การเขียนคำทับศัพท์ภาษาจีน
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
การเขียนคำทับศัพท์ ตามระบบราชบัณฑิตฯ |
|
---|---|
|
การเขียนคำทับศัพท์ภาษาจีนนี้เป็นหลักการที่กำหนดโดยราชบัณฑิตยสถาน
เนื้อหา |
[แก้] หลักทั่วไป
1. หลักเกณฑ์นี้ใช้สำหรับเขียนทับศัพท์คำภาษาจีนที่เขียนด้วยอักษรโรมันระบบพินยิน (Pīnyīn System) แต่เพื่อความสะดวกแก่การเขียนทับศัพท์ภาษาจีนที่ใช้ระบบอื่น ได้แก่ ระบบเวดและไจลส์ (Wade and Giles System) ระบบเยล (Yale System) และระบบจู้ยิน ฝูฮ่าว (Zhùyīn Fúhào System) ซึ่งยังมีปรากฏในหนังสือต่าง ๆ อยู่มาก จึงได้เทียบเสียงของระบบดังกล่าวไว้ด้วย
2. การเทียบเสียงสระและพยัญชนะ ให้ถือตามตารางการเทียบเสียงสระและพยัญชนะภาษาจีน และตัวอักษรในตารางแทนอักษรโรมันทั้งตัวตาม (ตัวเล็ก) และตัวนำ (ตัวใหญ่)
3. เครื่องหมายกำกับเสียงวรรณยุกต์ในระบบพินยิน ระบบจู้ยิน ฝูฮ่าว และระบบเยลใช้ ˉ ΄ ˇ ` ส่วนในระบบเวดและไจลส์ใช้ 1 2 3 4 เทียบได้กับเสียงวรรณยุกต์ไทยได้ดังนี้
-
-
-
- เสียงหนึ่ง ˉ หรือ 1 เทียบเท่าเสียงสามัญ*
- เสียงสอง ΄ หรือ 2 เทียบเท่าเสียงจัตวา
- เสียงสาม ˇ หรือ 3 เทียบเท่าเสียงเอก** (ยกเว้นเมื่ออยู่หน้าพยางค์ที่มีเสียงสาม ˇ ให้ออกเสียงเป็นเสียงสอง ΄ โดยคงเครื่องหมายเสียงสาม ˇ เช่น Kŏng Zĭ = โข่งจื่อ หรือ ข่งจื่อ ให้ออกเสียงว่า "โขงจื่อ" หรือ "ขงจื่อ")
- เสียงสี่ ` หรือ 4 เทียบเท่าเสียงโท
- คำที่ออกเสียงเบาจะไม่มีเครื่องหมายวรรณยุกต์กำกับ
- เสียงหนึ่ง ˉ หรือ 1 เทียบเท่าเสียงสามัญ*
-
-
4. เสียงสระในภาษาจีน ไม่มีความแตกต่างระหว่างเสียงสั้นกับเสียงยาวเหมือนในภาษาไทย โดยปรกติพยางค์ที่มีเสียงวรรณยุกต์เป็นเสียงหนึ่ง เสียงสอง และเสียงสาม จะออกเป็นเสียงสั้นหรือเสียงยาวก็ได้ ยกเว้นเสียงสี่ จะออกเสียงสั้นเสมอ
5. เครื่องหมายพินทุที่อยู่ใต้ตัวพยัญชนะแสดงว่าพยัญชนะตัวนั้น ๆ ออกเสียงควบกล้ำกับตัวที่ตามมา ยกเว้นตัว ห ที่มีเครื่องหมายพินทุกำกับจะออกเสียงควบกล้ำและเป็นอักษรนำด้วย เช่น Huá = หฺวา Huái = ไหฺว/หฺวาย
6. เสียงพยัญชนะจีนซึ่งเทียบได้กับพยัญชนะไทยที่มีอักษรคู่ (อักษรสูงมีเสียงคู่กับอักษรต่ำ) ได้ให้ไว้ทั้ง 2 ตัว เช่น ฉ ช ฝ ฟ ให้เลือกใช้ตามหลักการผันเสียงวรรณยุกต์ของไทย เช่น ฉา ชือ เฝิน ฟั่น
ในกรณีที่เป็นอักษรเดี่ยว ซึ่งในการผันวรรณยุกต์ต้องใช้ ห นำ ถ้าอักษรเดี่ยวนั้นเป็นตัวควบกล้ำให้แทรกตัว ห ไว้ระหว่างตัวควบกล้ำเพื่อให้อ่านได้สะดวก เช่น yún = ยฺหวิน
