Frans
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
|
|
||
|---|---|---|
| Gesproken in: | Frankrijk, een deel van België, Luxemburg, een deel van Zwitserland, grote delen van Afrika, Québec, Haïti, Zuidoost-Azië, Franse koloniën | |
| Sprekers: | 87 miljoen moedertaalsprekers, 190 miljoen totaal | |
| Rang: | 15 (moedertaal), 5 (totaal) | |
| Taalfamilie | Indo-Europees |
|
| Dialecten: |
|
|
| Creoolse talen: | Haïti-Creools (Kreyòl Ayisyen)
|
|
| Alfabet: | Latijns | |
|
|
||
| Officieel in: | Frankrijk en overzeese gebiedsdelen, Algerije, België, Benin, Burkina Faso, Burundi, Cambodja, Canada, Centraal-Afrikaanse Republiek, Comoren, Congo-Brazzaville, Congo-Kinshasa, Djibouti, Equatoriaal-Guinea, Gabon, Guinee, Ivoorkust, Kameroen, Laos, Luxemburg, Madagaskar, Mali, Marokko, Mauritanië, Monaco, Niger, Senegal, Seychellen, Tsjaad, Togo, Tunesië, Vanuatu, Vietnam en Zwitserland. Ook Europese Unie, Italië (Valle d'Aosta), Verenigde Naties en Verenigde Staten (Louisiana). | |
| Taalorganisatie: | Académie française (Frankrijk) Office québécois de la langue française (Québec) | |
|
|
||
| ISO 639-1: fr, SIL: fra | ||
|
|
||
| Portaal Frans |
Het Frans (Français) behoort tot de Romaanse talen en heeft zich zoals al deze talen ontwikkeld uit het Latijn. Het Frans wijkt echter op een groot aantal punten van de andere Romaanse talen af. Ten eerste kent het Frans een verregaande afslijting van morfologische uitgangen. Ten tweede heeft het Frans een groot aantal brekingen en klankveranderingen, die al in het Oudfrans optraden en in het Middelfrans nog verder zijn geëvolueerd. Ten derde heeft het een licht Keltisch substraat (terug te vinden in een woord als quatre-vingts, "tachtig", letterlijk "vier-twintigen"; in de Keltische talen telt men in twintigtallen) en een vrij ingrijpend Germaans, vooral Frankisch, superstraat, dat zich onder meer uit in de dubbele ontkenningen ne ... pas, ne ... rien, ne ... personne enz.
Inhoud |
[bewerk] Plaatsbepaling en indeling
Het Frans zoals wij dat kennen is de gecultiveerde versie van het Franceis/François, de streektaal van de Île de France. Dit behoort tot de Oïl-groep van de Gallo-Romaanse talen. Hoewel het Standaardfrans de streektalen van Frankrijk grotendeels verdrongen heeft onderscheidt men nog altijd een aantal meer of minder verwante zusjes van het Frans. Het overzicht laat zich als volgt samenstellen:
- Gallo-Romaanse talen
- Oïl-talen:
- Waals
- Picardisch
- Normandisch
- Gallo
- Franceis/François met het Frans ("français") als standaardvorm
- Champenois
- Bourgondisch
- Lotharings
- Poitevin
- Saintongais
- Franc-comtois
- Oc-talen
- Provençaals
- Gascons
- Languedocien (in enge zin)
- Limousijns
- Vivaro-alpin
- Auvergnat
- Francoprovençaals (overgangstaal tussen oïl- en oc-varianten)
- Oïl-talen:
In Frankrijk worden de meeste van deze talen nog steeds als dialecten beschouwd. Bovendien kijkt men erop neer en wordt het gebruik ervan ontmoedigd. In de laatste jaren is de houding tegenover deze talen evenwel duidelijk versoepeld.
[bewerk] Verbreiding
Het Frans wordt gesproken door ongeveer 72 miljoen mensen als hun moedertaal. Het wordt gesproken door 53 miljoen mensen in Frankrijk, 7,5 miljoen mensen in Canada (voornamelijk in Québec), 4 miljoen in België (voornamelijk in Wallonië en Brussel) en 1,3 miljoen in Zwitserland. Het Cajun-Frans in Louisiana gaat snel achteruit; het werd in 2000 door minder dan 200.000 mensen gesproken.
