Inflanty
Z Wikipedii
Inflanty (od zniekształconej niemieckiej nazwy Livland – Liwonia) to nazwa nadana krainie historycznej nad Dźwiną i Zatoką Ryską powstałej w średniowieczu w obrębie posiadłości zakonu kawalerów mieczowych, a zamieszkanej przez plemiona bałtyckie i ugrofińskie- na których kulturę od najdawniejszych czasów wpływała kultura niemiecka i skandynawska. Dawne Inflanty obejmują terytoria dzisiejszej Estonii i Łotwy.
Od XII wieku były terenem ekspansji Niemców i Duńczyków, a od XIII wieku zostały podbite przez kawalerów mieczowych. W roku 1561 wielki mistrz Zakonu Gotthard Kettler poddał ziemie Inflant Zygmuntowi Augustowi (zobacz: wojny inflanckie). Inflanty stały się trzecią obok Korony Królestwa Polskiego i Litwy częścią składową Rzeczypospolitej będąc wspólną własnością Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Gotthard Kettler będąc lennikiem Polski otrzymał Księstwo Kurlandii i Semigalii wydzielone z Inflant. Polskie panowanie na Inflantach umocnił Stefan Batory. W tamtym czasie Inflanty były podzielone na województwa (1598):
W XVII wieku toczyły się walki polsko-szwedzkie o Inflanty, w wyniku których znaczna, północno-zachodnia część tego obszaru przypadła Szwecji, co zostało potwierdzone pokojem oliwskim (1660). Część południowo-wschodnia Inflant, która została przy Polsce nazywano Inflantami Polskimi. W 1721 Szwedzi stracili swoją część Inflant na rzecz Rosji, po pierwszym rozbiorze w roku 1772 Inflanty Polskie przyłączono do Rosji.
Spis treści |
[edytuj] Historia
[edytuj] Ludność autochtoniczna
Inflanty to nazwa historyczna krajów tworzących niemal ściśle dzisiejsze republiki Łotwę i Estonię. Na początku XIII wieku Inflanty liczyły pół miliona mieszkańców, z których Łotysze, należący (tak jak Litwini) do grupy językowej bałtyckiej, zajmowali Inflanty południowe, Estończycy zaś – bardzo bliscy krewni Finów, przynależni językowo do grupy ugrofińskiej, zamieszkiwali Inflanty północne. Wśród Łotyszy osiedlili się bliscy etnicznie Estończykom Liwowie, z biegiem czasu zasymilowani przez ludność łotewską.
[edytuj] Germanizacja
Zwrotny punkt w historii Inflant nastąpił w chwili odkrycia ich przez kupców niemieckich, za którymi przybyło duchowieństwo niemieckie. Fakt ten zdecydował na długie wieki o losach kraju. Kiedy misja apostolska zakonnika holsztyńskiego, późniejszego biskupa Meinarda, nie doprowadziła do całkowitej chrystianizacji kraju, wyprawy krzyżowe rycerstwa niemieckiego dokonały nawrócenia pogan siłą (za biskupa Bartolda i jego następców). Proces chrystianizacji Inflant przybrał zdecydowane formy germanizacyjne za biskupa Alberta I Appeldern, który skutecznie ujarzmił Inflanty przy pomocy zorganizowanego przez siebie (w roku 1202) zakonu niemieckiego kawalerów mieczowych (Fratres militiae Christi), poddanych w 1237 r. władzy Krzyżaków, ich regule oraz wielkiemu mistrzowi. Liwom, Estom i Łotyszom zagroził los, jaki spotkał bezpośrednich poddanych Krzyżaków – Prusów, a mianowicie germanizacja. Od losu tego uchronił jednak ludność tubylczą osobliwy ustrój polityczny podbitych Inflant. Bowiem drogą historycznego rozwoju władza polityczna kraju podzielona została między trzy wzajemnie się zwalczające czynniki: arcybiskupa ryskiego i biskupów, rycerstwo mieczowe i mieszczaństwo. Rozterki wewnętrzne, wynikające z rywalizacji tych 3 czynników, wypełniają dzieje Inflant w XIV, XV i XVI wieku.
