Röömsch Riek
Vun Wikipedia
Dat Röömsche Riek weer en vun de gröttsten Rieken in de Ole Tiet. De Tiet vun dat Riek heet ok Römertiet. De Naam "Röömsch Riek" liedt sik vun de Stadt Rom af.
Toeerst harrn de Römers lütt anfungen. Obers denn harrn se bit 270 v. Chr. meist dat hele Italien ünner ehr Kontroll bröcht. Denn hebbt se sik Sizilien, Korsika, Sardinien un Norditalien haalt. Dree Kriegen harrn se mit Karthago maakt, de punischen Kriegen, un denn harrn se sik ok na Spanien, un Nordafrika utbreedt. Vun 200 v. Chr. an güngen se denn op de Greeken los. Later sünd se denn ok na Palästina un Lüttasien, wat dormols greeksch weer un nu to de Törkie tohöört. Ok Illyrien harrn se sik nahmen. Gaius Julius Caesar hett denn Gallien innahmen, wat hüüt Frankriek is un is ok na Ägypten seilt. De Kaiser Augustus, de eegentlich Octavianus heet, hett dat Riek denn noch grötter maakt un Ägypten glieks in dat Röömsche Riek bröcht. Syrien un de gröttste Deel vun Anatolien weer nu ok ünner de Kontroll vun de Römers.
Augustus harr ok geern Germanien hatt, man dor hett Arminius, de Cherusker, de ook Hermann nöömt warrt, een P vör sett. He hett den röömschen General Varus mitsamt siene drie Legionens opluurt. Dat wöör bi Kalkrees, nich wiet weg vun Ossenbrügge un al in dat Land vun de Sassen. Dor hebbt de Germanens de Römers afslacht. Un Varus harr sick in sien Swert stött. Dorvun is he doodbleewen. Un Augustus blief blots över to seggen "Varus redde legiones", wat soveel heet as "Varus, giff mi mien Legionens wedder trüch". Denn harrn de Römers keen Lust mehr op Germanien. Se hebbt denn den Limes baut, twüschen de Donau un den Main un noch 'n lütt Stück na Norden. Obers vör dat Sassenland hebbt se Bang hatt.
Noch in't eerste Johrhunnert vör Christus hebbt se sik denn Britannien grepen. Bloots na Schottland, dor sünd se nich. De Schotten, de weern meist as biesterig as de Sassen. Dor hebbt de Römers denn ok een Limes baut, de hüüt "Hadrians Wall" heet.
An'n gröttsten weer dat Röömsche Riek denn twüschen 100 n. Chr. un 200 n. Chr. Dor harrn de Römers dat hele Land södlich vun de Donau un ok Romeenien dorto. Un in Asien güng dat bet an dat Kaspische Meer.
Denn güng dat leeger. De Germanens harrn dat Wannern kreegen. Un denn sünd to'n Bispeel de Alemannens vun de Ostsee na Söden trocken un över den Limes. Anno 395 harr Theodosius denn dat Riek deelt, nu geef dat een Weströömsch Riek un en Oströömsch Riek.
De Markomannen un Bajuwaren hebbt sick Österriek un Bayern haalt. De Goten hebbt sik vun den Söden vun Sweden opmaakt un sünd eerst an de Oostsee. Se hebbt sik denn in de Westgoten un de Ostgoten deelt. De Westgoten sünd - later ok mit de Wandalen eerst na Italien un denn na Spanien. De Wandalen hebbt sick denn Afrika holt. De Ostgoten sünd denn na Italien. Dat Wannern keem nich bloots so. Dor weern de Hunnens (dat Volk, nich de Beester), de sünd vun Asien na Westen un harrn 'n Slag Germanen vör sik herdreewen. 451 sünd se denn in Gallien slaan woorn.
Obers in'n Westen weer dat nu to Enn mitt dat Röömsche Riek. Dor weern nu de Germanens. In'n Osten weer dat anners. Dor harrn sik de röömschen Kaisers noch lang holln. Justinian weer de gröttste. Obers denn güng dat ok dal mit dat Oströömsche Riek. Harr sick obers noch bit 1453 hintrocken, denn harrn de Törken Konstantinopel innahm un dat heet nu Istanbul.
