Dil (lisan)
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Dil veya lisan, insanların düşündüklerini ve hissettiklerini bildirmek için kelimelerle veya işaretlerle yaptıkları anlaşmadır. İnsanlık tarihinin büyük bir bölümü boyunca, dillerin dağılımı kesintili ve bölük pörçük olmuş, insan grupları dağıldıkçazaten var olan karmaşık iletişim ağlarına uydu ve internet iletişimlerininde eklenmesiyle insan ırkı, ilk kökenlerinden bu yana ilk kez tek bir topluluk halini almaktadır [1].
Konu başlıkları |
[değiştir] Dille ilgili yargılar
- Dil, bir araçtır, kendine özgü kural ve kanunları vardır, irade sahibidir.
- Dil, anlaşma sağlar, bir gizli anlaşma sistemidir, tarihsel bir varlıktır. En geniş ve ilk anlaşma aracıdır.
- Dil, toplumsal bir varlıktır, toplumları birbirinden ayırır. Toplum gücü, dilin gelişimiyle doğru orantılıdır. Diller zamanla gelişebildiği gibi zamanla ölebilir. Dili bireyler değil toplumlar oluşturur.
- Dil, canlı, fiziksel bir varlıktır (ses titreşimi), yapay bir varlık değildir.
[değiştir] Dilin doğuşu
- Yansıma Teorisi: İlk insanlar, çevrelerindeki sesleri taklit ederek ilkel dilleri oluşturmuşlardır.
- Ünlemler Teorisi: İlk insanlar, korkularını, acılarını, sevinçlerini, ruh hallerini dışa vuran sesler oluşturmuşlar, böylece dil oluşmuştur. Tüm dünya dillerinde yansıma ve ünlemler hemen hemen aynıdır.
- Birlikte İş Teorisi: İlk insanlar, işleri birlikte yapmaya başlamışlar, birlikte tempo oluşturmuşlardır.
[değiştir] Dil değişimleri
Diller zamanla değişime uğrarlar veya tamamen yok olurlar. Sözcük yazılışlarında, okunuşlarında ya da imlâ kurallarında oluşan yavaş ve küçük yenilikler birikerek ve büyüyerek bu değişimleri oluşturur. Bir dili konuşan ya da kullanan insanlar yeterince uzun bir süre fiziksel ya da kültürel olarak ayrı yaşarlarsa dilleri farklılaşmaya başlar. Bir dili belirgin farklılıklarla konuşan iki insan, birbirlerini anlayabiliyorlarsa ayrı lehçeleri, birbirlerini anlayamıyorlarsa ayrı dilleri konuşuyor olarak kabul edilirler. Dillerin birbiriyle ilişkili olup olmadıklarını anlamakta kullanılan göstergelerden biri de benzer anlamalar taşıyan, benzer yapılı kelimelerdir. Bu şekilde doğal olarak gelişmiş dillerin dışında, yapay olarak geliştirilmiş diller de vardır. Yapay dillere Esperanto ve Mondlango örnek verilebilir.
Türkçe zaman içinde aşağıdaki gibi şekillenmiş ve değişmiştir:
[değiştir] Dil aileleri
- Ana madde: Dil aileleri
Dünyada yaklaşık 5000 dil vardır. Dünya dilleri iki şekilde sınıflandırılır:
- Yapılarına göre dünya dilleri (Bu sınıflandırmada kelimenin kullanılışı temel alınır.)
- Yalınlayan diller: Kelimeler kullanım sırasında değişmeye uğramaz ve ek almaz. (Örnek:Çince)
- Çekimli diller: Kelimeler kullanım veya türetim sırasında yapılarını, köklerini değiştirir, farklı kelime oluşturur. (Örnek:Arapça, Farsça, Almanca, Fransızca)
- Eklemeli diller: Kelimeler kullanım sırasında kökler hiçbir değişikliğpe uğramaz. Anlam farklılıkları eklerle sağlanır. (Örnek:Türkçe)
- Kökenlerine göre dünya dilleri (Dil aileleri)
- Hint-Avrupa dilleri ailesi
- Çin-Tibet dilleri ailesi
- Sami dilleri ailesi
- Bantu dilleri ailesi
- Ural-Altay dilleri ailesi
Türkçe'nin içinde yer aldığı Altay dilleri kolu, adını, Orta Asya'da bulunan Altay Dağları'ndan alır. Göçebe yaşayan bu insanların bir kısmı Avrupa'ya, diğer kısmı ise Japonya'ya doğru hareket etmiştir. Bu dil ailesinde en çok kullanılan (ve en gelişmiş) dil, Türkçe'dir. Bu gruba ait diğer diller, Moğolca ve Mançuca'dır. Bazı dilbilimciler Japonca ve Kore dillerini de bu dil ailesine dahil etmektedir. Bunun yanında böyle bir dil ailesinin bulunmadığı ve bu dillerin bir dil grubu oluşturduğu görüşü de vardır.
