Hala Pyszna
Z Wikipedii
Hala Pyszna, Pyszniańska Hala – dawna hala pasterska w górnej części Doliny Pyszniańskiej (górna część Doliny Kościeliskiej) w Tatrach Zachodnich. Była jednym z ważniejszych ośrodków pasterstwa w Tatrach. Musiała tutaj być bujna roślinność, słowo Pyszna, od którego wywodzi się nazwa hali w gwarze znaczy tyle, co bujna. Do Hali Pyszna należały polany: Niżnia Pyszna Polana, Wyżnia Pyszna Polana i Młyniska. Na pierwszych dwóch polanach stały dawniej zabudowania pasterskie. Wypasano na obrzeżach polan, w lesie porastającym dolinę, w górnej części wschodnich zboczy Ornaku, północnych zboczach grani głównej Tatr Zachodnich i na Dolinczańskim Grzbiecie. Od 1655 wypasali tutaj mieszkańcy wsi Klikuszowa, później także innych miejscowości. Wyrabiane na tej hal sery, tzw. bruski miały renomę najlepszych w całych Tatrach.
Od początku XX w., gdy obszar hali został wykupiony przez Władysława Zamoyskiego ograniczano wypas, a od 1927 zniesiono go zupełnie. Umożliwiło to odtwarzanie się pierwotnej roślinności i polepszyło warunki bytowania dzikich zwierząt. W 1947 utworzono tutaj pierwszy w Tatrach ścisły Rezerwat przyrody Tomanowa-Smreczyny (obecnie jest to Obszar ochrony ścisłej "Pyszna, Tomanowa, Pisana"). Po zaprzestaniu wypasu hala zarosła górnoreglowym lasem i kosówką. Tylko na górnych partiach utrzymuje się jeszcze trawiasta roślinność wysokogórska z sitem skuciną, goryczkami, urdzikiem karpackim, skalnicą tatrzańską i innymi gatunkami. Na wyleżyskach występuje wierzba zielna i żyłkowana.
Przez znajdującą się ponad nią Pyszniańską Przełęcz biegła jedna z częściej używanych tras na drugą stronę Tatr. Na początku XX wieku zbocza tej hali, jak również Hali Ornak były popularnym terenem zjazdowym narciarzy. Dla ich potrzeb odnowiono na Hali Pysznej schronisko – szałas pasterski z piecem do ogrzewania i dwoma tylko izbami, zamykany ciężkimi sztabami, klucze do których ważyły 4 kg. W czasie II wojny światowej ukrywali się w nim partyzanci i kurierzy tatrzańscy. Zostało spalone przez Niemców.
Hala Pyszna jest niedostępna dla turystów, widać ją doskonale z zielonego szlaku turystycznego z Iwaniackiej Przełęczy przez Siwą Przełęcz na przełęcz Liliowy Karb.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Bibliografia
- Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka Encyklopedia Tatrzańska. Wyd. Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
- Władysław Szafer: Tatrzański Park Narodowy. Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
- Józef Nyka: Tatry polskie. Przewodnik. Wyd. XIII. Latchorzew: Wyd. Trawers, 2003. ISBN 83-915859-1-3.
- Tatry Zachodnie. Mapa turystyczna 1: 20 000. Warszawa: Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 2005/06. ISBN 83-7329-645-X.
Chochołowska • Filipka • Gąsienicowa • Goryczkowa • Giewont • Huty • Iwanówka • Jarząbcza • Jarząbka • Jaworzyna pod Furkaską • Jaworzyna Rusinowa • Jaworzynka • Kalatówki • Kasprowa • Kondratowa • Kominy Dudowe • Kominy Tylkowe • Kopieniec • Kopka • Kopy Sołtysie • Królowa • Kryta • Lejowa • Mała Łąka • Miętusia • Morskie Oko • Olczysko • Ornak • Pańszczyca • Pisana • Pięć Stawów • Pyszna • Roztoka • Skupniowa • Smreczyny • Smytnia • Stara Robota • Stoły • Tomanowa • Toporowa • Trzydniówka • Upłaz • Waksmundzka • Wołoszyńska • Za Mnichem
