Lenno
Z Wikipedii
Lenno (łac. feodum) to w systemie feudalnym posiadłość nadawana przez seniora w użytkowanie wasalowi w zamian za wsparcie militarne lub finansowe. Lenno wygasało po śmierci jednej ze stron, jednakże powszechną praktyką było dążenie do przekazania go swojej rodzinie na zasadach dziedziczenia. Napotykało to jednak na opór ze strony seniorów, którzy starali się przeciwdziałać przekazywaniu swych dóbr osobom, z ich punktu widzenia, nieodpowiednim. W czasach późniejszych własność lenna stała się dziedziczna, co spowodowało wzmocnienie i ugruntowanie związków pomiędzy seniorem i jego wasalami. Przekazanie ziemi, miało początkowo charakter beneficjum (np. dostawał biskup na czas pełnienia funkcji, po jego śmierci ziemia wracała do nadającego). Później ziemia nadawana była zwłaszcza Kościołowi na zawsze i w formie całkowicie wolnej od świadczeń. Nadawanie często miało uroczysty i rytualny charakter inwestytury. Zwykle początkowo cała lub prawie cała ziemia w państwie należała do władcy. Z wdzięczności lub chcąc zyskać przychylność władca rezygnował z części swoich uprawnień nadając pewne obszary (na początku znaczne) swojej ziemi w użytkowanie zaufanym rycerzom. W Polsce było to też o tyle racjonalne że wojny toczono okresowo a drużyna jaka towarzyszyła Chrobremu wymagała ciągłych nakładów. Nadając ziemię książę zrzucał obowiązek utrzymania się na poszczególnych rycerzy a równocześnie jego działanie sprzyjało rozwojowi gospodarczemu kraju (rycerz musiał myśleć co robić aby się utrzymać i wzbogacić). Wykorzystano tutaj stosunek realny o rzymskiej genezie - beneficjum, stanowiący wynagrodzenie za służbę bądź zasługi. Obdarowani wielkim obszarem ziemi z jednej strony nie bardzo mogli sobie poradzić z należytym jej zagospodarowaniem a z drugiej również potrzebowali wsparcia. Dzielili więc otrzymaną ziemię miedzy swoich zaufanych, itd. do poziomu zwykłego rycerza. W ten sposób utworzyła się hierarchia wynikająca z wielkości otrzymanej ziemi przekładalna na stan majątkowy oraz hierarchia wynikająca z tego czyim było się wasalem. Wśród warstw uprzywilejowanych (posiadających prawo do ziemi) zyskało to odzwierciedlenie w tytułach i stosunku feudalnym. Najwyżej stał władca, niżej książę i baron, najniżej prosty rycerz mający tyle ziemi aby jego chłopi mogli go utrzymać. Obowiązywały przy tym dwie zasady:
- senior mający swoich wasali był równocześnie wasalem pana stojącego wyżej
- wasal mojego wasala nie jest moim wasalem (to znaczy zależności miały charakter bezpośredni.
Wyjątkiem był król który nie podlegał nikomu (był suwerenem (suzerenem) i stojący na dole rycerze który nie mieli swoich wasali a więc dla nikogo nie byli seniorami. Szczególnym przypadkiem był król angielski, który posiadając odziedziczone ziemie we Francji, z racji tego, był jednocześnie wasalem króla francuskiego. Było to przyczyną wielu konfliktów i w końcu doprowadziło do wojny stuletniej. Wasal otrzymywał lenno w wyniku hołdu zwanego komendacją i zobowiązywał się do "auxillium et consillium" czyli służby rycerskiej i pomocy w radzie. Z pierwszego obowiązku zrodziła się średniowieczna armia feudalna, a z drugiego powstała kuria (rada) królewska. Lenno początkowo było nadawane jako wynagrodzenie za obowiązek służby wojennej. W czasach późniejszych ustaliły się konkretne przeliczniki. Liczba rycerzy wystawianych przez wasala musiała być proporcjonalna do obszaru lenna nadawanego przez seniora. „Brakujących” rycerzy można było zrekompensować opłatami zapewniającymi odpowiedni nabór najemników. Później również pojawiły się opłaty finansowe w określonej wysokości - jako podatek. Oprócz ziemi, wasal otrzymywał opiekę ze strony seniora. Jakikolwiek zamach na jego dobra był traktowany jako napaść na samego seniora. Senior nadając ziemię równocześnie zrzekał się czerpanych z niej dochodów (oprócz należnego podatku) na rzecz wasala. Wasal stawał się właścicielem (panem) i sędzią mieszkających na nadanej ziemi ludzi (chłopów pańszczyźnianych). Jeżeli wasal złamał umowę (nie dotrzymał zobowiązań) ziemia i dochód z niej wracały do seniora.
System lenny z łaciny feudalny wykształcił się niezależnie w wielu państwach. Było to konsekwencją rozwoju społecznych stosunków (silniejsi przywłaszczali ziemię) oraz specyficznej właściwości ziemi mogącej być źródłem renty pierwotnej (dochodu). W feudalizmie japońskim lenno nazywane było han. W Bizancjum lenno nosiło nazwę pronoia. Czeskie léno, duńskie len czy polskie lenno wywodzą się od wyrazu Lehen występującego w języku staro-wysoko niemieckim i oznaczającego pierwotnie dzierżawę ziemi. System lenny Niemcy przyswoili sobie od Rzymian, którzy brali w opiekę całe plemiona germańskie, osadzając je na swoich terytoriach przygranicznych, w zamian za lojalność i służbę wojskową. Mimo zasadniczych podobieństw w różnych krajach stosunki feudalne miały też swoją specyfikę. Typowy stosunek lenny, personalno-realny powstały z połączenia wasalstwa z beneficjum, występował w Średniowieczu głównie na zachodzie Europy. Na większości terytorium Polski, hierarchia lenna typu zachodniego nie wykształciła się. Każdy szlachcic miał rangę barona i podlegał bezpośrednio królowi.
