüfus
[değiştir] Tarih
[değiştir] Paleolitik Dönemden Selçuklulara
Kars ili topraklarının tarihi, yapılan birçok arkeolojik kazı çalışmalarında yaklaşık iki milyon yıl öncesinde yaşanan Yontma Taş Devri'ne uzandığı görünmektedir[5]. Bu devirdeki dönemlerden kalma şölyen-aşölyen tipte işlenmiş el baltalarına Susuz ilçesinde, Cilavuz Dersi düzlüklerinde rastlanmıştır. Ağzıaçık Suyu'nun batısında kalan düzlüklerde ve Ani şehrinde el baltaları ve büyük yongalar bulunmuştur. Özellikle Yazılıkaya Mağaraları'nda bulunan duvar resimleri insanların yörede avcılık ve toplayıcılıkla uğraştıklarını ortaya koymaktadır. Bu resimlerde dağ keçileri, geyikler ve eşekler çizilmiştir[6]. İ.Ö. 9. yüzyılda Urartu Krallığı'nın sınırları dahilinde olan il, İ.Ö. 7. yüzyılda Kimmerler ve İskitler'in istilalarına uğradı. Bu asrın ardından önce Medler'in daha sonra da Persler'in egemenliğine geçen topraklarda, İ.Ö. 1. yüzyılda Ermeni Tigranlar´ın hakimiyeti sürdü. Daha sonra Roma İmparatorluğu´nun yönetimine giren yöre sonra sırasıyla; Partlar, Arakslılar, Sasaniler, Bizanslılar ve Araplar'ın eline geçti. Bu topraklar 11. yüzyılda tekrar Bizanslılar daha sonra Selçuklular ve Gürcüler'in yönetimine geçti. Anadolu Selçukluları ve Gürcüler arasında el değiştiren yöre, 1239'da Moğollar'ın, daha sonra sırayla Altınordu Devleti, Karakoyunlu, Timur ve yine Karakoyunlu, Akkoyunlu ve Safevi yönetiminde kaldı.
[değiştir] Osmanlı İmparatorluğu Dönemi
1534 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından Osmanlı Devleti´ne katıldı. Kars 19. yüzyıla kadar birçok kez Ruslar ve İranlılar'ın saldırısına uğradı. Bu yüzyılda Ruslar ve Osmanlılar arasında el değiştiren yöre, 1877 yılında Ruslar tarafından alındı. 1918'de Bolşevik İhtilali'nin ardından yapılan Brest-Litovsk Antlaşması ile Osmanlılara bırakıldı. Kısa bir süre sonra, önce Ermeni egemenliğine giren yöreyi daha sonra İngilizler ele geçirdi. Kars'ı daha sonra Ermeniler'e ve Gürcüler'e bırakan İngilizler buradan çekildi.
[değiştir] Türkiye milli mücadelesi esnasında Kars ili
Kars, Kurtuluş Savaşı'yla 30 ekim 1920'de kurtarıldı. Kars halkının milli mücadelede gösterdiği fedakarlıktan ötürü şehre Gazi ünvanı verildi. 1921 yılında yapılan Moskova ve Kars Antlaşması ile yeni sınırlarına kavuşan Kars, Cumhuriyet'in ilanından sonra il yapıldı.
[değiştir] Cumhuriyet Dönemi
[değiştir] Ekonomi
[değiştir] Tarım ve hayvancılık
Kars ili ekonomisi büyük bir oranda tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Kars ili arazisinin %34,7'si tarım arazisidir[7]. İl genelinde başta hububat (buğday, arpa) üretimi olmak üzere yem bitkileri ve endüstri bitkileri yetiştirilmektedir. En çok üretilen ürün buğdaydır. Yıllık üretim 234.631 tonun üzerindedir. Bunu 170.984 tonla arpa ve 74.400 tonla şeker pancarı izlemektedir. İl genelinde en çok üretilen ürünlerden olan tahıllardır. Bunda ilin iklim yapısı, yer şekilleri ve coğrafi konumunun büyük etkisi vardır. Bu ürünlerin dışında başta Digor ve Kağızman ilçeleri olmak üzere meyve ve sebze üretimi de yapılmaktadır. Meyve üretiminde başı kayısı, elma ve ceviz çekmektedir. İl genelinde en çok yetişen sebzeler ise sırasıyla beyaz lahana, soğan ve taze fasulyedir.