7. เสียงสระผสมในภาษาจีนบางเสียง เมื่อถอดเป็นอักษรไทยแล้วจะมีเสียงพยัญชนะ ย หรือ ว อยู่ด้วย ให้ใส่เครื่องหมายพินทุใต้ตัวพยัญชนะต้นซึ่งผสมกับสระนั้น เช่น jiŏng = จฺย่ง yuè = เยฺว่
8. พยัญชนะที่มีเครื่องหมายทัณฑฆาตกำกับในคำทับศัพท์ให้ออกเสียงด้วย เช่น érzi = เอ๋อร์จึ fēi = เฟย์
9. ในการเขียนทับศัพท์ภาษาจีน การแยกคำให้ยึดตามต้นฉบับ ยกเว้นคำที่ใช้ในภาษาไทยจนเป็นที่ยอมรับแล้ว เช่น Kŏng Zĭ = ขงจื่อ (ขงจื๊อ)
* เสียงหนึ่งในภาษาจีนกลางใกล้เคียงกับเสียงสามัญในภาษาไทย
** เสียงสามในภาษาจีนกลางใกล้เคียงกับเสียงเอก+เสียงจัตวาในภาษาไทย
[แก้] ตารางเทียบเสียงสระภาษาจีน
เสียงสระภาษาจีน | ใช้ | ตัวอย่าง | ความหมาย | |||
---|---|---|---|---|---|---|
ระบบ พินยิน |
ระบบ เวดและไจลส์ |
ระบบ เยล |
ระบบ จู้ยิน ฝูฮ่าว |
|||
A | ||||||
a | a | a | ㄚ | —ะ (เสียงเบา) |
ma [หมะ] | ไหม/หรือ |
—า | mā [มา] | แม่ | ||||
ai | ai | ai | ㄞ | ไ— | tài [ไท่] | เกินไป |
—าย | măi [ไหม่/หม่าย] | ซื้อ | ||||
an | an | an | ㄢ | —ัน | kàn [คั่น] | ดู, มอง, อ่าน |
—าน | lán [หลัน, หลาน] | สีน้ำเงิน | ||||
ang | ang | ang | ㄤ | —ัง | chàng [ชั่ง] | ร้องเพลง |
—าง | cháng [ฉัง, ฉาง] | บ่อย ๆ | ||||
ao | ao | au | ㄠ | เ—า | bào [เป้า] | อุ้ม |
—าว | gāo [เกา, กาว] | สูง | ||||
E | ||||||
e | o, oh | e | ㄜ | เ—อ | lè [เล่อ] | สนุก, ยินดี |
e (เมื่อตามหลัง y) | eh | e | ㄝ | เ— | yè [เย่] | ใบไม้ |
ê | ไม่ปรากฏสระนี้ในระบบเวดและไจลส์ และระบบเยล |
ㄝ | เ— | ế [เอ๋] | (คำอุทาน) | |
ei | ei | ei | ㄟ | เ—ย์ | fēi [เฟย์] | บิน |
en | en | en | ㄣ | เ—ิน | bĕn [เปิ่น] | เล่ม (ลักษณนาม) |
eng | eng | eng | ㄥ | เ—ิง | dĕng [เติ่ง] | คอย |
er (ไม่ผสมกับพยัญชนะต้น) | erh | er | ㄦ | เ—อร์ | èr [เอ้อร์] | สอง |
I | ||||||
i | i | i | 一 | —ี | nĭ [หนี่] | เธอ |
i (เมื่อตามหลัง c, ch, r, s, sh, z และ zh) |
ih (เมื่อตามหลัง tz และ sz ใช้ u, ū) |
—r (เมื่อตามหลัง ts และ s ใช้ z) |
ไม่ปรากฏรูป | —ึ (เสียงเบา) |
érzi [เอ๋อร์จึ] | ลูกชาย |
—ือ | shĭ [ฉื่อ] | ใช้ | ||||
ia* | ia | ya | 一ㄚ | เ—ีย | jiā [เจีย] | บ้าน |
ian | ien | yan | 一ㄢ | เ—ียน | tiān [เทียน] | ฟ้า |
iang | iang | yang | 一ㄤ | เ—ียง | niáng [เหนียง] | ผู้หญิง |
iao | iao | you | 一ㄠ | เ—ียว | biăo [เปี่ยว] | นาฬิกา |
