Jèsus

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Jèsus (en ebrieu: יֵשׁוּעַ Ieshuah / ישו Ieshu) (?Nazaret, Galilèa, 9 aC/5 aC^[1]-Jerusalèm, Juda, 29/36 dC), apelat Jèsus de Nazaret, es la figura centrala del Cristianisme, que n'apèla Jèsus Crist (del grèc Ιησούς Χριστός). "Crist" es pas un nom, mas la traduccion grèca del mot ebrieu משיח mashiakh (messias), que significa "ungit". L'islam n'apèla Isa (en arabi:عيسى) dins l'Alcoran e lo considèra un profèta important.

Somari 1 Introduccion 2 Vida e ensenhaments 2.1 Vida familhara 2.2 Vida adulta 2.3 Arrèst, crucifixion e resurreccion 3 Interpretacion religiosa 4 Jèsus Barrabàs 5 Teoria de l'inexisténcia istorica de Jèsus 6 Nòtas

[Modificar] Introduccion

Las fònts escrichas mai ancianas sus la vida de Jèsus son de dos tipes:

• Lo primièr correspond a las fònts independentas, redusidas a citacions brèvas, coma las de Flavi Josèp^[2], lo Talmud^[3] rabinic, Tacit e Suetoni, que lor autenticitat o sens son discutits.
• Lo segond tipe de testimònis correspondond als escriches del Cristianisme acorropats d'una banda dins los evangèlis canonics e oficialament acceptats pel Cristianisme (que se redigiguèron a copmtar 40 ans de la mòrt de Jèsus) e los evangèlis apocrifs (los noms dels Reis mags (Melchor, Gaspar e Baltasar), o los dels paires de Maria (Joaquin e Anna), venon del Protoevangèli de Jaume (apocrif).

[Modificar] Vida e ensenhaments

[Modificar] Vida familhara

Sempre segon los evangèlis de Matieu e de Luc, Jèsus nasquèt a Betelèm ^[4] filh d'una vèrge que concebèt per òbra de l'Esperit Sant apelada Maria. Luc a un relat de la visitacion de l'angel Gabrièl a Maria per l'anonciar qu'es estada causida per portar al mond lo filh de Dieu. Los catolics nomenan aqueste eveniment coma l'anonçament. Josèp, lo prometut de Maria, es mencionat dins las istòrias de la mainadesa de Jèsus e, a partir dels relats, moriguèt abans del començament del ministèri de Jèsus. Marc 6:3 (e d'autres passatges de Matieu e Luc) ditz que Jèsus èra filh de Maria e fraire de Jaume, Josep, Juda e Simon, e ditz tanben qu'aviá de sòrres. L'istorian josieu Flavi Josèp e l'istorian crestian Eusebi menciona Jaume coma fraire de Jèsus. Jerònim argumentèt qu'èran cosins de Jèsus, per la traduccion del mot grèc per "fraire". Aquesta interpretacion es basada sus la tradicion catolica e ortodòxa de la virginitat perpètua de Maria, qu'auriá pas agut cap d'autre filh biologic que Jèsus. L'evangèli de Luc ditz que Maria èra cosina d'Elisabèt, maire de Joan Baptista (Luc 1:36), mas ne menciona pas lo grad. La mainadesa de Jèsus transcorriguèt probablament dins lo vilatge de Nazaret dins la region de Galilèa.

[Modificar] Vida adulta

Jèsus, segon los evangèlis, desvolopèt son activitat publica principalament dins la region de Galilèa, subretot a Cafarnaom, après èsser batejat per Joan Baptista. Segon l'evangèli de Luc, aviá alavetz 30 ans d'edat. Jèsus ensenhava amb de parabolas e de metafòras. Ensenhava sovent que "lo règne de Dieu s'aprocha". Lo Sermon de la Montanha del evangèli de Matieu es tipicament josieu e s'i tròban las beatituds o benauranças e l'istòria del filh pròdig. Jèsus aguèt de discipòls, que dotze ne foguèron los seguidors mai importants e causits dirèctament per el. Segon lo Novèl Testament Jèsus realizèt de miracles pendent son ministèri: expulsèt de demònis e guariguèt de malautiás e tanben tornèt a la vida una gojata e son amic Lazer. S'opausava sovent a las classas dirigentas religiosas, principalament lo legalisme e ipocrisia dels farisians (encara que Jèsus, per sa profession de fustièr e maçon de classa mejana n'èra proche e aviá mantun discpòl farisian coma Nicodèm). Sa predicacion inclusiá lo perdon dels pecats, la vida après la mòrt e la resurreccion del còs, la fin dels temps e la fin del mond. Segon la tradicion, Jèsus faguèt sa predicacion per un periòde de tres ans, mas se menciona pas la durada de son ministèri dins cap d'evangeli e mai d'una interpretacion suggerís una periòde pus brèu.

