Soce

Z Wikipedii

Współrzędne: 52°57' N 23°24' E52.95 23.4 (Soce)


Soce
Województwo	podlaskie
Powiat	hajnowski
Gmina	Narew
Położenie	52° 57' N 23° 24' E
Strefa numeracyjna (do 2005)	85
Tablice rejestracyjne	BHA
Położenie na mapie Polski Soce

Soce – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Narew.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.

Znajduje sie ok 30 km na południowy wschód od Białegostoku i 30 km na północny zachód od Hajnówki. Ze względu na wyjątkowo dobrze zachowaną tradycyjną drewnianą architekturę została wliczona do Krainy Otwartej Okiennic w skład której wchodzą jeszcze Trześcianka i Puchły. Wieś zamieszkiwana jest przez prawosławnych Białorusinów i Ukraińców na co dzień posługujących się gwarą ukraińską nacechowaną elementami białoruskimi, polskimi i rosyjskimi.

[edytuj] Historia

Nazwa wsi pochodzi najprawdopodobniej od socenia czyli sączenia, ponieważ pierwsi osadnicy po przybyciu w okolice dzisiejszych Soc zastali niewielki strumyczek ledwie sączący się z ziemi. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzącą z 1560 roku, kiedy to wieś ta należała do Wojtówstwa Trościanickiego. Warto odnotować, iż mimo powszechnie panującego analfabetyzmu jaki panował w XIX wieku wśród ludności chłopskiej, Soce podobnie jak i reszta wsi należących wówczas do parafii w Puchłach zdecydowanie odróżniały się pod tym względem. Zdecydowana większość ludności umiała tu bowiem czytać i pisać. To wszystko, ówcześni Sycze (jak to sie określa mieszkańców Soc) zawdzięczali pozytywistycznej działalności miejscowych, prawosławnych księży Grzegorza i Flora Sosnowskich. Duchowni ci zakładali w swojej parafii sieć szkółek dla dzieci miejscowych, biednych chłopów, widząc w tym szansę na awans społeczny tego najbardziej zubożałego stanu. W ten sposób chcieli oni poprawić sytuację zacofanej i przepełnionej ówcześnie podlaskiej wsi. Szkoła w Socach powstała w 1884 roku, a na początku lat 90. została przekształcona w jednoklasówkę cerkiewno-parafialną. Dzięki otrzymywaniu stałych funduszy synodalnych popularność szkoły zwiększyła się. Jej działalność była ściśle powiązana z Seminarium Nauczycielskim im. Świętych Cyryla i Metodego w uroczysku Stawok (niedaleko Trześcianki). Działała do 1915 roku. Pamięć o piśmiennych przodkach była powodem do dumy i długo ją pielęgnowano wśród miejscowej ludności. Rok 1915 czarno zapisał się w historii Soc. Mieszkańcy w obawie przed nadchodzącym frontem niemieckim zmuszeni zostali (podobnie jak większość prawosławnych z Podlasia i Lubelszczyzny) do ewakuacji w głąb Rosji. Zaczęli powracać dopiero po 1919 roku, kiedy to otrzymali specjalne pozwolenia. Nie dość, że ledwo wiązali koniec z końcem w Rosji, to wracali oni na kompletne ruiny. Zmusiło to ich do zamieszkania w ziemiankach. Cierpieli głód i mróz. Jakby tego było za mało, to niepodległe, polskie władze nie zaakceptowały samodzielnej parafii w Puchłach ani w Trześciance. Skierowano ich aż do cerkwi w Narwi, co ujemnie odbiło się na ich życiu religijnym. Sytuacja zdecydowanie zmieniła sie po II wojnie światowej. W latach 60., 70. i 80. XX wieku większość mieszkańców emigrowała do aglomeracji miejskich, co spowodowało proces starzenia się mieszkańców i wyludnienia wsi widoczny po dzień dzisiejszy.

[edytuj] Dlaczego warto zobaczyć Soce

We wsi Soce występuje tradycyjny układ dwuczęściowej wsi szeregowej, w której niemal wszystkie budynki gospodarcze i mieszkalne są drewniane. U części z nich zachowała się bogata dekoracja snycerska w formie nad- i podokienników, okiennic, wiatrownic, narożników oraz ozdobne oszalowania elewacji i szczytów tych chłopskich chałup. Ornamentyka ta, nie spotykana w innych regionach Polski nawiązuje do zdobnictwa stosowanego w rosyjskim budownictwie ludowym. Ma to pewien odnośnik w historii wsi. Bowiem mieszkańcy wsi ewakuowani w głąb Rosji w 1915 roku podziwiali tamtejszy styl zdobnictwa chałup, który tak im przypadł do gustu, iż po powrocie w 1919 roku postanowili go stosować u siebie. Niestety w wyniku modernizacji i braku szacunku do tradycji przodków specyficzne okiennice, z których wieś jest tak znana zanikają. Wykupujący te ziemie unowocześniają chłopskie zagrody i domostwa tworząc z nich wręcz wille. Dlatego też realizowany od 2001 roku projekt Krainy Otwartych Okiennic ma za zadanie zachowanie krajobrazu kulturowego doliny rzeki Narwi. W ramach tego projektu odnowiono kilka starych budynków mieszkalnych we wsiach Soce i Puchły poprzez odmalowanie ozdobnych okiennic czy narożników. Kilka z nich potrzebowało drobnych napraw stolarskich. Inicjatorem tego szlachetnego czynu jest Północnopodlaskie Towarzystwo Ochrony Ptaków. Specyficzny, starodawny klimat wsi, naturalna cisza i spokój oraz przepływająca przez Soce rzeka Rudnia, w której można się wykąpać powodują, iż można tu naprawdę wypocząć. We wsi znajdują się jeszcze: drewniana kapliczka prawosławna z pocz. XX wieku rozbudowana w 1990 roku oraz stare krzyże wotywne znajdujące się na każdym końcu wsi pochodzące z 1895 roku, kiedy to we wsi szalała epidemia.