Çanakkale (il)
Vikipedi, özgür ansiklopedi
 Çanakkale (il) |
|
|---|---|
 |
|
| Çanakkale ili konumu | |
 |
|
| Bilgiler | |
| Coğrafi Bölge: | Marmara Bölgesi |
| Yüzölçümü: | 9.737 (km²) |
| Nüfus (2007) | 476,128 (TÜİK) |
| Plaka kodu: | 17 |
| Telefon kodu: | 0286 |
| İnternet Sitesi | http://www.çanakkale.gov.tr |
 |
Bu madde Çanakkale il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Şehir merkezi için Çanakkale sayfasına gidiniz. |
Çanakkale, Türkiye'nin kuzeybatısında, topraklarının büyük bölümü Marmara Bölgesi sınırları içinde kalan, 25° 40' - 27° 30' doğu boylamları ve 39° 27' - 40° 45' kuzey enlemleri arasında 9.737 km²'lik bir alan kaplayan, Asya ve Avrupa kıtalarında toprakları bulunan, kendi adını taşıyan boğaz ile ikiye bölünmüş olan bir ildir.
Anadolu'nun en batı noktası olan Baba Burnu ile Türkiye'nin en batı noktası Gökçeada'daki Avlaka Burnu il sınırları içindedir. Ege Denizi'nde Türkiye'ye ait en büyük adalar, Bozcaada ve Gökçeada, Çanakkale iline bağlıdır.
Konu başlıkları |
[değiştir] İlçeleri
[değiştir] Tarihçe
Eski çağlarda, Hellespontos ve Dardanelles olarak da adlandırılan ilde 3000 yıldan beri yerleşim olduğu bilinmektedir. Bugün bile kalıntıları bulunan Truva (Troia, Troy) Antik kenti 2500 yılında büyük bir depremle yıkılmış ve bölge uzun yıllar Lidya'lılarca yönetilmiştir. Millattan önce 336 yılında bölgede en önemli güç hâline gelen Pers İmparatorluğu Helenizm'i tüm dünyaya yaymak amacındaki Büyük İskender Granikos Çayı (Biga Çayı) kıyılarında büyük bir bozguna uğratılmıştır. Osmanlı Devleti döneminde de Karesioğulları Beyliğinin yıkılması ile ilin bugünkü topraklarının büyük bir bölümü ele geçirilmiş, Bizans'a yardım karşılığı ödül oalark alınan Gelibolu'daki kaleler sayesinde ilin fethi daha da kolaylaşmış ve Boğazlar ile birlikte kontrol Osmanlı Devleti'ne geçmiştir.
Çanakkale ilinin topraklarının bütününe bakıldığında, üzerinde kurulmuş olduğu yarımada Biga Yarımadası olarak adlandırılır. İl içindeki en kayda değer yükselti Biga Dağları'dır. Biga adının bu denli çok kullanımının sebebi, Cumhuriyet döneminden önce , Osmanlı idarî sisteminde Sancak'ın Biga ilçesi olmasıdır. Yani ilin eski merkezi Biga olup, Cumhuriyet döneminde, kazanılmış olan başarılardan dolayı ilin ismi ve merkezi Çanakkale olarak değiştirilmiştir. İlin isminin kökeni ise yörede çok gelişmiş olan çanak - çömlek zanaatinden gelir. Şehrin iki simgesi hâline gelen Kale-i Sultaniye ile çanakçılık özdeşleşince de şehir Çanakkale olarak adlandırılmaya başlanmıştır.
[değiştir] Demografi
Çanakkale iline bağlı 568 köy, 21 bucak, 12 ilçe belediyesi ve 22 belde belediyesi vardır. Çanakkale ilinin ilçeleri ile birlikte nüfusu 476,128 kadardır. İl merkezinin köyler hariç nüfusu 86,544'tür. Merkezden sonra en büyük ilçe Bigadır. İlin en küçük ilçesi Bozcaada'dır. Adaların nüfusu yazları iki katını aşsada kışın yerlilerden başka yaşayan kalmaz.
İl genelinde nüfusun yüzde 52'si şehirlerde geri kalanı kırsal kesimde yaşar. Yıllık nüfus artışı yüzde 0.34 ile oldukça azdır. Nüfus yoğunluğu 47.93 kişi/km²dir.
