Tsunami

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy zjawiska przyrodniczego. Zobacz też: styl Karate do Tsunami.

Animacja przedstawiająca fale tsunami podczas trzęsienia ziemi na Oceanie Indyjskim w 2004

Prędkość rozchodzenia się tsunami po trzęsieniu ziemi w Chile w 1960

Tsunami w Tajlandii, grudzień 2004

Tsunami (jap. 津波 – tsunami – fala portowa (tsu – port, nami – fala)) – fala oceaniczna, wywołana podwodnym trzęsieniem ziemi, wybuchem wulkanu bądź osuwiskiem ziemi (lub dzieleniem się lodowców), rzadko w wyniku upadku meteorytu.

Fale rozchodzą się pierścieniowo od miejsca jej wzbudzenia. Na pełnym morzu przejście fali tsunami, poruszającej się z wielką prędkością (do 900 km/h), może być nawet niezauważone, jako że długość tych fal dochodzi do kilkuset kilometrów, ale ich wysokość nie przekracza kilkudziesięciu centymetrów. Dopiero w strefie brzegowej może ona osiągnąć wysokość kilkudziesięciu metrów niszcząc nadbrzeżne miejscowości. Najczęściej występuje w basenie Oceanu Spokojnego. Może osiągać brzeg jako łamiąca się fala, ściana wody lub podobnym do przypływu zalaniem.

[edytuj] Rodzaje tsunami

Wyróżnia się trzy rodzaje tsunami:

lokalne – miejsce wzbudzenia fali znajduje się blisko wybrzeża, a czas jej przybycia wynosi do pół godziny,
regionalne – fale mogą zagrozić większemu obszarowi przybrzeżnemu (juhu), czas przybycia do 5 godzin od wzbudzenia,
ponadregionalne (pacyficzne) – mogą objąć wiele obszarów po obu stronach Pacyfiku, czas przybycia fali od kilku do kilkunastu godzin w zależności od odległości wzbudzenia.

[edytuj] Historyczne tsunami

(od najnowszych wydarzeń po najstarsze)

26 grudnia 2004 – trzęsienie ziemi na Oceanie Indyjskim niszczy wybrzeża kilku krajów Azji i Afryki, ok. 294 tys. zabitych,
17 lipca 1998 – trzęsienie ziemi u wybrzeży Papui-Nowej Gwinei, 2200 zabitych,
1993 – trzęsienie ziemi u wybrzeży Japonii fala o wysokości 60 cm na otwartych wodach wzrosła do 30 metrów zbliżając się do lądu.
27 marca 1964 – "trzęsienie wielkopiątkowe" wywołuje tsunami, które niszczy zachodnie wybrzeże Ameryki Północnej,
1960 – trzęsienie ziemi w Chile wywołuje jedno z najwyższych fal tsunami, które docierają do wybrzeży Japonii
10 lipca 1958 – największe zarejestrowane w historii tsunami (megatsunami, iminami) zanotowano w Lituya Bay na Alasce, fala powstała w wyniku trzęsienia ziemi osiągnęła wysokość 524 m,
1946 – trzęsienie ziemi na Aleutach, tsunami atakuje Hawaje i Alaskę, 196 ofiar, po tej katastrofie powstał system ostrzegania przed tsunami na Pacyfiku, dlatego, że Hawajczycy uznali doniesienie o tym, że wkrótce ma się pojawić tsunami za żart prima aprilisowy,
1883 – wybuch wulkanu Krakatau wywołuje fale tsunami na Oceanie Indyjskim i Spokojnym,
1755 – trzęsienie ziemi w Lizbonie i wywołane przez nie tsunami niszczy stolicę Portugalii,
ok. 1450 p.n.e. – wybuch wulkanu na greckiej wyspie Santoryn,
6100 p.n.e. i wcześniej – osuwiska Storegga wywołują kilka tsunami w północnej części Atlantyku.