[Modificar] Arrèst, crucifixion e resurreccion

Sa venguda a la tèrra, segon lo Cristianisme, aguèt un sol propòsit: morir sus la crotz pels pecats de l'umanitat, eveniment qu'es lo fondament e centre de la teologia crestiana, e que Jèsus anoncièt mantun còp a sos discipols. En fach, la màger part del contengut dels evangèlis son de relats suls darrièrs sèt jorns de sa vida, e principalament sus la traïson e crucifixion. Segon lo Novèl Testament Jèsus entrèt a Jerusalèm pendent la setmana de la celebracion de la Pasca josieva, que voliá celebrar amb sos dotze discipols. Foguèt trait per un discipol, Juda Iscariòt. Jèsus foguèt acusat de blasfèmi davant lo Sanedrin josieu, e puèi de rebellion davant lo prefech de Juda Ponç Pilat, per s'èsser proclamat de "rei dels josieus", que lo condemnèt a morir crucificat, mas, segon los evangèlis, determinèt que Jèsus èra pas colpable del crim e lo envièt a Eròdes Antipas, que tanben lo declarèt innocent. Ja que la costum pendent la fèsta de la Pasca èra que lo governador desliurèsse un presonièr, Ponç Pilat ofriguèt a la multitud liurar Jèsus o Barrabàs. La multitud demandèt la mòrt de Jèsus, e Ponç Pilat se rusquèt las mans, en declarant qu'èra innocent de l'injustícia de lor decision. Los quatre evangèlis díson que Ponç Pilat^[5] ordenèt que Jèsus foguèsse crucificat amb una pancarta sus la crotz (nomenat en latin: titulus crucis), que disiá "Jèsus de Nazaret, rei dels josieus" (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, que son acrònim es INRI). Los evangèlis dison que après sa mòrt sus la crotz, sos seguidors preneron son còs e l'enterrèron dintre d'un cavòt *uet e que ressuscitèt dels mòrts al tresen jorn. Aqueste eveniment es considerat la doctrina mai importanta de la fe crestiana.

[Modificar] Interpretacion religiosa

Segon las religions crestianas, Jèsus es lo messias e lo filh de Dieu, e la segonda persona de la Santissima Trinitat, que portèt la salvacion a l'umanitat, mejançant sa mòrt e resurreccion. Per los musulmans, Jèsus foguèt un profèta. Segon lo Judaïsme, foguèt un messias fals. D'autras religions ne sostenon de ponches de vista desparièrs.

[Modificar] Jèsus Barrabàs

Lo cercaire josieu britanic Hyam Maccoby, especializat dins l'estudi de la tradicion religiosa crestiana e josieva, prepausèt que Jèsus, que començava sempre sas pregariás amb lo mot aramèu abba 'pair car', èra conegut coma Jèsus Bar Abba o Jèsus Barrabàs (Jesús filh del paire), la persona que sa libertat demandava lo pòble al prefecte de Juda Ponç Pilat.

[Modificar] Teoria de l'inexisténcia istorica de Jèsus

Se s'admet, entièrament o non, l'istoricitat dels relats dels Evangèlis canonics e del libre dels Faches dels Apostòls e d'autres tèxtes religioses e confessionals dels sègles I y II, s'afirma implicitament l'existéncia de Jèsus de Nazaret. Encara que la validacion consensuala sus una persona implica pas l'acceptacion de sa caracteristica divina o religiosa, mai d'un cercaire nèga la validacion istorica de las fònts crestianas, en considerar la figura de Jèsus de Nazaret coma lo resultat d'una invencion (e encara falsificacion) conscienta dins l'evolucion del cristianisme. Segon aquesta teoria, Pau e los premièrs crestians desconeissián complètament Jèsus de Nazaret, que serià pas un personatge istoric, mas una entitat mitica posteriora, venent del sincretisme entre las religiositats ellenistica e josieva. Mantuna argumentacions que pàusan aquesta postura son:

• La literatura crestiana del sègle I (levat los Evangelis) e de la primièra mitat del sègle II enregistra pas los ensenhaments de Jèsus, ni sos miracles, ni lo procèssus que portèt a son execucion, ni sa biografia. Earl Doherty nomena tot aquò, d'un biais ironic, una conspiracion de silenci.
• Jèsus es pas mencionat per sos contemporanèus; los cronicaires josieus Matias, Just de Tiberiàs e Filon d'Alexàndria, los romans Seneca e Plutarc e cap de cronica del sègle I ne mencionan pas. Las referéncias a Jèsus de l'istorian josieu Flavi Josèp semblan una interpolacion crestiana tardiva e lo sens de las referéncias a Crist de Tacit e Suetoni (istorians romans del segle II) es pas clar.
• Las epistolas de Pau de Tars fan pas de referéncias a la biografia de Jèsus de Nazaret: Pau se referís al Crist celestial o espiritual.
• Una partida granda dels eveniments de la vida de Jèsus narrats dins los Evangèlis an de parallels clars dins l'Ancian Testament.
• Levat lo Novèl Testament, existisson pas de registres o de referéncias dirèctas sul vilatge de Nazaret anterioras al sègle IV; cònsta pas dins cap de partida de l'Ancian Testament; cap de geograf o cronicaire de l'Antiquitat nomena Nazaret; es pas mencionada per l'istorian minuciós Flavi Josèp, i es pas citada demest las 63 vilas citadas pel Talmud, e tanpauc Pau de Tars ne nomena.
• Lo relat de Matieu sus la massacre dels innocents jols òrdres d'Eròdes lo Grand, es un eveniment que se menciona pas dins cap de registre istoric, e sembla d'èsser una istòria basada sus un tipic relat mitic de l'antiquitat, que se pòt trapar dins d'epòcas anterioras.

Doherty atribuís l'invencion de la figura de Jèsus a l'autor del Evangèli de Marcs. Los principals defensors de la teoria dins los mejans academics son Earl Doherty, Alvar Ellegård, G. A. Wells, e Timothy Freke e Peter Gandy.

[Modificar] Nòtas