ie* | ieh | ye | 一ㄝ | เ—ีย | jiè [เจี้ย] | ยืม |
in | in | in | 一ㄣ | —ิน | lín [หลิน] | ป่าไม้ |
ing | ing | ing | 一ㄥ | —ิง | dīng [ติง] | ตะปู |
iong (ใช้เฉพาะกับ j, q, x) |
iung | yung | ㄩㄥ | —ยง | xiōng [ซฺยง] | ดุร้าย |
xióng [สฺยง] | หมี | |||||
qióng [ฉฺยง] | ยากจน | |||||
jiŏng [จฺย่ง] | เก้อเขิน, ทำให้เขิน | |||||
iu | iu | you | 一ㄡ | —ิว | niú [หนิว] | วัว |
*สระ ia และ ie เป็นหน่วยเสียงที่คล้ายกับเสียงสระเอียในภาษาไทย ดังนั้นจึงทับศัพท์สระ ia และ ie ด้วยสระเอีย เช่น jiā [เจีย] = บ้าน jiē [เจีย] = ถนน
เสียงสระภาษาจีน | ใช้ | ตัวอย่าง | ความหมาย | |||
---|---|---|---|---|---|---|
ระบบ พินยิน |
ระบบ เวดและไจลส์ |
ระบบ เยล |
ระบบ จู้ยิน ฝูฮ่าว |
|||
O | ||||||
o (เมื่อตามหลัง b, f, m, p, w ออกเสียง uo) |
o | wo | ㄛ | —ัว | mō [มัว] | คลำ |
o | o | o | ㄛ | โ— | ōyō [โอโย] | (คำอุทาน) |
ong | ung | ung | ㄨㄥ | —ง | lóng [หลง] | มังกร |
ou | ou | ou | ㄡ | โ—ว | lóu [โหลว] | ตึกสูง |
U | ||||||
u | u | u | ㄨ | —ู | bù [ปู้] | ไม่ |
ü (เมื่อตามหลัง j, q, x, y เขียนลดรูปเป็น u แต่เมื่อตามหลัง n, l ให้คงรูปเดิมคือ ü) |
ü | yu | ㄩ | —วี | yú [ยฺหวี] | ปลา |
nǚ [นฺหวี่] | ผู้หญิง | |||||
ua | ua | wa | ㄨㄚ | —วา | guā [กวา] | แตง |
uai | uai | wai | ㄨㄞ | ไ—ว —วาย |
guāi [ไกว/กวาย] | ว่านอนสอนง่าย |
uan | uan | wan | ㄨㄢ | —วัน —วาน |
duàn [ตฺวั้น/ตฺว้าน] | ผ้าต่วน |
üan (เมื่อตามหลัง j, q, x, y เขียนลดรูปเป็น uan) |
üan | ywan | ㄩㄢ | เ—วียน | quàn [เชฺวี่ยน] | ชักชวน, ตักเตือน |
uang | uang | wang | ㄨㄤ | —วัง —วาง |
guāng [กวัง/กวาง] | แสง |
üe (เมื่อตามหลัง j, q, x, y เขียนลดรูปเป็น ue แต่เมื่อตามหลัง n, l ให้คงรูปเดิมคือ üe) |
ueh | ywe | ㄩㄝ | เ—ฺว | yuè [เยฺว่] | เดือน, พระจันทร์ |
nüè [เนฺว่] | ไข้จับสั่น | |||||
ui | ui | wei | ㄨㄟ | —ุย | huí [หุย] | กลับ |
un (uen) | un | wun | ㄨㄣ | —ุน | dùn [ตุ้น] | ทื่อ |
ün (เมื่อตามหลัง j, q, x, y เขียนลดรูปเป็น un) |
un | yun | ㄩㄣ | —ฺวิน | yún [ยฺหวิน] | เมฆ |
uo | uo, o | wo | ㄨㄛ | —ัว | guó [กั๋ว] | ประเทศ |
[แก้] ตารางเทียบเสียงพยัญชนะภาษาจีน
เสียงสระภาษาจีน | ใช้ | ตัวอย่าง | ความหมาย | |||
---|---|---|---|---|---|---|
ระบบ พินยิน |
ระบบ เวดและไจลส์ |
ระบบ เยล |
ระบบ จู้ยิน ฝูฮ่าว |
|||
b | p | b | ㄅ | ป | bā [ปา] | แปด |
