Friete
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Valkebergs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Valkebergs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
't Woord friete of frites sjteit veur gefrituurde eerappele. De weurd friet en patatas kómme van 't Sjpaanse patatas fritas, dat gebakke eerappele beteikent. In sjtaefkes gesjneje eerappele weure in vèt of olie gebakke. In Nederlands Limburg en in Belsj zègke ze fritten, friete of frites. In Holland weurt de term patat gebruuk.
Inhawd |
[bewirk] Gesjiedenis
In 1570 brachte de Sjpanjaarde de ièrsjte eerappele mèt vanoet Zuud-Amerika. In 1848 verköp 'n zekere madam Fritz friete op Belzje kèrmesse. De naam friete zou op häör truuk goon. In juli 1906 sjteit op 'ne kèrmes in Bergen op Zoom de ièrsjte Nederlandse frietkraom.
[bewirk] Cultuur
In de klassieke Franse keuke weure friete Pommes-Pont-Neuf geneump, nao de markante brök euver de Seine in Paries, woa-op de ièrsjte Franse frietkraom zou höbbe gesjtange. In bekans eder sjtad en dörp in Belsj en Nederlands Limburg sjteit waal 'n frieteboet: 'ne frietekraom of 'n frietkot (Belsj). In 't begin waore dat echte kraome, sjtelkes, caravans of 'n gedeilte van 'n (woon)hoes, dat via de ge-eupende vènster de waar verkoch. 'n Poorsjie (tuut) friet weurt aanvankelik geserveerd in 'n papiere punttuut, naoderhand in bekskes. In later jaore zölle ouch ander gefrituurde gerechte verkoch weure zoa es krokètte, bitterballe, loempia's, nassiballe, frikandelle, gehakbolle. In nóg 'n later sjtadium greujt de kraom oet tot cafetaria of snackbar.
In Limburg weure friete gaer gecombineerd mèt zoer vleisj en in Belsj mèt biefsjtök of moesjele.
[bewirk] Recep
Nuèdig:
- 500 gram vaskokende eerappele
- sjoan frituurvèt. Vloeibar vèt of plantaardige olie ies 't gezóndste
Sjil de eerappele en sjniej ze in sjtaefkes ter gruètde van 'ne pink. Lèk ze op 'ne zuvere potdook (of keukepapier) en dep ze druèg.
Veurbakke: Verwerm 't vèt (olie) tot 150 grade Celsius. Bak de friete in poorsjies van 200 gram in 8 minute zónnig gael. Laot ze oetleke én aafkeule in 'n mèt keukepapier bekleide zie (vergiet).
Aafbakke: In 't vèt, mèt noe 'n temperatuur van 180 grade, weure de aafgekeulde friete in klein poorsjies aafgebakke in 4 minute. Klein poorsjies zint belangriek, want friete moete zjwumme en 't vèt maog neet te zièr afkeule. Eve laote oetleke op keukepapier en mèt zout besjtruie. Es saus weurt traditioneel mayonaise debie gegete.
[bewirk] Friture
- 'n Friture ies 'n zaak woa friete weure gebakke en verkoch.
- In Frankriek sjlteit 't woord friture op klein, in olie gebakke (gefrituurde) klein vösjkes.
[bewirk] Trivia
In 1957 waor in Norbik neet gewete dat me friete in twieë kieër mot bakke, wille ze sjmake. Och waor neet gewete wie me eeges mayonaise kint make.