[edytuj] Osłabienie wpływów niemieckich
Klęski Krzyżaków zdruzgotanych pod Grunwaldem w 1410 roku oraz w wojnie trzynastoletniej (1454-1466) wpłynęły na osłabienie wpływów niemieckich w Inflantach. Wreszcie w II poł. XVI wieku na terenie Inflant doszło do starcia trzech sąsiednich potęg: Polski, Szwecji i Moskwy.
Jednak wpływy niemieckie na terytorium Łotwy i Estonii były bardzo silne i trwały, nawet gdy te kraje nie były już ziemiami niemieckimi. Silne wpływy niemieckie trwały tam aż do I wojny światowej .
[edytuj] Wojny inflanckie
Powód do walki dał zatarg wielkiego mistrza Fürstenberga z arcybiskupem ryskim Wilhelmem. Król polski Zygmunt August wziął stronę arcybiskupa i zmusił wielkiego mistrza do uległości i do zawarcia z Polską traktatu zaczepno-odpornego. W odpowiedzi na to doszło do najazdu Moskwy na Inflanty oraz zajęcia przez Szwedów Estonii (1560). W 1561 roku doszło do sekularyzacji Zakonu Mieczowników. Na żądanie stanów inflanckich król polski ogłosił w 1561 roku wcielenie Inflant do Polski, z wyłączeniem ich południowej części, Kurlandii i Semigalii, oddanych w lenno polskie ostatniemu wielkiemu mistrzowi kawalerów mieczowych Gotthardowi Kettlerowi oraz części północnej Estonii, która pozostała przy Szwecji (Pakt wileński). Stan posiadania Polski w Inflantach został utrzymany w wojnach obronnych przeciw Moskwie dążącej za Zygmunta Augusta i Stefana Batorego z całą uporczywością do opanowania wybrzeży Bałtyku.
[edytuj] Wojny szwedzkie
Po pokoju z Moskwą w 1582 roku Inflanty zostały podzielone na trzy województwa: dorpackie, wendeńskie i parnawskie. Po wojnach szwedzkich za Jana Kazimierza Polska traci na mocy pokoju oliwskiego w 1660 4/5 obszaru Inflant, odstąpionych Szwecji, a nazywanych odtąd Inflantami szwedzkimi. Reszta, zwana Inflantami polskimi, a stanowiąca obszar dawnego powiatu dyneburskiego, pozostała przy Polsce.
[edytuj] Inflanty polskie
Inflanty polskie postanowieniem sejmu z 1667 roku otrzymały tytuł księstwa, a ustrój województwa, dzieląc się administracyjnie na tzw. trakty: dyneburski, rzeżycki, lucyński i marienhauski. Miały trzy godności senatorskie: biskupa, wojewody i kasztelana. Miastem odbywania sejmów był Dyneburg (Dźwinów). Szlachta Inflant polskich, pochodząca z rodów rycerskich kawalerów mieczowych pochodzenia niemieckiego, związana licznymi węzłami cywilizacyjnymi z Polską, uległa gruntownej polonizacji, dostarczając szeregu zasłużonych Polsce rodów, w tym: Tyzenhausów, Grotusów, Rejtanów, Denhoffów, Korffów, Romerów, Mohlów, Weissenhoffów, Platerów, Manteufflów i innych.
[edytuj] Skład administracyjny Inflant
Od 1582 trzy prezydia (od 1598 nazywane województwami):
- województwo wendeńskie z ziemią piltyńską (enklawą w Kurlandii)
- województwo dorpackie
- województwo parnawskie
- województwo inflanckie (Dyneburg)
- trakt dyneburski
- trakt rzeżycki
- trakt lucyński
- trakt marienhauski
[edytuj] Inflanty szwedzkie
Inflanty szwedzkie oraz Estonia zostały zabrane przez Rosję Piotra Wielkiego w 1721 roku na podstawie pokoju w Nystad. W ten sposób Rosja, po opanowaniu potem Kurlandii oraz Inflant polskich, stała się – do czasów I wojny światowej – panią całych Inflant historycznych.