| İlçe adı | Şehir nüfusu | Köy nüfusu | Toplam nüfus | Yıllık artış | Nüfus yoğunluğu |
|---|---|---|---|---|---|
| Merkez | 86,544 | 29,231 | 115,775 | % 1.58 | 122 |
| Ayvacık | 7,609 | 22,778 | 30,387 | % -0.05 | 34.76 |
| Bayramiç | 13,134 | 18,238 | 31,372 | % -0.41 | 24.60 |
| Biga | 33,509 | 46,060 | 79,569 | % 0.44 | 59.78 |
| Bozcaada | 2,276 | - | 2,276 | % -0.88 | 56.9 |
| Çan | 29,172 | 22,793 | 51,965 | % -0.26 | 58.58 |
| Eceabat | 5,498 | 3,995 | 9,493 | % -0.62 | 19.37 |
| Ezine | 14,125 | 20,211 | 34,336 | % -0.45 | 72.43 |
| Gelibolu | 31,246 | 16,006 | 47,252 | % 0.31 | 58.62 |
| Gökçeada | 6,801 | 1,871 | 8,672 | % -0.32 | 30 |
| Lapseki | 10,612 | 16,592 | 27,204 | % 0.64 | 28.48 |
| Yenice | 6,917 | 30,910 | 37,827 | % -0.45 | 27.67 |
| Toplam | 247,443 | 228,685 | 476,128 | % 0.34 | 47.93 |
[değiştir] Coğrafya
İl topraklarının yarısından fazlası ormanlar ile kaplıdır. Ormanlar il topraklarının % 53.9'unu oluşturur. Ormanlık alanlar 536.964 hektar olup bunun 449.024 hektarı koru, 87.969 hektarı ise köylülere dağıtılan ve ticaret yapılan, kesilmeye hazır ormanlardır. Ormanlık arazinin yarısından fazlasını kızılçam ve meşe kaplar. İlde yetişen ağaçalarin miktarları şöyledir;
| Ağaç türü | Kapladığı alan (Hektar) | Toplam ormanlara oranı |
|---|---|---|
| Kızılçam | 181.093,20 | 33,73 |
| Meşe | 109.997,50 | 20,49 |
| Karaçam | 60.735,00 | 11,24 |
| Diğer | 185,138,30 | 34,36 |
| Genel toplam | 536.964,00 | 100,00 |
İlin kıyı ilçelerinde ve adalarda iklim hemen hemen aynıdır. Akdeniz iklimi ile Karadeniz iklimi arasında bir geçiş iklimin yaşandığı Çanakkale topraklarında iklim daha çok Akdeniz iklimine paralellik gösteriri. İç bölgelerde denizden yükseklik artar ve bu nedenle kıyı bölgelere oranla aradaki sıcaklık ortalaması oldukça açılır. Yılın büyük bölümü hemen her ilçede rüzgârlı günler yaşanır.
Çanakkale'de önem arzeden bir su kütlesi bulunmaz. Gelibolu Yarımadası'nda Tuzla Gölü, Biga ilçesi sınırlarında Hoyrat Gölü ve Ece Gölü ile diğer ilçelerde yer alan bazı ufak baraj gölleri ve göletler vardır. Biga'ya bağlı Yeniçiftlik beldesinde yer alan yaklaşık 10,000 hektarlık Ece Gölü son bir kaç yıl içinde kurutularak tarıma uygun hâle getirilmeye çalışılmaktadır.
Çanakkale ilinin coğrafî olarak aslında 4 farklı su kütlesi ile kıyısı bulunur. Aşağıdaki tabloda ilçelerin nereye kıyısı olduğu ile kıyı ve plâj uzunluklarının dizelgesi vardır;
| İlçe | Kıyı uzunluğu (km) | Kıyısında olduğu deniz | İlin toplam kıyısına oranı (%) | Plâj uzunluğu (km) |
|---|---|---|---|---|
| Merkez | 60.2 | Çanakkale Boğazı | 8.96 | 10.25 |
| Ayvacık | 83.2 | Ege Denizi | 12.38 | 8.00 |
| Bayramiç | 0 | - | - | - |
| Biga | 71.6 | Marmara Denizi | 10.65 | 7.01 |
| Bozcaada | 43.7 | Ege Denizi | 6.51 | 4.10 |
| Çan | 0 | - | - | - |
| Eceabat | 103.1 | Boğaz - Saros Körfezi - Ege Denizi | 15.35 | 7.10 |
| Ezine | 38,6 | Ege Denizi | 5.75 | 6.20 |
| Gelibolu | 126.6 | Boğaz - Ege Denizi | 18.85 | 10.50 |
| Gökçeada | 92.0 | Ege Denizi | 13.70 | 11.80 |
| Lapseki | 52.7 | Marmara Denizi | 7.85 | 7.50 |
| Yenice | 0 | - | - | - |
| Toplam | 671 | Ege - Marmara - Saros - Boğaz | - | 72,40 |
[değiştir] Eğitim
İl, eğitim bakımından halkına Türkiye ortalamasının oldukça üstünde bir hizmet sunar. İl sınırları içinde 1 Fen Lisesi, 10 anadolu Lisesi, 2 Anadolu Öğretmen Lisesi ve birçok Meslekî lise bulunur. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) bünyesinde 9 fakülte, 2 yüksekokul ve 2 enstitü bulunur, ve 20,000 öğrenciye eğitim verir. Halkın %8,0'i üniversite mezunudur.İlköğretimlerde okullaşma oranı %100'dür. Okuryazarlık oranı (2000 Nüfus verilerinde) %90 olarak açıklanmış, fakat geçen zaman içersinde oranın %99 olduğu sanılmaktadır. (Çanakkale Valiliği Resmî Sayfası) İlçede 75,000'e yakın öğrenci bulunur. İlde derslik başına düşen öğrenci sayısı 20'dir.
