West-Vlams
Uit Wikipedia
 |
||||||
|
||||||
| Stoatus | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Daterienge | ||||||
|
||||||
| Toalcodes | ||||||
|
Et West-Vlams es de meest zuudwestelikke dialectgroep van 't Nederlands. 't Es gesprookn in de provinsje West-Vloandern in België, in Frans-Vloandern in Vrankryk, en in et westn van Zeeuws-Vloandern in Olland.
Ook in 't westn van Oost-Vloandern zyn d'r dialectn gesprookn die goed up 't West-Vlams trekkn, lik in de streekn van Maldegem in et Meetjesland, of in Zulte da nevers Woaregem ligt.
Inoud |
[bewerkn] Geschiedenisse
't West-Vlams en 't Oost-Vlams zyn de directe upvolgers van et Vlams da gesprookn wos in 't middeleeuwsche groafschap Vloandern. Da kwam a peu près overeen mei de udige provinsjes West-Vloandern en Oost-Vloandern in België, en mei de Fransche regio Frans-Vloandern.
't Grotste stik van de Middelnederlandsche literature es in 't Vlams en 't Broabants geschreevn. Da komt omdat in de 13e en 14e eeuwe et literaire zwoartepunt in Vloandern en Broabant lag.
Et Middelnederlands es de verzoamelienge van de Nederfrankische dialectn die deur de platselike bevolkienge woarn gesprookn in grote deeln van de Lege Landn in de periode van 1150 tot 1500.
Bekende Middelnederlandsche werkn lik Van den vos Reynaerde, Karel ende Elegast, Ferguut, Floris ende Blancefloer en de werkn van van Maerlant (lik Der Naturen Bloeme) zyn ollemoale in 't Vlams geschreevn.
[bewerkn] Indelienge van 't West-Vlams
De Vos (zie Referensjes) deelt et West-Vlams in up boasis van verschilln in klanke en woordvormn.
- Noordelik West-Vlams: de streke tusschn den Yzer, (Nieuwpoort), Knokke-Heist en Brugge, Toeroet
- Westelik West-Vlams: de Westoek, dat es de streke round Veurne, Diksmude, Poperienge en Yper
- Frans-Vlams: et noordelik deel van 't Fransche Noorderdepartement, trekt vree up et Westelik West-Vlams
- Continentoal West-Vlams: de streke round Roeseloare, Tielt en Kortryk
- Overgank mei 't Oost-Vlams: de streke round Maldegem, Ruuslee, Woaregem, Oavelgem en Anzegem
- Zêeuws-Vlams: et westelik deel van 't Ollandsche Zêeland
[bewerkn] NW WVL en ZO WVL
Er zyn grote overeenkomstn tusschn et Noordelik West-Vlams, Westelik West-Vlams en et Frans-Vlams. Die verzoamelienge streektoaln es dikkers Noordwestelik West-Vlams of ofgekort NW WVL genoemd.
Zuudoostelik West-Vlams, kortweg ZO WVL, es synoniem vo et Continentoal West-Vlams omdat et surtout gesprookn es in et zuudoostn van de provinsje, surtout in de regio Kortryk-Roeseloare-Tielt.
De verschilln tusschn et NW WVL en ZO WVL zoudn te verkloarn zyn deur den invloed die 't Oost-Vlams en 't Broabants gehed ein up et West-Vlams uut et verstedelikte zuudoostelik deel van de provinsje mei de vlasverwerkienge in de Leiestreke. Wuk da veel minder gebeurd es by de meer landelik gebleevn bevolkienge uut de Westoek, Frans-Vloandern, de Polders en de kust. [zie ook Ryckeboer]
[bewerkn] West-Vlamsche toalkunde
Up uus Portoal:Toale ga je artikels vindn over:
- West-Vlamsche woord'nschat
- West-Vlamsche vormleer
- West-Vlamsche klankleer
[bewerkn] Gebruuk van West-Vlams up dizzn Wikipedia
Vo de courante artikels verwachtn me van olle schryvers dan ze dezelfste spellienge volgn. Dienen norm noemn me wyder et Standoardvlams en die stoat ier beschreevn.
D'r zyn uutzounderiengn meugelik woardeure dan de streektoaln in bepoalde artikels beter toet under recht keun kommn. Zie uze regels round streektoaln en spellienge vo de ofsproakn doaromtrent.
[bewerkn] Toalkundige fenomeenn
't West-Vlams verschilt up veel vlakkn van 't Nederlands en van andere (streek)toaln. Ier es en overzicht van de upvollendste verschilln up 't vlak van klankn, grammoatica (of vormleer) en woordnschat.