Als taal van de bestuurlijke en culturele elites in Rusland, Spanje, Engeland, Duitsland en elders is het gaandeweg sinds de opkomst van het nationalisme in Europa door de landelijke voertalen verdrongen, maar niettemin wordt het, in de nasleep van het Franse kolonialisme buiten Frankrijk nog door zeker 50 miljoen mensen als tweede taal gebruikt. Met name in Afrika en wat minder in Zuidoost-Azië speelt het Frans een grote rol als cultuurtaal, hetzij omdat geldt het Frans als 'neutrale' factor nodig was boven een verscheidenheid aan rivaliserende inheemse talen, hetzij dat de inheemse talen nog geen schriftelijke erfenis hadden en daarom te zwak stonden om als volwaardig medium voor cultuur en bestuur te kunnen fungeren. Het Frans speelt daarmee dezelfde rol als het Latijn tijdens en na de Romeinse kolonisatie van Gallië. In veel Afrikaanse landen is het Frans de enige officiële taal.
Het Frans wordt in vijfenveertig landen en gebieden gesproken. In minimaal vijf van die gebieden (Frankrijk, Frans-Polynesië, Monaco, Nieuw-Caledonië en Saint-Pierre en Miquelon) is dit zelfs de meest gesproken taal. Daarnaast is het Frans een belangrijke immigrantentaal in elf andere landen.
Het Frans is nog steeds, ondanks de opkomst van het Engels, een belangrijke taal in het diplomatieke verkeer. Het is een van de officiële talen van de Verenigde Naties. Tot in de eerste helft van de 20e eeuw was het Frans de belangrijkste internationale taal; dit vind je onder andere terug in het gebruik van Franse termen in de posterijen.
[bewerk] Geschiedenis
Er zijn Franstalige geschriften die op zijn vroegst dateren uit de 9e eeuw. Het oudste document in het Frans is de Eed van Straatsburg, die blijkbaar door het gewone volk begrepen moest worden. Vanaf de 12e eeuw kan van een literaire cultuur gesproken worden; de Gouden Eeuw van het Frans was tijdens de 17e eeuw, vooral door de literaire werken van Corneille, Racine en Molière. In de 18e eeuw maakte het Latijn voor wetenschappelijke publicaties steeds meer plaats voor het Frans, wat de helderheid en precisie van de taal zelf ten goede kwam. Men deelt het Frans in in het Oudfrans (ongeveer tot de dertiende eeuw), het Middelfrans (tot de zestiende eeuw) en het Nieuwfrans. De moderne Franse spelling stamt, net als de Engelse, grotendeels uit het einde van de Middeleeuwen; omdat de uitspraak sindsdien is veranderd, is de schrijfwijze tegenwoordig verre van fonetisch. Ze vertelt ons dan ook meer over de situatie in de Middeleeuwen, toen alle eindletters nog werden uitgesproken (filles klonk dus zoals het geschreven werd), de ai en de oi nog wijde tweeklanken waren en de ou meer als oow klonk (evenals de Middelnederlandse oe in boec!).
De meeste "Franse" teksten tot aan de veertiende eeuw zijn gesteld in de zuidelijke dialecten, het Occitaans dus.
In het Edict van Villers-Cotterêts, dat in 1539 is opgesteld, werd het Frans als verplichte taal voor het bestuur ingesteld. Daardoor verbreidde het Frans zich.
[bewerk] Vervoegingen
Het Frans kent, zoals alle Romaanse talen, meer werkwoordstijden, niet alleen in de grammaticale regels, maar ook in de praktijk dan het Nederlands, terwijl hulpwerkwoorden minder gebruikt worden. De passé simple is geheel onbekend in het Nederlands, de subjonctif ( aanvoegende wijs) wordt in de praktijk in het Nederlands nauwelijks gebruikt. Er zijn dus veel meer persoonsvormen, waarvan de onregelmatige verbuigingen een zekere beruchtheid hebben bij het onderwijs in het Frans als vreemde taal. Ook het bestaan van vier verschillende families regelmatige werkwoorden (eindigend op -er, -ir, oir en -re) is een complicatie extra ten opzichte van bijv. Nederlands, Engels en Duits. Dat er websites voor werkwoordsvervoegingen zijn, wijst erop dat de Fransen er zelf ook moeite mee hebben. Hieronder staan de vervoegingen van de belangrijke onregelmatige werkwoorden être (zijn) en avoir (hebben) voor vier tijden.
