Karbonhidrat
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Karbonhidrat, hem canlının yapısına katılan hem de enerji sağlayan karbon, hidrojen ve oksijen elementlerinden oluşan organik bileşiklerin genel adıdır.
Bütün canlı hücrelerde bulunur. Doğada genellikle büyük moleküller halindedir. Vücuda alınan bu büyük moleküllerin hücrelere iletilmesi için canlı tarafından sindirilmesi ve uygun molekül büyüklüğüne kadar parçalanması gerekir.
Konu başlıkları |
[değiştir] Karbohidrat çeşitleri
Karbonhidratlar birinci dereceden enerji verici olarak kullanılırlar. Karbohidratlar > yağlar > proteinlerdir. Karbonhidratlar vucütta en çok bulunan üçüncü besin maddesidir. Açlık anında ilk tüketilen besin maddesidir. Yapıtaşları glikozdur. Depo şekli glikojendir. Kimsayal sindirimi ağızda başlar.
[değiştir] Sindirim
Karbonhidratların sindirimi ağızda başlar. Ağızdaki tükürük bezlerinin salgıladığı Pityalin(Amilaz) enzimi sayesinde kimyasal sindirim başlar.Aynı zamanda ağızda dişlerimiz sayesinde mekanik sindirim de başlamış olur.Vücudumuzda Karbonhidratların kimyasal sindirimi ince bağırsakta pankreas tarafından salgılanan pankreas öz suyu sayesinde biter.
[değiştir] Monosakkaritler
En küçük olan -hücreden en rahat geçen-karbohidrattır.Ve basit şekerler olarak adlandırılır. Monosakkaritler daha küçük birimlere parçalanamazlar. (CH2O)n genel formülü ile gösterilir (n = 3,4,5,6.... gibi rakamları gösterir). Fakat bu formül bütün karbohidratlara uygulanamaz. Mesela, deoksiriboz (C5H10O4) ve rammoz (C6H12O5) şeker oldukları halde yukarıdaki formüle uymazlar. Diğer taraftan C3H6O3 formülü ile gösterilen laktik asit, karbohidratların genel formülüne uymasına rağmen bir şeker değildir.
Karbon sayısı 3-8 arasında değişir. Biyolojik açıdan önemli monosakkaritler; 5 C'lu pentoz ve 6'lu heksoz şekerlerdir. Riboz ve deoksiriboz, 5 C'lu şekerlerdir. [[Gli koz]] (üzüm şekeri, kan şekeri), galaktoz (süt şekeri),fruktoz (meyve suyu ,bal şeker karışımında ) ise 6 C'lu şekerlerdir. Suda çözünürler ve tatlıdırlar.
[değiştir] Disakkaritler
Disakkaritler çift şekerlerdir. Bir disakkarit iki molekül monosakkaritin glikozit bağı ile bağlanmasıyla oluşur. Bu bağlanma sırasında bir molekül su ortaya çıkar. Buna dehirasyon sentezi denir. İnsan ve hayvanların yedikleri disakkaritler, sindirim sisteminde monosakkaritlerine ayrılarak kullanılır. Canlılrda en çok bulunan disakkaritler; maltoz (arpa şekeri), sakkaroz diğer adı sükroz (çay şekeri), laktoz(süt şekeri)dir
Monosakkarit + Monosakkarit → disakkarit + Su
Yukarıdaki olay bir dehidrasyondur. Disakkariti oluşturan monosakkaritler aynı cinsten olabilecegi gibi, farklı cinsten de olabilirler
- glikoz + glikoz = maltoz + H2O
- glikoz + fruktoz = sakkaroz + H2O
- glikoz + galaktoz = laktoz + H2O
[değiştir] polisakkaritler
Üç ile altı arasında monosakkaritin birleşerek dehidrasyonu (su açığa çıkması) ile meydana gelirler. Bazı bitkilerde serbest olarak bulundukları gibi, karbohidrat olmayan çeşitli maddelerin yapısına da katılırlar. Üç monosakkaritten ibaret olanlara trisakkarit, dörtlü olanlara tetrasakkarit denir.
Raffinoz, heksozlardan türeyen önemli bir trisakkarittir. Fruktoz, glukoz ve sakkaroz moleküllerinden meydana gelmiştir. Şeker kamışında, okaliptüs türü ağaçlarda, pamuk tohumunda bulunur. Şeker üretimi esnasında melasta toplanır.
[değiştir] disakkaritler
Disakkaritler de monosakkaritlerin dehidrasyon sentezi ile birleşmesinden dolayı oluştuğundan çok sayıda monosakkaritin yer aldığı polimerlerdir. Polisakkaritler suda çözünmeyen büyük moleküllerdir. Belirtilmemiş olarak nişasta da bir glukoz polimeridir, depo polisakkaritidir. Ayrıca patojenik bakteriler de polisakkarit sentezleyebilirler.
- polisakkaritler 4'e ayrılır bunlar;
- Nişasta: bitkilerde depo edilir.
- Selülöz: bitki hücre çeperinde bulunur.
- Glikojen: hayvannlarda bulunur kas hücrelerinde ve karaciğerde depo edilir.
- Kitin: böcekleri iskeletinde ve kabuğunda bulunur.
[değiştir] Homopolisakkaritler
Çok sayıda monosakkaritin dehidrasyonu ile oluşmuş büyük moleküllü karbohidratlardır. Temel yapı birimi glukoz molekülüdür.
n (Monosakkarit) → Polisakkarit + (n-1) Su
Karbohidratların çoğu canlılar için temel besin maddeleri'dir. Yeşil bitkilerde fotosentez sonucu meydana gelirler. Otçul hayvanlar bu ihtiyaçlarını bitkilerden, etçil hayvanlar da otçullardan tedarik ederler. Vücutta 1 gr karbohidratın yanması sonucunda ortalama 4 kalori açığa çıkar. Selüloz, besin kaynağı olmakla birlikte bitkilerin destek yapısına da giren önemli bir karbohidrattır.
Polisakkaritler birimlerin tekrarlanmasıyla şekillenen polimerlerdir. Monomerik birimler glikosidik bağla bağlanırlar. Bu bağlar, monosakkarit monomerlerinde birinci karbon atomuna bağlı hidroksil grubunun alfa veya beta şeklinde bulunuşuna bağlı olarak alfa veya beta glikosidik bağlar olabilir. Monomerler alfa bağlarla doğrudan bağlanabilirler. Beta bağların şekillenmesinde, bir monomerin (OH) grubu, komşu monomerin (OH) grubu ile ilişki kurmak için 180 derece döner. Bu bağlar fizyolojik bakımdan hiç değilse üç nedenle önemlidir. Bu bağlar, farklı görev ve özelliklere sahip birçok daha geniş molekülün oluşmasında iki veya daha fazla alt birimin bağlanmasında görevlidirler. Bundan başka, alfa ve beta glikosidik bağlarını tutar. Böylece bu bağlar, yapı ve görevleri sırasında kullanılan, bileşikler arasındaki farkın ayırt edilmesini sağlarlar. Son olarak, alfa glikosidik bağlarla bağlanmış moleküller, metabolizmada kolayca değişirler. Halbuki beta glikozidik bağlar daha güçlü glikozidik bağları güçlendirirler.
[değiştir] Heteropolisakkaritler
Yapılarında monsakkaritlere ek olarak başka maddeler de içeren karbohidratlardır. Ek gruplar kükürtlü veya azotlu olabilir. Çoğunlukla bağ dokuda yapı elemanı olarak kullanılır. Hiyalüronik asit, heparin, kertan sulfat, kondrotin sulfat başlıca örnekleridir.