De voorbeeldn kommn uut:
[bewerkn] Grammoatica
| Nederlands | Brugge | Ostende | Diksmude | Veurne | Yper | Roeseloare | Tielt | Kortryk |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Persoonlyke Voornoamwoord'n (ounderwerp) | ||||||||
| Wij | wynder | wy(n)der | wyder | wyder | wyder | wyndre | widder | wulder |
| Jullie | gynder | gyder | gyder | gyder | gyder, lender(s) | gyndre | gudder | gulder |
| Zij | zynder | zyder | zyder | zyder | zyder | zyndre | zidder | zulder |
| Persoonlyke Voornoamwoord'n (voorwerp) | ||||||||
| Ons | uus | uus | uus | nuus, uus | nuus, eus | oes | us | oes |
| Jullie | junder | junder, julder | junder | junder | junder | jundre | ulder | ulder |
| Hen | under | under | nunder, under | nunder, under | nunder, under | undre | udder | under |
| Bezittelyke Voornoamwoord'n | ||||||||
| Onze | uze | uze | uze | uuze | nuzze, euze | oezne | oeze | oeze |
| Werkwoordvervoegiengn | ||||||||
| Ik ben | ik zyn | ik zyn | 'k zyn | 'k zy | 'k zy, zyn, benne | 'k benne | 'k zyn, 'k benne | 'k ben(ne), 'k zyn |
| Verkleenwoord'n | ||||||||
| Huisje | uuzeke, uuzetje | uzzetje, uusje | uuzje | uzetje | uuzetje, uzzegje, euzetje | uzje, uuzegie, uuzeke | uzzeke | euzeke, uuzetje |
| Meervouden (s of n) | ||||||||
| Brillen | ? | brils | briln | ? | brils | brils, brill'n | ? | brill'n, brils |
| Broeken | ? | broek'n | broekn | broeks | broeks | broek'n | ? | broek'n, broks |
| Hemden | ? | ems, em'n | emn | emn | ims, emn, emdes | im(n) | ? | imn |
| Honden | ond'n, oend'n, oenkd'n | oen'n | oundn | oens | oes, on'n, oons | oundn | ond'n | ond'n, on'n |
| Kleren | ? | klèr'n | kleers | ? | kleers, klêers | klieer'n | ? | klièr'n/klêers |
| Konijnen | keuns | keuns | keuns | keuns | keuns | keuns | ? | keuns, kenins |
| Schoenen | schoen, sjchoens | sjhoes, sjhoen | sjchoen, schoes | sjchoen | sjchoen, sjkoen | schoen | skoen, skoens, schoen | skoen, skoes |
| Treinen | trings trengs | trings | trings | trings | trings | trings | ? | trings |
[bewerkn] Woordnschat
| Nederlands | Brugge | Ostende | Diksmude | Veurne | Yper | Roeseloare | Tielt | Kortryk |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Verwant met saksisch | ||||||||
| Fles (bottle) | flasjche | bottel, flasche | bottel, flasche | flesjche | flesje, flosjke, flasje | flosse, floschke | flasse | flaske, flasse |
| Krabben (to scratch) | schartn, sjchartn | sjchartn | scharten | sjcharteln | sjhartn, sjkaartn, scharteln | kram'n, skarten, scharten | schartn, skartn | skarten |
| Ledigen (idle) | liegn, leegn | ydl'n, leegn | ydeln, leegn | ydeln | ydeln, leegn | yl'n, ydeln | leegn, utgietn | ieln, leeg oaln, oit oaln |
| Naderen (to near) | noazn | noaz'n, noar'n | noazn | noazn | noazn | noaz'n | noadern, dichterkomn | noazn, noidrn |
| Nergens (nowhere) | nieverst, nieverans | nievers, nieverans | nieverst, nowerstn | nowwers(t) | nowwers, nieveranst, nievers | nievers, niewers | nievers(t) | nievers(t), nowwers, nievranst |
| Onkruid (weed) | oenkruud, wied | oenkruud | oenkruud | oenkrúd, vernient | wied, (on)kreud | onkruud, kruud | onkrud | onkrud, krud, kroid |
| Regen (rain) | regen | reegnn | reegn, rinne | reegn | rin, rinne, reen | rinne | reegne | reegne |
| Schreien (to scream) | schrjimn, sjchreimn, bleitn | blèètn | blèètn, schrièwn | sjchreeuwn, blèètn | sjkreemn, krysjn, kreesj'n, bleitn | blètn | skrjimn, bleitn | skrjim, bleitn |
| Weinig (a little) | winnig, lettre | winnig | winnig, letter | nie vele | weineg, letter | winnig, lettre | winnig, lettr | lettr(e) |
| Overige | ||||||||
| Zie West-Vlamsche klankverschuviengn | ||||||||
| Zie Typische West-Vlamsche woordn | ||||||||
[bewerkn] Ingveoonsche toale
Lik by 't Iengels en 't Fries eit ook et West-Vlams deelgenoomn an d'Ingveoonsche klankverschuviengn. Zie dat artikel vo meer uutleg ierover.
[bewerkn] Referensjes
- De Vos, M. Taal in stad en land - West-Vlaams, Uitgeverij Terra - Lannoo, 2005, ISBN 90 209 6051 2
- Ryckeboer, Hugo. Taal in stad en land - Frans-Vlaams, Uitgeverij Terra - Lannoo, 2005, ISBN 90 209 5856 9
- van der Wal, Marijke. Geschiedenis van het Nederlands (reeks Aula), Uitgeverij Het Spectrum, 1992. ISBN 90 274 1839 X