| Infinitief | 1e persoon | 2e persoon | 3e persoon | 1e persoon | 2e persoon | 3e persoon |
|---|---|---|---|---|---|---|
| tegenwoordige tijd (présent) | ||||||
| être | je suis | tu es | il/elle/on est | nous sommes | vous êtes | ils/elles sont |
| avoir | j'ai | tu as | il/elle/on a | nous avons | vous avez | ils/elles ont |
| verleden tijd (imparfait) | ||||||
| être | j'étais | tu étais | il/elle/on était | nous étions | vous étiez | ils/elles étaient |
| avoir | j'avais | tu avais | il/elle/on avait | nous avions | vous aviez | ils/elles avaient |
| toekomende tijd (futur simple) | ||||||
| être | je serai | tu seras | il/elle/on sera | nous serons | vous serez | ils/elles seront |
| avoir | j'aurais | tu auras | il/elle/on aura | nous aurons | vous aurez | ils/elles auront |
| voltooid tegenwoordige tijd (passé composé) | ||||||
| être | j'ai été | tu as été | il/elle/on a été | nous avons été | vous avez été | ils/elles ont été |
| avoir | j'ai eu | tu as eu | il/elle/on a eu | nous avons eu | vous avez eu | ils/elles ont eu |
[bewerk] Woordvolgorde
- Onderwerp
- Ontkenning (ne ...)
- Wederkerend voornaamwoord
- Meewerkend voorwerp: me, te, nous, vous
- Lijdend voorwerp
- Meewerkend voorwerp: lui, leur
- y en/of en
- Infinitief
- Ontkenning (... pas, rien, personne, jamais etc.)
- Voltooid deelwoord
[bewerk] Klemtoon
De klemtoon ligt altijd op de laatste lettergreep, behalve als daarin een sjwa voorkomt, dan ligt hij op de voorlaatste.
[bewerk] Scholen
Op de middelbare school in Nederland is Frans een verplicht vak voor de eerste twee leerjaren van het VMBO (theoretische leerweg) en de eerste drie leerjaren van het HAVO en het VWO.
In Vlaanderen is Frans op de lagere school altijd een verplicht vak in het vijfde en zesde leerjaar. Op sommige scholen is er de mogelijkheid om al in het derde leerjaar te beginnen met Frans. In het secundair onderwijs is het een verplicht vak.
[bewerk] Zie ook
- Cajun-Frans
- Lijst van Franse spreekwoorden
- Lijst van Franse woorden en uitdrukkingen in de Nederlandse taal
- Frans in Nederland
- Alliance Française
- Frans met haar op
- Lijst van landen waar Frans een officiële taal is
 |
Wikibooks heeft een cursus over dit onderwerp: Cursus Frans (in opbouw) |
 |
Zoek Frans op in het WikiWoordenboek. |
 |
Zie de Franse uitgave van Wikipedia. |
- (en) Frans voor reizigers - Uitspraak, woorden en zinnen, en links gerelateerd aan de Franse taal
- Kennis van het Frans in België, Nederland en de rest van de Europese Unie
| Indo-Europese talen > Kentum-talen > Italische en Romaanse talen > | ||
| Romaanse talen: | Italische talen: | |
| Aragonees | Aroemeens | Arpitaans | Asturisch (Leonees - Mirandees) | Catalaans | Corsicaans | Dalmatisch | Frans | Friulisch | Galicisch | Gascoons (Aranees) | Istriotisch | Istro-Roemeens | Italiaans | Ladinisch | Ladino | Mozarabisch | Napolitaans | Occitaans | Portugees | Reto-Romaans | Roemeens | Sardisch | Spaans | Venetiaans | Faliskisch | Latijn | Oskisch | Umbrisch | Zuid-Piceens | |
