Słoniowate
Z Wikipedii
| Słoniowate | |
 |
|
| Systematyka | |
| Domena | eukarioty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | strunowce |
| Podtyp | kręgowce |
| Gromada | ssaki |
| Podgromada | ssaki żyworodne |
| Szczep | łożyskowce |
| Rząd | trąbowce |
| Rodzina | słoniowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Elephantidae | |
 Systematyka w Wikispecies |
|
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
w kolejności od lewej do prawej
Słoniowate (Elephantidae) to rodzina dużych ssaków lądowych z rzędu trąbowców, do której zalicza się obecnie trzy gatunki:
- słoń afrykański (Loxodonta africana)
- słoń afrykański stepowy (Loxodonta africana oxyotis)
- słoń afrykański sawannowy (Loxodonta africana africana)
- słoń afrykański leśny (Loxodonta cyclotis)
- słoń indyjski (azjatycki) (Elephas maximus)
Wśród gatunków wymarłych do rodziny słoniowatych zalicza się także wszystkie gatunki mamutów (Mammuthus) oraz słonie należące do rodzaju Elephas.
W XIX wieku słonie zaliczano do rzędu gruboskórych, wraz z nosorożcami i hipopotamami.
[edytuj] Historia ewolucyjna
Właściwe słoniowate wywodzą się od wcześniejszych trąbowców z rodziny Gomphotheriidae (gomfoteria). Bliskim krewniakiem hipotetycznego przodka słoni jest rodzaj Anancus z pliocenu i plejstocenu. Pierwsze właściwe słonie miały budowę zbliżoną do gomfoteriów. W żuchwie znajdowała się jeszcze para krótkich ciosów, a sama czaszka była niższa i dłuższa niż u słoni późniejszych. Najwcześniejszymi rodzajami zaliczanymi do tej rodziny są Stegolophodon i Stegotetrabelodon . W pliocenie pojawiły się obok pnia wiodącego do dzisiejszych słoni stegodonty (Stegodontinae), czasami wyróżniane w oddzielną rodzinę. Były to duże trąbowce o jednej silnie rozwiniętej parze ciosów w górnej szczęce.
Różne gatunki stegodontów zasiedlały w pliocenie i plejstocenie rozległe obszary kontynentalnej Azji oraz Archipelagu Malajskiego. Jako jedne z nielicznych ssaków stegodonty zasiedliły wiele wysp oceanicznych. Najdalej wysuniętym rejonem ich występowania była wyspa Flores. Ssaki te aktywnie pokonywały cieśniny między wyspami wpław. Inna koncepcja wiąże migracje z obniżonym poziomem morza. Na wielu wyspach (również na Flores) niedobór pokarmu oraz niewielka przestrzeń życia spowodowały skarłowacenie. Stegodont z tej wyspy osiągał wysokość co najwyżej 1,5 m w kłębie oraz masę ok. 500 kg. Na kontynencie stegodonty wymarły ok 500 tysięcy lat temu, na wielu wyspach przetrwały do czasów niemal współczesnych (ok 13 tysięcy lat temu).
Do podrodziny Elephantinae należą współczesne słonie. Najpierwotniejszym ich przedstawicielem był Primelephas z Afryki. Był to jeszcze stosunkowo prymitywny słoń o wielkości zbliżonej do dzisiejszego słonia azjatyckiego. Dał on początek dwóm żyjącym dzisiaj plemionom Elephantini i Loxodontini. Pierwsza grupa obejmuje wymarłe mamuty (Mammuthus) oraz rodzaj Elephas. Pojawiła się ona w Afryce i przez większą część pliocenu i plejstocenu były to dominujące na kontynencie słonie. Najstarszy znany gatunek to Elephas ekorensis. Od niego wywodzi się Elephas recki, dobrze poznany i szeroko rozpowszechniony gatunek. Szczątki tego słonia znajdowano licznie między innymi we wschodniej Afryce w Wąwozie Oldovai, wraz ze szczątkami pierwotnych człowiekowatych. Były to słonie sawannowe, przystosowane do odżywiania się twardymi trawami. Gatunek ten opuścił Afrykę i skolonizował Europę oraz Azję, dając początek wielu innym gatunkom.
Europę przez niemal cały plejstocen zasiedlał Elephas antiquus (Palaeoloxodon). Było to zwierzę większe od dzisiejszych słoni, o bardzo dużych i prostych ciosach. Szczątki tego zwierzęcia (nazywanego niekiedy słoniem leśnym) znaleziono również w Polsce.
W okresach lodowcowych wycofywał się na południe kontynentu, podczas interglacjałów opanowywał tereny północne. Wyspy Morza Śródziemnego zasiedlała w plejstocenie cała gama podgatunków lub gatunków słonia leśnego o zredukowanych w wyniku skarłowacenia rozmiarach. Najmniejszy z nich, Elephas falconeri(Palaeoloxodon), osiągał w kłębie zaledwie metr wysokości. Ssaki te wymarły zapewne podczas kolonizacji wysp przez pierwszych ludzi w czasach historycznych. Słoń azjatycki (Elephas maximus) wywodzi się od swego większego krewniaka, Elephas hysudricus. W plejstocenie kilka gatunków słoni zasiedliło również niektóre wyspy oceaniczne, tak jak wcześniej zrobiły to stegodonty (np. Elephas celebensis). Rodzaj Mammuthus wywodził się od któregoś z wczesnych przedstawicieli Elephas. Najstarsze z gatunków, Mammuthus subplanifrons i Mammuthus africanavus, zasiedlały jeszcze Afrykę, ale wkrótce opanowały również Azję, Europę i w końcu Amerykę Północną, silnie się różnicując.
Z kolei najwcześniejsze dzieje słoni z rodzaju Loxodonta nie są dobrze poznane. Zwierzęta te na początku zasiedlały tylko tereny leśne, gdzie szczątki ulegają szybkiemu rozkładowi. Przez większą część plejstocenu nie wytrzymywały konkurencji ze stepowymi Elephas. Najwcześniejszy znany gatunek to Loxodonta adaurora. Od niego pochodzą Loxodonta exoptata i Loxodonta atlantica, będący prawdopodobnie bezpośrednim przodkiem dzisiejszych słoni afrykańskich. Po wymarciu słoni Elephas w Afryce, słonie Loxodonta africana zajęły wolną niszę ekologiczną i zasiedliły sawanny. Loxodonta cyclotis, czyli słoń afrykański leśny, pozostał w pierwotnych leśnych siedliskach do czasów obecnych.
[edytuj] Zobacz też