Kars ili kırsalındaki en temel ekonomik sektör hayvancılıktır. Çayır ve mera arazileri %39,2 ile tarımsal araziden daha geniştir. Bu oranın büyük oluşu ilde özellikle küçük ve büyükbaş hayvancılığının gelişimine büyük katkı sağlamaktadır. 2005 yılı itibarı ile il genelinde 350.969 koyun, 332.071 sığır, 28.751 keçi, 19.107 tek tırnaklılar ve 202 manda bulunmaktadır. Bunun dışında özellikle arıcılık başta olmak üzere kümes hayvancılığı ve bu hayvanların sayısı ve ürettikleri bal ve yumurta sayılarıda il halkının geçimine katkı sağlamaktadır[8]. Kaşar ve bal haricinde üretilen hayvansal ürünler pazarlanmamaktadır. Bu ürünler sadece aile ihtiyaçlarını karşılamaktadır[9].
[değiştir] Sanayi
Kars ilindeki yatırım azlığı sebebiyle bu il 1968 tarihinde Birinci Derecede Kalkınmada Öncelikli Yöre olarak ilan edilerek bundan sonraki on yıl içersinde sanayi tesislerinin açılması gerçekleşmiştir. Bugün il genelinde altı büyük sanayi tesisi mevcuttur. Bu tesisler şunlardır:
|
Bunun dışında Kars Organize Sanayi Bölgesi'nde ve Küçük Sanayi Sitesi'nde irili-ufaklı işletmeler vardır[10]. Elde edilen sütten yapılan süt ürünlerinden en önemlisi olan kaşar Zavod[11] adı verilen mandıralarda işlenir. Kars Kaşarı adı verilen bu ürün İzmir Enternasyonal Fuarı'nda 1937 yılından 1950'ye kadar gravyer ve beyaz peynir ile birlikte Türkiye Birincilik Ödülü'nü almıştır[12].
[değiştir] Ticaret
Kars halkının büyük bir kısmı geçimini tahıl tarımı ve geleneksel mera hayvancılığı ile sağlamaktadır. Hayvancılık genellikle küçük aile işletmeciliği şeklinde ve aile ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yapılmaktadır. Bu üretimden doğan ürünlerin büyük kısmı bu aileler tarafından tüketilmektedir.
Kars ili genelinde 2005 yılı itibarı ile yüzbinlerce büyük ve küçükbaş ve binlerce tek tırnaklı hayvan bulunmaktadır. Bunun dışında 44.296 arı kovanı olup yıllık ortalama 1058,63 ton bal üretilmektedir.[13] 3000 ton beyaz peynir, 5000 ton kaşar peyniri ile 112.000 ton süt üretilmektedir. Bitkisel üretimde ise tahıl ürünleri başta gelmektedir. Kars'ta sanayi kesimi Gayri Safi Yurtiçi Hasılasından yaklaşık binde 6 pay almaktadır. İl genelindeki sanayi tesisleri ağırlıklı olarak hayvansal ve tarımsal ürünleri işletmektedir. İl geneli mevcut sanayi kuruluşları; şeker, ayakkabı, yem, çimento, et, değirmen taşı, süt ürünleri, mobilya, tuz, bordür ve parke gibi alanlarda faaliyet göstermektedir[14]. Son zamanlarda ildeki turizm sektörü de gelişmektedir[15].
[değiştir] Altyapı
[değiştir] Eğitim
[değiştir] Sağlık
[değiştir] Ulaşım
Kars, Kuzeydoğu Anadolu'da ulaşım ağının kesiştiği noktada yer almaktadır. İle kara, demir ve havayolu ile ulaşmak mümkündür. Kars merkeze 6 km. uzaklıktaki havalimanına hergün Atatürk Havalimanı ve Sabiha Gökçen Havalimanı'ndan yani İstanbul'dan ve Ankara'dan, haftanın bazı günlerinde ise İzmir'den ulaşım sağlanmaktadır[16].
[değiştir] Haberleşme
[değiştir] Medya
Kars ili genelinde sadece Serhat TV adlı bir tane yerel televizyon yayın yapmaktadır. Bunun dışında ulusal bazda hizmet veren bazı haber ajanslarınında -İhlas Haber Ajansı, Cihan Haber Ajansı ve Doğan Haber Ajansı- il temsilcilikleri bulunmaktadır. Ayrıca il genelinde yayımlanıp basılan birçok gazete ve radyo hizmeti veren istasyonlar bulunmaktadır.