c | ts′, tz′ | ts | ㄘ | ฉ, ช | cán [ฉัน/ฉาน] | ตัวไหม |
cāng [ชัง/ชาง] | ฉางข้าว | |||||
ch* | ch | ch | ㄔ | ฉ, ช | chá [ฉา] | ชา |
chī [ชือ] | กิน |
*เป็นเสียงกักเสียดแทรก (affricate) เวลาออกเสียงปลายลิ้นต้องงอขึ้นไปแตะที่เพดานแข็ง
เสียงสระภาษาจีน | ใช้ | ตัวอย่าง | ความหมาย | |||
---|---|---|---|---|---|---|
ระบบ พินยิน |
ระบบ เวดและไจลส์ |
ระบบ เยล |
ระบบ จู้ยิน ฝูฮ่าว |
|||
d | t | d | ㄉ | ต | dà [ต้า] | ใหญ่ |
f | f | f | ㄈ | ฝ, ฟ | fén [เฝิน] | เผา |
fàn [ฟั่น/ฟ่าน] | ข้าว, อาหาร | |||||
g | k | g | ㄍ | ก | gē [เกอ] | พี่ชาย |
h | h | h | ㄏ | ห, ฮ | hăo [เห่า, ห่าว] | ดี |
hē [เฮอ] | ดื่ม | |||||
j | ch (j) | j (y) | ㄐ | จ | jiāng [เจียง] | แม่น้ำ |
k | k′ | k | ㄎ | ข, ค | kuí [ขุย] | หัวหน้า, ตัวการ |
kàn [คั่น] | ดู, มอง, อ่าน | |||||
l | l | l | ㄌ | ล | lái [ไหล/หลาย] | มา |
m | m | m | ㄇ | ม | mā [มา] | แม่ |
n | n | n | ㄋ | น | nán [หนัน/หนาน] | ผู้ชาย |
p | p′ | p | ㄆ | ผ, พ | pá [ผา] | คลาน |
pō [พัว] | เนิน, เนินเขา | |||||
q | ch′ (i) | ch (y) | ㄑ | ฉ, ช | qián [เฉียน] | เงินใช้สอย |
qiāng [เชียง] | ปืน | |||||
r | j′ | r | ㄖ | ร | rén [เหริน] | คน |
s | s, ss, sz | s | ㄙ | ซ, ส | sān [ซัน/ซาน] | สาม |
săo [เส่า/ส่าว] | กวาด, ปัดกวาด | |||||
sh* | sh | sh | ㄕ | ฉ, ช | shéng [เฉิง] | เชือก |
shū [ชู] | หนังสือ |
*เป็นเสียงเสียดแทรก (fricative) เวลาออกเสียงปลายลิ้นงอขึ้นไปใกล้เพดานแข็ง แต่ต้องไม่แตะเพดานแข็ง
เสียงสระภาษาจีน | ใช้ | ตัวอย่าง | ความหมาย | |||
---|---|---|---|---|---|---|
ระบบ พินยิน |
ระบบ เวดและไจลส์ |
ระบบ เยล |
ระบบ จู้ยิน ฝูฮ่าว |
|||
t | t′ | t | ㄊ | ถ, ท | Táng [ถัง/ถาง] | ชื่อราชวงศ์ |
tā [ทา] | เขา (สรรพนาม) | |||||
w | w | w | ไม่ปรากฏรูป | ว | wàn [วั่น/ว่าน] | หมื่น |
wŏ [หวั่ว] | ฉัน | |||||
w (เมื่อตามด้วยสระ u จะไม่ออกเสียง) |
w | w | ไม่ปรากฏรูป | - | wŭ [อู่] | ห้า |
x | hs | sy | ㄒ | ซ, ส | xiāng [เซียง] | หอม |
xié [เสีย] | รองเท้า | |||||
y | y | y | ไม่ปรากฏรูป | ย | yín [หยิน] | แร่เงิน |
y (เมื่อตามด้วยสระ i และไม่มีตัวสะกด จะไม่ออกเสียง) |
yi | y | ไม่ปรากฏรูป | - | yī [อี] | หนึ่ง |
z | ts, tz | dz | ㄗ | จ | zŏu [โจ่ว] | เดิน |
zh | ch | j | ㄓ | จ | zhàn [จั้น/จ้าน] | ยืน |