[değiştir] Kültür
Çanakkale, binyıllar boyunca farklı toplumların egemenliğinde kalmış, gerek mimarisinde gerek yaşamda onlardan izler taşımaktadır. 70'li yıllardan itibaren ile yapılmaya başlayan ticarî yatırımlarla ildeki geleneksel toplum yapısı yerini hızla modernize olmuştur. Ticarî yatırımlarla ile ulaşık kolaylaşmış ve şehrin görünümünün değişmesi böylece başlamıştır. Bugün Çanakkale Türkiye'nin en modern çevrelerindendir. Geniş kaldırımları, temiz caddeleri, bakımlı binaları ile örenk bir şehirdir. Henüz altyapısı tam oturmamışsa da kültürel anlamda Çanakkale ili Türkiye'de önde gelen çevrelerdenidr. Toplumda çekirdek aile yaygındır. Toplum, Türkmenler, Pomaklar, Yörükler ve az sayıda Çerkez ile Boşnak'tan oluşur. Pomak ve Yörükler genelde tarım ile uğraşırlar. Bir Yörük kişisi ile Pomak farklı biçimde geleneksel giysiler giyer.
İl ve ilçe merkezlerinde büyük ölçüde modern giyim örnekleri benimsenmiştir. Kırsal kesimden gelen bayanlar, beyaz Yemenî adı verilen eşarp ve şalvar ile siyah naylonumsu kumaştan pardesü (ferace) giyerler, kırsal kesim erkeklerinde ise baskın giyim türü, pantolon, ceket ve kaskettir. Yörede erkeklerin şalvar giydiği pek görülmez. Yöre mutfağı ise birbirinden lezzetli tatlara sahiptir. Çanakkale mutfağını anlatacak kilit sözcükler; zeytinyağ, zeytin, sardalya, peynir helvası ve keşkektir. Adalar bağcılık ve şarapçılık konusunda başı çekmektedir.
[değiştir] Turizm
Çanakkale ile birçok ilçesi tarihî ve doğal güzellikler bakımından oldukça zengin olmasına rağmen, bölge olması gerekenden oldukça az turist çekmektedir. İl merkezinin çevresinde bulunan yerlerin hemen hemen heryeri sit alanı ilân edilmiştir. Çanakkale'nin büyüyememesinin asıl sebeplerinden biride budur. Birçok alan yerleşime kapalıdır.
[değiştir] Çanakkale'nin başlıca turistik yerleri
- Gelibolu Yarımadası Tarihî Millî Parkı
- Truva (antik şehir)
- Assos
- Gökçeada (İmroz)
- Bozcaada (Tenedos)
- Harp Eserleri Müzeleri
- Antik Yunan Şehirleri
- Kazdağı
- Kaplıca ve Termal Tesisler
- Kaleler
[değiştir] Çanakkalede Foto galeri
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
[değiştir] Dış bağlantılar
 |
Çanakkale ilinin ilçeleri |  |
|---|---|---|
|
Merkez | Ayvacık | Bayramiç | Biga | Bozcaada | Çan | Eceabat | Ezine | Gelibolu | Gökçeada | Lapseki | Yenice |
||
 |
Marmara Bölgesi'nin illeri |
 |
|---|---|---|
|
Balıkesir • Bilecik • Bursa • Çanakkale • Edirne • İstanbul • Kırklareli • Kocaeli • Sakarya • Tekirdağ • Yalova |
||
 |
Türkiye'deki iller | |
|---|---|---|
|
Adana • Adıyaman • Afyonkarahisar • Ağrı • Aksaray • Amasya • Ankara • Antalya • Ardahan • Artvin • Aydın • Balıkesir • Bartın • Batman • Bayburt • Bilecik • Bingöl • Bitlis • Bolu • Burdur • Bursa • Çanakkale • Çankırı • Çorum • Denizli • Diyarbakır • Düzce • Edirne • Elazığ • Erzincan • Erzurum • Eskişehir • Gaziantep • Giresun • Gümüşhane • Hakkari • Hatay • Iğdır • Isparta • İstanbul • İzmir • Kahramanmaraş • Karabük • Karaman • Kars • Kastamonu • Kayseri • Kırıkkale • Kırklareli • Kırşehir • Kilis • Kocaeli • Konya • Kütahya • Malatya • Manisa • Mardin • Mersin • Muğla • Muş • Nevşehir • Niğde • Ordu • Osmaniye • Rize • Sakarya • Samsun • Siirt • Sinop • Sivas • Şırnak • Tekirdağ • Tokat • Trabzon • Tunceli • Şanlıurfa • Uşak • Van • Yalova • Yozgat • Zonguldak |
||