|
Yerel Gazeteler:
|
Radyo İstasyonları:
|
[değiştir] Yerel yönetim
[değiştir] Milletvekilleri
Yapılan son Genel Seçimler´de yani 22 Temmuz 2007 gününde Kars halkı üç milletvekilini Türkiye Büyük Millet Meclisi´ne gönderdi. Bu milletvekilleri ve partileri şöyledir[17]:
- Zeki Karabayır (Adalet ve Kalkınma Partisi),
- Mahmut Esat Güven (Adalet ve Kalkınma Partisi),
- Gürcan Dağdaş (Milliyetçi Hareket Partisi)
[değiştir] Kars Valisi ve belediye başkanları
- Vali: Mehmet Ufuk Erden
- Merkez ilçe ve diğer ilçelerin Belediye Başkanları
- Kars Bld. Bşk.: Naif Alibeyoğlu (Adalet ve Kalkınma Partisi)
- Akyaka Bld. Bşk.: Bulut Öztürk (Adalet ve Kalkınma Partisi)
- Arpaçay Bld. Bşk.: Cengiz Çobanoğlu (Adalet ve Kalkınma Partisi)
- Digor Bld. Bşk.: Hikmet Özyümlü (Adalet ve Kalkınma Partisi)
- Kağızman Bld. Bşk.: Osman Nihat Yüce (Adalet ve Kalkınma Partisi)
- Sarıkamış Bld. Bşk.: İlhan Özbilen (Adalet ve Kalkınma Partisi)
- Selim Bld. Bşk.: İlhan Çiftçi (Demokrat Parti)
- Susuz Bld. Bşk.: Ahmet Zinderen (Demokrat Parti)
- Belde Belediye Başkanları:
- Dağpınar Bld. Bşk.: Ayhan Erkmen (Demokratik Toplum Partisi)
- Koçköyü Bld. Bşk.: Ağabey Vergül (Adalet ve Kalkınma Partisi)
[değiştir] Kardeş şehirler
Kars ili sınırlarında yer alan yerleşim yerlerinden sadece merkez ilçenin kardeş şehirleri vardır. Bu kentler şunlardır:
Ahıska, Gürcistan
Edirne, Türkiye
Gence, Azerbaycan
Gümrü, Ermenistan
Kirkenes, Norveç- Kutaisi, Gürcistan
[değiştir] Kültür
[değiştir] Gelenekler
Kars ili gelenekleri il merkezindeki geleneklerle büyük benzerliğe sahiptir.
[değiştir] Festivaller
İl genelinde düzenlenen bazı festivaller aşağıda listelenmiştir.
[değiştir] Turizm
[değiştir] Spor
[değiştir] Kaynaklar
- ^ http://kars.meb.gov.tr/ Kaynağı şu sıralamayı uygulayarak görebilirsiniz:Kars-Coğrafi Yapı
- ^ http://report.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnks=&report=turkiye_ilce_koy_sehir.RDF&p_il1=36&p_kod=1&desformat=html&ENVID=adnksEnv Türkiye İstatistik Kurumu, adrese dayalı nüfus kayıt sistemi
- ^ http://www.meteor.gov.tr/2006/tahmin/tahmin-iller.aspx?m=KARS meteor.gov.tr
- ^ http://www.kars.bel.tr/kars.php?icerik_id=65
- ^ Temel Britannica Ansiklopedisi, cilt 10, Kars maddesi. ISBN 975-7760-02-01
- ^ http://www.kars.gov.tr/kars_toncesi.html
- ^ http://www.karstarim.gov.tr/taryapi.asp#arazi
- ^ http://www.karstarim.gov.tr/taryapi.asp#arazi
- ^ http://tr.wikipedia.org/wiki/Kars#Tar.C4.B1m_ve_hayvanc.C4.B1l.C4.B1k_sekt.C3.B6r.C3.BC
- ^ http://www.kars.gov.tr/kars_snycumd.htm
- ^ Temel Brittanica Ansiklopedisi, cilt 10, Kars maddesi, sayfa 75
- ^ http://www.karsardahanigdir.net/karskasari.htm
- ^ http://www.karstarim.gov.tr/taryapi.asp#hayvansal
- ^ http://tr.wikipedia.org/wiki/Kars Kars'taki fabrikalar
- ^ http://www.kars.gov.tr/kars_ticaret.html
- ^ http://tr.wikipedia.org/wiki/Kars Kars'ta ulaşım
- ^ http://www.genelsecimsonuclari.com/index.asp?id=36&il=KARS/ 2007 Genel Seçim Sonuçları (Kars)
- ^ http://www.kenthaber.com/Arsiv/Haberler/2006/Eylul/08/Haber_164050.aspx
- ^ http://www.haberler.com/kars-uluslararasi-altin-kaz-film-festivali-haberi/
- ^ http://www.festivalonwheels.org/TR/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF71BE64510F6C8BC9782D5F4001E6D616
- ^ http://tr.wikipedia.org/wiki/Murat_%C3%87obano%C4%9Flu
- ^ http://www.aksiyon.com.tr/detay.php?id=12495
[değiştir] Dış bağlantılar
 Türkiye'nin Doğu Anadolu bölgesinde Kars ili |
||
|---|---|---|
| şehir | Kars |
   |
| İlçe | Akyaka - Arpaçay - Digor - Kağızman - Sarıkamış - Selim - Susuz | |
|
İller
|
||
| Ege | ||
| Karadeniz | ||
| İç Anadolu | ||
| Doğu Anadolu | ||
| Marmara | ||
| Akdeniz | ||
| Güneydoğu Anadolu | ||
